Μικρές Πατρίδες, 6 παραδοσιακοί οικισμοί που σπάνια αποτελούν πρώτη επιλογή - Little Homes, 6 listed settlements in Greece that are not often the first choice

κείμενο - φωτογραφίες, text - images: Babis Pavlopoulos, iconstravel photography

γλώσσα, languages: Ελληνικά, English 

Συρράκο, καθολική κυριαρχία της λαξευτής πέτρας.

Syrraco settlement, well-carved stone totally dominates the place.

Αν μη τι άλλο, αυτό που χαρακτηρίζει τη χώρα μας είναι η ποικιλότητα. Ειδικά στο φυσικό περιβάλλον, το οποίο μπορεί να διαφοροποιείται ακόμα και μέσα στην ίδια περιοχή. Το ίδιο συμβαίνει βέβαια και με το δομημένο περιβάλλον. Για την ακρίβεια, συνέβαινε με την παραδοσιακή μας αρχιτεκτονική, καθώς όταν την διαλύσαμε τα κάναμε όλα ίδια. Και πως αλλιώς θα μπορούσε δηλαδή να συμβαίνει, όταν η σχέση του περιβάλλοντος, φυσικού και δομημένου είναι τόσο στενή. Όσο όμως και να προσπαθήσαμε δεν καταφέραμε να τα εξαφανίσουμε όλα. Ένας ανέλπιστα ικανός αριθμός οικισμών επιβίωσε, αν όχι ανέπαφοι, τουλάχιστον σε αξιοπρεπή κατάσταση. Πολλοί από αυτούς είναι πασίγνωστοι, εξέλιξη στην οποία μεγάλο ρόλο έπαιξε ο τουρισμός, εσωτερικός και εισαγόμενος, θερινός και χειμερινός. Στις γραμμές που ακολουθούν δεν θα ασχοληθούμε όμως με τους πασίγνωστους αυτούς προορισμούς. Το ταξίδι μας θα μας βγάλει σε κάποιους άλλους, όχι κρυμμένους, δεν υπάρχει πια μέρος που να μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι, αλλά σε μέρη που δεν αποτελούν και την πρώτη επιλογή των τουριστικών οδηγών. Μέρη που πιθανώς δεν θα τα επισκεφθεί ποτέ κανείς για να δει κάτι συγκεκριμένο, αλλά απλώς για αυτό που είναι. Τόποι μικροί, τόποι δικοί μας, μικρές πατρίδες σα να λέμε.

What characterized Greece is diversity. Diversity in natural environment, but also in the building environment of the previous centuries. However, both are closely linked. In Greece, the traveler can find many beautiful settlements, which preserve their traditional architecture, even though the inevitable invasion of modern building practices. Certainly some of these settlements are well known, welcoming a large number of travelers. Nevertheless, in the following lines we will not deal with these places, but our travel will pass from some others, which are not the first choice of the touristic guides. Places that are worth to be visited, not for a specific attraction, but for just what they are, and they are our small places, or something like… little homes.

Συρράκο, νομός Ιωαννίνων, Ήπειρος

Το Συρράκο βρίσκεται στο νομό Ιωαννίνων, στα σύνορα με το νομό Άρτας, στις πλαγιές του όρους Λάκμος (Περιστέρι) και σίγουρα δεν είναι ένας εύκολος προορισμός. Απέχει από τα Ιωάννινα περίπου 55 χλμ, αλλά ο δρόμος είναι μία μικρή περιπέτεια. Μία περιπέτεια που πάντως αξίζει να ζήσει κανείς, καθώς η άγρια ομορφιά του τοπίου είναι πραγματικά ξεχωριστή. Από την Άρτα απέχει περίπου 107 χλμ και η διαδρομή είναι εξίσου δύσκολη, αλλά και εξίσου όμορφη.

Στην είσοδο του οικισμού δύο πέτρινα γεφύρια περιμένουν τον επισκέπτη. Κάπου εκεί μένει και το αυτοκίνητο, καθώς ο οικισμός έχει την ιδιαιτερότητα να μην είναι δυνατή η κίνηση οχημάτων στο εσωτερικό του. Αυτή η ιδιαιτερότητα αυτόματα αναβαθμίζει την ομορφιά του, η οποία ούτως ή άλλως είναι αδιαμφισβήτητη. Υπάρχει όμως και περιφερειακός δρόμος που εξυπηρετεί τα ψηλότερα σπίτια του οικισμού. Εδώ βέβαια πρέπει να σημειωθεί ότι αυτό είναι κάτι πολύ ωραίο για τον επισκέπτη, ακόμα και αν έχει να κουβαλάει τις βαλίτσες του, αλλά για τους κατοίκους αποτελεί πάντα ένα πρόβλημα.

Το Συρράκο δεν είναι απλώς ένας ακόμα ορεινός οικισμός της Πίνδου. Γνωρίζουμε ότι το 1480 προσαρτήθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, όμως η ίδρυσή του ανάγεται στους προηγούμενους αιώνες, πιθανώς από τον 11^ο αιώνα και μετά. Το όνομα σύμφωνα με τον ιστοριοδίφη Ιωάννη Λαμπρίδη είναι βλαχικής προέλευσης και σημαίνει έναν άγονο πετρώδη τόπο. Βλαχική είναι και η καταγωγή των κατοίκων. Η οικονομική δραστηριότητα στον οικισμό έφθασε σε πολύ υψηλά επίπεδα, βασισμένη στην κτηνοτροφία και στα προϊόντα αυτής. Στο τέλος του 18^ου αιώνα το χωριό αριθμούσε γύρω στους 4000 κατοίκους. Οι Συρρακιώτικες κάπες από κατσικίσιο μαλλί ήταν ξακουστές σε ολόκληρη την Ευρώπη και η τοπική παράδοση θέλει να τύλιξαν ακόμα και τον στρατό του Ναπολέοντα. Οι Ευρωπαίοι περιηγητές του 19^ου αιώνα μένουν έκπληκτοι κατά την επίσκεψή τους στο Συρράκο, όταν βρίσκουν εκεί ανθρώπους να μιλούν ξένες γλώσσες, αλλά και ιταλικές και γαλλικές εφημερίδες. Η εμπορική δραστηριότητα του κατοίκων έφθανε σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της Ευρώπης. Τα κέρδη από την δραστηριότητα αυτή αποτυπώθηκε στην αρχιτεκτονική του οικισμού. Πρέπει να σημειωθεί ότι το Συρράκο καταστράφηκε κατά την επανάσταση του 1821 από τους Οθωμανούς και ξαναχτίστηκε λίγα χρόνια μετά. Ενσωματώθηκε στο Ελληνικό κράτος το 1912.

Η παρακμή του οικισμού ξεκινά με την ενσωμάτωση αυτή και την απαλλοτρίωση των μεγάλων περιουσιών, με αποτέλεσμα να χαθούν τα βοσκοτόπια για τα κοπάδια. Η ολοκλήρωση της παρακμής ήρθε όταν νέα συνθετικά υλικά αντικατέστησαν τις μάλλινες κάπες την ίδια περίπου εποχή. Ο τόπος άρχισε να εγκαταλείπεται και ουσιαστικά μετά τον πόλεμο το Συρράκο είναι ένας οικισμός φάντασμα. Άλλωστε οι καιροί είχαν αλλάξει και ήταν πολύ δύσκολο να ζεις μέσα στα βουνά σε ένα πραγματικά απομονωμένο τόπο. Αυτό όμως ακριβώς ήταν που έκανε δειλά-δειλά κάποιους να επιστρέψουν τις τελευταίες δεκαετίες και το χωριό να αναστηθεί πάλι. Βέβαια σε αυτήν την εξέλιξη βοήθησε πολύ και η ανάπτυξη του χειμερινού τουρισμού στη χώρα μας. Στην πρώτη μας επίσκεψη ήταν χειμώνας και λόγω των χιονιών δεν καταφέραμε να φθάσουμε, αλλά μας είχαν πληροφορήσει ότι μόνο έναν φύλακα θα βρίσκαμε εκεί.

Το χωριό είναι πράγματι εντυπωσιακό. Αποτελεί έναν σχεδόν τέλεια διατηρημένο οικισμό με ελάχιστες νεωτερικές προσθήκες. Η πέτρα κυριαρχεί παντού, στα στενά καλντερίμια, στις τοιχοποιίες βέβαια, αλλά και στις στέγες. Οι σχιστολιθικές πλάκες που αποκλειστικά καλύπτουν τις Συρρακιώτικες στέγες είναι μάλιστα το στοιχείο που φαίνεται να προσδίδει αυτή την ομοιογένεια στον οικισμό. Πράγματι η ομοιογένεια είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του Συρράκου. Υπάρχουν βέβαια διαφορετικών διαστάσεων κατοικίες, αλλά ο παρόμοιος τρόπος δόμησης για όλες, δύσκολα αφήνει κάποια να ξεχωρίσει, ακόμα και τα αρχοντικά σπίτια.

Καθώς ο οικισμός καταλαμβάνει ένα πρανές μεγάλης κλίσης με κέντρο την πλατεία, το χοροστάσι και την άλλοτε αγορά, οι δρόμοι ξεκινούν ακτινωτά από το σημείο αυτό, οδηγώντας σε όλα τα σημεία του οικιστικού συνόλου. Τα καλντερίμια μάλιστα ακολουθούν ελικοειδή χάραξη ώστε να αποφεύγεται η ανάβαση στο πρανές κατάστηθα. Η συμβουλή είναι μία όταν κανείς επισκεφθεί το Συρράκο. Αφιερώστε χρόνο να περπατήσετε ολόκληρο το χωριό, χαρείτε την κυριαρχία της λαξευτής πέτρας, αφήστε το βλέμμα να χαθεί στην χαράδρα έμπροσθεν του χωριού και όταν βαρεθείτε ο δρόμος οδηγεί στην πλατεία και σε μία από τις ταβέρνες. Λίγα είναι τα χωριά που έχουν διασώσει την παραδοσιακή τους μορφή σε τόσο υψηλό βαθμό και πραγματικά, παρά το απομονωμένο της περιοχής, θα ήταν κρίμα να μη βρει μία θέση σε κάποιο από τα μελλοντικά σας ταξίδια. Υπάρχουν επίσης και ενδιαφέρουσες πεζοπορικές διαδρομές, όπως εκείνη που συνδέει το Συρράκο με τους γειτονικούς Καλλαρύτες.

Το Συρράκο είναι η πατρίδα του ποιητή Κώστα Κρυστάλλη και του πολιτικού Ιωάννη Κωλέττη, από τους πρώτους που μας νοικοκύρεψαν στον τόπο αυτό. Το αδελφό χωριό Καλλαρύτες είναι η πατρίδα της οικογένειας Βούλγαρη που ίδρυσε τον περίφημο οίκο κοσμημάτων BVLGARI.

Το Συρράκο από το 1975 είναι χαρακτηρισμένο ως παραδοσιακός και προστατευόμενος οικισμός.

Syrraco, Ioannina prefecture, Epirus

Syrraco is located in Ioannina prefecture, northwest Greece, on the slopes of Lakmos Mt. (Peristeri Mt.) and definitely it is not an easily accessible destination. The distance from Ioannina, the capital of the prefecture, is about 55 klm, but the route is a small adventure. However, it is worth someone to experience this adventure, as the wild beauty of the landscape is really unique.  

Reaching the entrance of the settlement, two stone arched bridges are waiting for the visitor, and this is the place that the route for the vehicles stops. The movement of the vehicles inside the settlement is impossible. This particularity automatically upgrades the beauty of the settlement, which is unquestionable anyway. There is also a ring road, giving access to the rest sides of the village.

Syrraco is not just one more mountain settlement on Pindos range. It is known that in 1480 it was annexed to the Ottoman Empire, but it definitely established in the previous centuries, maybe from the 11^th Century onwards. The name is originated from the Aromanian (Vlach) language, meaning a poor and stony place. The inhabitants have also Aromanian origin. The economic activity reached great prosperity, mainly based on livestock. At the end of the 18^th Century, about 4000 people lived there. The woolen capes of Syrraco were famous in entire Europe and according to the local tradition, even the soldiers of Napoleon dressed in them.

The European travelers of the 19^th Century were surprised, when during their visits in the place they found there people speaking foreign languages, as well as Italian and French newspapers. The commercial activity of the inhabitants was reaching up almost any large European city of that period. The profit of this activity reflected on the architecture of the settlement. Must be noted that Syrraco was destroyed by the Turks during the Greek national uprising in 1821. It was rebuilt a few years later. Syrraco was incorporated in the Modern Greek State in 1912.

The decline of Syrraco began after this incorporation, when the pastures were lost, as the result of the extended properties’ expropriation. The economic decline was completed when new materials replaced the wool for the water-resistant capes. The place gradually was abandoned and after the Great War, Syrraco was almost a ghost settlement. Times had changed and it was very hard surviving in a really isolated place, surrounded by high mountains. On the other hand, the isolation of the place was exactly what made people starting return in last decades, so as the village is for one more time alive. The first time that we tried to reach up the settlement, due to the snow we did not manage to, but we were informed that the only one that we would find there was the guardian.  

Syrraco is a really impressive settlement, almost completely preserved with just a few recent additions. Stone completely dominates the place. It is the main building material for the alleys, for the masonries, the fences, and also for the roofs. The slates which exclusively cover the roofs is the feature, which gives a homogeneity at the settlement. Actually, the homogeneity is one of the main architectural characteristics of the settlement. Certainly, houses, built in different dimensions can be found, but the similar way of building makes hard the separation between each other at first sight, even the mansions. 

The settlement has been developed on a sloping terrain. The square is the centre, and streets start from this point, leading to everywhere in the village. The streets follow a helical plan in order the sloping terrain be faced. The best thing that someone has to do visiting Syrraco is to spend time wandering in the settlement, enjoying the total dominance of carved stone constructions and the view to the ravine in front of the settlement. After the tour, the taverns on the square are waiting.

Syrraco belongs to the category of the settlements, which have preserved its traditional architecture at really high rate. There are also interesting hiking trails, such as the one that connects Syrraco with the nearby settlement of Kalarrytes. This village is the origin place of Voulgari family, who established BVLGARI jewelry House.

Syrraco is a listed settlement since 1975.

 

Συρράκο, μερική άποψη του οικισμού προς την πλατεία. Το μεγάλο κτήριο 

που διακρίνεται δεξιά ήταν το σχολείο, το μεγαλύτερο κτήριο του οικισμού.

Syrraco settlement, partial view to the square. The massive building that is discerned 

on the right was the school, the largest building in the village.

Συρράκο, μερική άποψη του οικισμού.

Syrraco settlement, partial view.

Φοινικιά, Σαντορίνη, Αιγαίο Πέλαγος

Είναι απόγευμα πια και οι ορδές των τουριστών αρχίζουν να κατακλύζουν την Οία για το ηλιοβασίλεμα. Ακολουθούμε αντίθετη πορεία, αφού σε λίγα λεπτά τα καλντερίμια από ασφυκτικά γεμάτα επισκέπτες θα γίνουν απλώς αδιάβατα. Λίγο πριν απομακρυνθούμε τελείως από τον χαμό πίσω μας, στρίβουμε αριστερά. Αφήνουμε το αυτοκίνητο αναγκαστικά στην είσοδο, αφού αυτοκίνητα δεν κυκλοφορούν στο εσωτερικό και συνεχίζουμε με τα πόδια. Μία διαφορετική Σαντορίνη μας περιμένει στη Φοινικιά.  Η Φοινικιά είναι ένας μικροσκοπικός οικισμός δίπλα στην Οία, στην σκιά της οποίας ιδρύθηκε, αναπτύχθηκε, έζησε, ερημώθηκε και ξαναγεννήθηκε. Η αλήθεια είναι ότι θέλει λίγο ψάξιμο για να τη βρεις, καθώς δεν φαίνεται από το δρόμο αφού είναι χτισμένη σε χαμηλότερο του δρόμου επίπεδο, σε έναν από τους ποταμούς (οι ευρείες πτυχώσεις ή και χείμαρροι κάποτε  που έχει δημιουργήσει το νερό της βροχής) του μαλακού ηφαιστειακού εδάφους του νησιού. Ένα έδαφος στενά συνδεδεμένο με την ιστορία και την αρχιτεκτονική της Σαντορίνης, αφού αυτό ήταν που την καθόρισε με τις εκρήξεις των ηφαιστείων, την παροχή φθηνής στέγης, αλλά και οικοδομικού υλικού. Η Φοινικιά είναι ουσιαστικά ένας υπόσκαφος οικισμός. Δηλαδή, αυτό που φαίνεται δεν είναι πιθανώς ούτε το μισό.

Ο οικισμός αναπτύχθηκε την περίοδο της ακμής της ναυτιλίας για το νησί, 18^ος και 19^ος αιώνας. Εκεί δημιουργήθηκαν οι κάναβες των καπετανέων της Οίας, τα οινοποιεία δηλαδή, όπως τα λένε εκεί. Χώροι σκαμμένοι μέσα στο μαλακό ηφαιστειακό έδαφος, την άσπα, όπου γεννιόταν, ωρίμαζε και φυλασσόταν το κρασί. Άλλωστε, καθώς είναι χτισμένη πίσω ουσιαστικά από την καλντέρα, αλλά σε παρόμοιο με της Οίας υψόμετρο, έχει θέα χαμηλά στον κάμπο με τους αμπελώνες της Πάνω Μεριάς. Και τι θέα! Εκεί λοιπόν ζούσαν οι αγρότες που καλλιεργούσαν τα αμπέλια και έφτιαχναν το κρασί για τους καπετανέους και πλοιοκτήτες. Έσκαψαν το έδαφος μέσα στον ποταμό  και κάποιες φορές έχτισαν και ένα μικρό κτίσμα ως προθάλαμο. Όταν ήθελαν περισσότερο χώρο, απλώς έσκαβαν πιο βαθιά στο έδαφος. Στην ακμή του οικισμού υπήρχαν περίπου 150-200 κάναβες. Με τον καιρό, όσο επεκτεινόταν υπογείως, το ίδιο συνέβαινε και υπό το φως του ήλιου, για να δημιουργηθεί τελικά ένας οικισμός με όλα τα χαρακτηριστικά της Σαντορινιάς αρχιτεκτονικής. Μία αρχιτεκτονική μικρής κλίμακας, εδώ, η οποία ευτυχώς καταφέρνει και επιβιώνει.  Η ερήμωση του οικισμού ξεκίνησε μετά τον πόλεμο όταν άλλαξαν τα δεδομένα στην παγκόσμια ναυτιλία. Το τελειωτικό χτύπημα ήρθε με το σεισμό του 1956 που έφερε πραγματικά τρομακτικές καταστροφές στη Σαντορίνη. Οι περισσότερες κατοικίες και οι κάναβες εγκαταλείφθηκαν. Τη δεκαετία του 70 άρχισε ο κόσμος να επιστρέφει και κάποια κτίσματα σταδιακά να αποκαθίστανται.

Σήμερα η Φοινικιά αποτελεί έναν παραδοσιακό οικισμό αξεπέραστης γοητείας, με αποκατεστημένες τις παλιές κατοικίες, αλλά πολύ συχνά και τους υπόσκαφους χώρους. Σίγουρα οι νεωτερικές μέθοδοι και υλικά που εισέβαλαν στο νησί μετά το σεισμό είναι παρούσες και εδώ, αλλά ο οικισμός καταφέρνει να διατηρεί τα, τόσο ιδιαίτερα στη Σαντορίνη, παραδοσιακά του στοιχεία.

Ο επισκέπτης δεν θα χρειαστεί πάνω από μισή ώρα να την περπατήσει, αλλά θα χρειαστεί πολλές ώρες για να την ευχαριστηθεί. Η θέα προς τον κάμπο και το πέλαγο είναι πανέμορφη, ενώ ουσιαστικά εδώ προσφέρεται μία Σαντορίνη σαφώς πιο ήσυχη και πιο αυθεντική, χωρίς να λείπει τίποτα από τα χρώματα, τις εικόνες και τις αισθήσεις.

Ενδιαφέρουσα είναι και η εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στην Παναγιά Ματρόνα, κτίσμα του 1859.

Σε όποιον αρέσει η πεζοπορία, σε 20 με 25 λεπτά μπορεί να βρεθεί στο κέντρο της Οίας, αλλά και χρησιμοποιώντας τους ποταμούς να κατέβει στον κάμπο της Επάνω Μεριάς με τα αμπέλια και τα ξωκκλήσια. Αρκεί να θυμάται ότι έχει να ξανανέβει.

Η Φοινικιά είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός.

Finikia, Santorini island, Aegean Sea

Finikia is located in the north part of Santorini, very close to famous Oia settlement. It is a tiny village that was established, developed, died and reborn under the shadow of Oia. Nevertheless, it presents an absolutely different image than Oia. When the crowd fills the alleys of Oia in the afternoon to admire the sunset, it would be better to follow the opposite way, visiting Finikia. A more authentic version of Santorini is waiting there.

Finikia was built in a torrent, which was created by the rain water on the soft volcanic soil of the island. This volcanic soil is totally connected with the traditional architecture of Santorini. It is the result of the volcano activity in the area around that determined the existence of the island, supplying the inhabitants with a cheap, natural building material and providing cheap accommodation. Finikia is a cave-settlement and that means, what is visible, is perhaps just the half.

The settlement was developed during the prosperous times of shipping on Santorini, in 18^th and 19^th Centuries. Finikia was the place of the wineries of Oia, the canaves in local dialect. In fact, they were underground spaces, dug in the soft volcanic soil, where the wine was born, matured and kept. However, as it is located behind the caldera, has open view to the plain and the vineyards of Epano Meria (=Upper Side, the north part of the island). So, this was the place that the farmers who cultivated the grapevines lived, making wine for the captains and the ship owners of Oia. They dug the soil on the banks of the torrent and sometimes the construction was completed with a small building in front the cave. When they needed more space, they simply dug deeper. During the prosperous times of the settlement, there were 150-200 active canaves.

In the course of the time, Finikia was developed both ways, underground and under the sunlight, so as a settlement was created, with all the features of the traditional architecture of Santorini. Traditional architecture, which fortunately manages to be preserved. The abandonment of Finikia began after the Great War, when things changed for global shipping. The earthquake in 1956 was the final shot for the settlement, due to the extended collapses on the entire island. The canaves and most of the residences remained empty cells. People began returning in the 70s and the constructions gradually restored.

Today, Finikia constitutes a traditional settlement with unsurpassed charm, where all the houses are renovated or restored, and very often also the underground spaces. Even though some modern building materials and practices invaded on the island in 1956 onwards, the settlement manages to preserve the special architectural components of Santorini.

The visitor will need to spend half an hour to tour the place, but many hours to enjoy it. The view to the plain with the vineyards and to the Aegean Sea around is breathtaking, while in fact, Santorini here is more quiet and authentic, without missing anything from the colours, the images and the feelings.

The church of the village, dedicated to Our Lady Matrona, is very interesting, built in 1859.

If someone likes hiking, the centre of Oia is about 20 to 25 minutes, and walking on the torrents of the sloping, can visit the vineyards below the settlement. Certainly, he must remember that has to go up again.

Finikia (= palm tree) is a listed settlement.

 

Φοινικιά, μερική άποψη. Η ανάπτυξη του οικισμού χαρακτηρίζεται

 από την υποδειγματική διαχείριση του φυσικού χώρου.

Finikia, partial view. The development of the settlement is characterized 

by exemplary management of the volcanic terrain.

Φοινικιά, η ανισοϋψής και άτακτη φαινομενικά χωροθέτηση των κτηριακών όγκων 

δημιουργεί ένα ιδιαίτερα αρμονικό και λειτουργικό σύνολο.

Finikia, the dynamic, and seemingly erratic development of the settlement 

creates a particularly harmonious and functional set.

Φοινικιά, το χαμηλότερο τμήμα του οικισμού όπου είναι περισσότερο ορατές οι υπόσκαφες κατασκευές.

Finikia, the lower part of the settlement, where the cave-houses are more visible. 

Πινακάτες, Πήλιο, νομός Μαγνησίας, Θεσσαλία

Οι Πινακάτες βρίσκονται στο Πήλιο, στο νομό Μαγνησίας, 25 περίπου χλμ από το Βόλο. Αποτελεί έναν κλασικό πηλιορείτικο οικισμό, τόσο από την άποψη της αρχιτεκτονικής, όσο και της συγκρότησης. Δεν είναι σαφές πότε ιδρύονται οι οικισμοί αυτοί. Η επικρατέστερη άποψη για πολλούς από αυτούς είναι ότι δημιουργήθηκαν με κέντρο ένα μοναστήρι κυρίως κατά τον 13^ο αιώνα, ενώ η ίδρυση των υπολοίπων μάλλον πρέπει να τοποθετηθεί στον 15^ο αιώνα με την έλευση και οριστική εγκατάσταση των Οθωμανών στη Θεσσαλία, πιθανώς δε και λίγο νωρίτερα. Σε αυτήν την ομάδα φαίνεται να ανήκουν και οι Πινακάτες. Το όνομα πιθανώς οφείλεται στα πινάκια που κατασκευάζονταν εκεί, δηλαδή στα κεραμικά και ξύλινα πιάτα, με την Αρβανίτικη κατάληξη -άτες.

Τα χωριά του Πηλίου άκμασαν οικονομικά από τα μέσα του 18^ου αιώνα, μέσα στο ρεύμα της οικονομικής και εθνικής ανάτασης. Οι Τούρκοι δεν εγκαταστάθηκαν ποτέ στα χωριά αυτά και οι κάτοικοι πορεύτηκαν υπό καθεστώς σχετικής ελευθερίας. Ασχολήθηκαν κυρίως με το εμπόριο, καλύπτοντας τις ανάγκες της ζήτησης στην Ευρώπη για πρώτες ύλες και μισοεπεξεργασμένα βιοτεχνικά, αλλά και έτοιμα προϊόντα. Οι Πινακάτες υπήρξαν μεγάλος και ακμαίος οικισμός με μεταξοπαραγωγή ποιότητας.

Η οικονομική ανάταση όπως ήταν φυσικό αποτυπώθηκε και στην αρχιτεκτονική των οικισμών. Είναι η εποχή που χτίζονται όλα τα μεγάλα αρχοντικά, τα οποία ακολουθούν το ρεύμα της αστικής, βαλκανικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Στις Πινακάτες σώζεται ένας ικανός αριθμός τέτοιων κτηρίων και μάλιστα σε καλή κατάσταση. Ορισμένα από αυτά φέρουν και στοιχεία οχύρωσης, έστω και αλλοιωμένα. Επίσης σώζεται ο υπέροχος, δυναμικά, ανεπτυγμένος πολεοδομικός ιστός, μάλλον χαλαρής μορφής, με τα χτιστά καλντερίμια και κέντρο την πλατεία. Μάλιστα, ένας από τους λόγους της διατήρησης πολλών από τα παραδοσιακά του στοιχεία να είναι το γεγονός ότι είχε μείνει ως σχετικά πρόσφατα εκτός του οδικού δικτύου που συνδέει τους γειτονικούς οικισμούς. Σήμερα βέβαια ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος που διέρχεται μέσα από τον οικισμό έχει αλλοιώσει την οικιστική ενότητα, καθώς το πρανές που καταλαμβάνει ο οικισμός είναι επικλινές. Βέβαια το μεγαλύτερο μέρος του οικισμού βρίσκεται χαμηλότερα του δρόμου. Οι Πινακάτες, άλλωστε, ως τα μέσα του 18^ου αιώνα αποτελούσαν μαχαλά του γειτονικού Αγίου Γεωργίου.

Τα χωριά του Πηλίου είχαν την τύχη να γίνουν μέρος ενός προγράμματος για τη διάσωση των παραδοσιακών κτισμάτων τους μέσω του ΕΟΤ, πρόγραμμα το οποίο ολοκληρώθηκε, πράγμα βέβαιο άξιο θαυμασμού για την Ελληνική Πολιτεία. Τα αποτελέσματα αυτού του προγράμματος, το οποίο πέτυχε διπλά τον σκοπό του, αφού συμπαράσυρε και παράλληλες αποκαταστάσεις από ιδιώτες, είναι ορατά και στις Πινακάτες. Καθώς ήταν πάντα στη σκιά των διάσημων γειτόνων της, είναι ένας ήσυχος οικισμός, όπου η περιήγηση στα καλντερίμια του μέσα στην πηλιορείτικη φύση που διεισδύει στον ιστό και κάτω από τα σαχνισιά (τα εξέχοντα τμήματα των άνω ορόφων) των αρχοντικών είναι μία ξεχωριστή εμπειρία. Αρκεί να φροντίσετε να έχετε τελειώσει τον περίπατο πριν το ηλιοβασίλεμα, ώστε εκείνη την ώρα να είστε στην πλατεία που κλέβει ματιές προς τον Παγασιτικό κόλπο, στραμμένη στη δύση. Θαυμάσιας τέχνης είναι η μαρμάρινη βρύση στην πλατεία, η οποία είναι επηρεασμένη από το ρεύμα του νεοκλασικισμού.

Οι Πινακάτες είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός.

Pinakates, Pelion Mt., Magnesia prefecture, Thessaly

Pinakates is located on Pelion Mt. in Magnesia prefecture, 25 klm away from Volos, the capital of the prefecture. This is a typical settlement of the area, both for its architecture and constitution. There is not accurate info when these settlements were established. The most likely for some of them is that they were established around a monastery, mainly in the 13^th Century, while the establishment of the rest can be dated in the 15^th Century, when Ottomans occupied Thessaly, maybe a little earlier. It seems that Pinakates is included to the last group. Perhaps, the name comes from the word pinakion, which means the wooden and clay dishes that were produced by the inhabitants.

The settlements on Pelion Mt. due to the commercial activity and engaging with several kinds of craft industries, reached great economic prosperity from the middle of the 18^th Century onwards, which was followed by national uplift. Ottomans never settled these villages and people there lived under regime of relative autonomy.

As it was natural, architecture became the reflection of the economic prosperity. This was the period that all the great mansions were built, following the urban, traditional, Balkan architectural style. In Pinakates, a large number of such buildings is preserved in good condition. On some of them, defense features can be found, even deformed. The dynamically developed, rather loose form, town-tissue is also preserved, with the square as its centre. The fact that the settlement remained until relatively recently off the street-net that connected the nearby settlements, is one of the reasons that Pinakates retained its traditional characteristics. Today, the road that cross the village has deformed the residential cohesion, as the settlement has been built on sloping terrain. However, most of the settlement remains below the road. Pinakates, until the middle of the 18^th Century was just a neighborhood of the nearby settlement of Saint George.

Pelion villages were part of a State project, the target of which was the preservation of the old mansions through their conversion into hotels. The goal was achieved and surpassed, as except for the project, many restorations were carried out too. The results are also visible in Pinakates. As the settlement is under the shadow of its famous neighboring villages, is a quiet place, where wandering on the cobbled streets, under the sachnisia (projected parts) of the mansions is a special experience. My advice is when the sunset comes, be sure that you are on the square with view on the west to the gulf. It is worth noting that the marble fountain on the square is a construction of exceptional art.

Pinakates is a listed settlement.    

 

Πινακάτες, μερική άποψη του οικισμού και η θέα προς τον Παγασητικό κόλπο.

Pinakates, the view from the settlement to the gulf. A part of the village is discerned.

Πινακάτες, άποψη από το δρόμο που διασχίζει τον οικισμό.

Pinakates, view from the road that crosses the settlement.

Πινακάτες, αρχοντικό Ξηραδάκη (1840). Το μικρό αρχοντικό αποτελεί 

ένα θαυμάσιο δείγμα της αστικής, βαλκανικής, παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.

Pinakates, Xyradakis mansion (1840). The small three-storey mansion 

is a substantial example of the urban, traditional, Balkan architectural style.

Μαρουλάς, νομός Ρεθύμνου, Κρήτη

Ο οικισμός του Μαρουλά βρίσκεται 10 περίπου χλμ από το Ρέθυμνο, στον ομώνυμο νομό, στην κοιλάδα του Αμαρίου. Πρόκειται για μεσαιωνικό οικισμό που στη σημερινή του μορφή τουλάχιστον χρονολογείται στην Ενετοκρατία (για την Κρήτη 1210-1669). Η πρώτη γραπτή αναφορά για τον Μαρουλά έρχεται από το 1577. Η αρχαιολογική έρευνα όμως έχει δείξει ότι η περιοχή είχε κατοικηθεί ήδη από τα Μινωϊκά χρόνια, αφού σε κοντινή απόσταση ανασκάφηκε υστερομινωικό νεκροταφείο με θαλαμοειδής λαξευτούς τάφους. Το όνομα του οικισμού σύμφωνα με την παράδοση προέρχεται από μία βοσκοπούλα, τη Μαρούλη που βρήκε μία πηγή, η οποία σώζεται ακόμα στον οικισμό, γνωστή και σήμερα ως πηγή της Μαρούλης.

Ο Μαρουλάς διασώζει δύο πύργους, αρκετά αρχοντικά, αλλά και μικρότερα σπίτια, όπως και εν γένει αρχιτεκτονικά στοιχεία, τα οποία χρονολογούνται στην Ενετοκρατία, ενώ σε γενικές γραμμές επιβιώνει ο αυθεντικός πολεοδομικός ιστός. Από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά στοιχεία που διασώζονται είναι οι πορτάρες, πέτρινες καμάρες άνωθεν των δρόμων. Φαίνεται να ήταν πιθανώς τόξα αντιστήριξης, αν δεν αποτελούν απλώς κατάλοιπα ενός χαμένου μεσαιωνικού οικιστικού πλέγματος. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση ήταν 12, όσα και τα μεγάλα αρχοντικά.

Είναι χτισμένος στην κορυφή ενός λόφου ύψους 240 μέτρων και η ποικιλία των κτηριακών όγκων παραδίδει ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό σύνολο. Η αμυντική φιλοσοφία στην οποία βασίστηκε η μεσαιωνική του ανάπτυξη είναι δεδομένη, αν και πιθανώς περαιτέρω έρευνα να αποκάλυπτε μία περισσότερο κλειστή αρχική μορφή και λειτουργία. Η ύπαρξη των πύργων, η μορφή των ενετικών αρχοντικών, το σκαρπωτό (κεκλιμένο) τμήμα τοιχοποιίας κτηρίου που βρίσκεται στην άκρη του οικισμού, όπως επίσης και οι πορτάρες πιθανώς να μαρτυρούν επί του θέματος.

Παρά το ότι όμως αποτελεί ένα σύνολο που διασώζει πολλά από τα στοιχεία του παρελθόντος του, ο οικισμός δυστυχώς δεν βρίσκεται σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση. Αρκετά κτίσματα παραμένουν ερειπωμένα, ενώ ο επισκέπτης θα συναντήσει και πολλές αμφιβόλου αισθητικής προσθήκες. Παρόλα αυτά ο Μαρουλάς καταφέρνει και αποπνέει ακόμα ένα αίσθημα αρχοντιάς, παραμένοντας ουσιαστικά ένας αξιόπιστος αλλά και έντονος μάρτυρας της Βενετσιάνικης εποχής στην Κρήτη. Στην αίσθηση αυτή, εκτός από τα σωζόμενα αρχοντικά, μεγάλο ρόλο κρατούν οι δύο πύργοι του οικισμού που βάσει των στοιχείων που φέρουν είναι και αυτοί ενετικοί. Ο μεγαλύτερος είναι ύψους 14 μέτρων και ιδιαίτερα εντυπωσιακός. Φέρει δύο εξέχοντες πολεμικούς κλωβούς στο κορφάρι της στέψης του, καθώς και καταχύστρα άνωθεν της εξώθυρας για την προστασία αυτής. Ο δεύτερος είναι μικρότερων διαστάσεων, με εμφάνιση που θυμίζει τους πολεμόπυργους στη Μάνη και εξοπλισμένος επίσης με καταχύστρα.

Ο Μαρουλάς έχει χαρακτηριστεί διατηρητέος οικισμός μέσης πολιτιστικής αξίας.

Maroulas settlement, Rethymno prefecture, Crete

The settlement of Maroulas is located in Crete, 10 klm away from Rethymno city, in the homonymous prefecture. This is a medieval settlement that its surviving form, at least, can be dated in the Venetian rule period (in Crete 1210-1669). It is first written mentioned in 1577. Nevertheless, the place was already inhabited since the Minoan period, as a late Minoan cemetery with carved caved tombs has been excavated close to the settlement. According to the local tradition, the settlement took its name due to a girl-shepherd, named Maroula, who discovered a fountain. This fountain still survives within the settlement, known as the Maroula’s fountain.

Maroulas preserves two towers, mansions and simpler houses, and many architectural components as well, all dated in the Venetian rule period. The town-tissue seems to be the authentic medieval pattern. One of the most important preserved medieval features is the portares (=great doors, plural), which are stone arches above the streets. It seems that they were retaining arches, whether they are not remains of a lost dense medieval town-tissue. According to the local tradition, there were 12 such arches, one for each of the once existed great mansions.

The settlement occupies a hill’s top, 240 m high. The variety of the buildings gives us a really impressive complex-set. Even though the defense philosophy, under which was developed, is obvious, further research would possibly bring into light a more close and tight original form. The existence of the towers, the form of the Venetian mansions, the leaning part of a mansion (scarp) on the edge of the settlement, as well as the portares, could be witnesses of this case.

Despite the fact that Maroulas preserves many of the features of its past, it is not in a good condition. Many buildings are ruined and the visitor can spot many aesthetically questionable more recent additions. Nevertheless, the settlement manages retaining the medieval feeling, and remaining a reliable witness of the Venetian rule period in Crete. Except for any other feature, the towers play a great role to this. According to their architectural components, they are dated in the Venetian period of the settlement. The largest is standing, particularly impressive, 14 m high, with two corner bartizans on the summit’s level, as well as with a box-machicolation above the entrance for additional protection. The second tower is standing as a reminder of the war-towers of Mani region, also equipped with a box-machicolation.

Maroulas is listed as protected, middle cultural value, settlement. 

Μαρουλάς, γενική άποψη από τα νοτιοδυτικά. 

Διακρίνεται ο μεγάλος πύργος 

στο ψηλότερο σημείο του λόφου.

Maroulas settlement, general southwest view. 

On the higher point the largest tower is rising.

Μαρουλάς, μία από τις σωζόμενες αρχοντικές κατοικίες.

Maroulas settlement, one of the surviving mansions.

Μαρουλάς, ο μεγάλος πύργος. Εντυπωσιακό κτίσμα με πολεμικούς κλωβούς και καταχύστρα.

Maroulas settlement, the largest tower. This is an impressive building with corner bartizans 

and box-machicolation.

Μαρουλάς, ο μικρότερος πύργος. Οι λίθινοι πρόβολοι στη γωνία πιθανώς στήριζαν κάποτε ένα εξέχον πολεμικό κλουβί, ενώ είναι και αυτός εξοπλισμένος με καταχύστρα.

Maroulas settlement, the smaller tower is also equipped with a box-machicolation. The once existence of a corner bartizan is very possible due to the still projected corbels on the corner.

Λάγια, Μάνη, νομός Λακωνίας, Πελοπόννησος

Η Λάγια βρίσκεται στο νότο της Προσηλιακής Μάνης, 35 ή 38 χλμ από την Αρεόπολη, ανάλογα ποιο δρόμο θα ακολουθήσουμε. Σκαρφαλωμένη στις απότομες πλαγιές του Σαγγιά, την νότια απόληξη του Ταΰγετου, αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους μεσομανιάτικους οικισμούς, όχι ιδιαίτερα γνωστό όμως. Το όνομα του οικισμού πιθανώς προέρχεται από προσηγορικό λα̃ας = πέτρα, λίθος, βράχος ή από το οικογενειακό όνομα Λάγιος. Η πρώτη γραπτή αναφορά για τον οικισμό χρονολογείται το 1571 σε έκθεση της Βενετικής Αποστολής, ως casale detto Lagia. Ο οικισμός βέβαια είναι πολύ παλαιότερος, καθώς σε γειτονικές θέσεις έχουν εντοπιστεί υπολείμματα παλαιομανιάτικων, μεγαλιθικών οικισμών, οι γνωστές Παλιόχωρες, ενώ δεν λείπουν και τα βυζαντινά μνημεία όπως ο ναός του Αγίου Νικολάου (12^ος αιώνας), του Αγίου Ζαχαρία (13^ος αιώνας) και του Άϊ-Στράτηκου (14^ος αιώνας).

Η νότια Μάνη μπορεί να θεωρηθεί ένας ιδιαίτερα σκληρός τόπος. Σκληρός τόπος που κληροδότησε, όπως ήταν φυσικό, τα χαρακτηριστικά του στους κατοίκους. Η κατοίκησή του είναι πανάρχαια και όπως είναι φυσικό η ιστορία ιδιαίτερα πλούσια. Οι Οθωμανοί δεν κατάφεραν ποτέ να επιβληθούν ουσιαστικά στη Μάνη, η οποία σε όλη τη διάρκεια του Τουρκοκρατίας παρέμεινε υπό  ημιαυτόνομο καθεστώς. Γνώρισμά της είναι οι πύργοι. Πύργοι πολεμικοί, χτισμένοι επί σκοπώ πολέμου, περιουσία και σύμβολο ολόκληρης της γενιάς έναντι των άλλων, γέννημα της προσπάθειας των κατοίκων να επιβιώσουν στο άνυδρο και φτωχό αυτό περιβάλλον.

Η Λάγια, τόπος καταγωγής και κάποτε έδρα πολύκλαδων μανιάτικων οικογενειών, διαθέτει έναν μεγάλο αριθμό σωζόμενων πολεμόπυργων, αλλά και πυργόσπιτων -η μετέξέλιξη του πύργου- χαρίζοντας στον επισκέπτη μία οπτικοποιημένη υπόσταση της μανιάτικης ιστορίας και μια ιδιαίτερα περιεκτική εικόνα της μανιάτικης ψυχής. Ο οικισμός, μέσα στο μεγαλόπρεπο άνυδρο και άδενδρο τοπίο, παρά την γνωστή εγκατάλειψη της ελληνικής υπαίθρου, βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση και αξίζει με το παραπάνω μία περιήγηση στις ανηφορικές ρούγες της, δίπλα στα οικογενειακά συγκροτήματα, αλλά και τις απλούστερες πέτρινες κατασκευές.

Αξίζει δε να σημειωθεί ότι επειδή προφανώς μιλάμε για μία σχετικά απομονωμένη γωνιά της Μάνης, η επίσκεψη εκεί μπορεί να συνδυαστεί με τη γνωριμία ολόκληρης της ανατολικής-προσηλιακής πλευράς, η οποία σίγουρα κρύβει απρόσμενες και αυθεντικές εικόνες για τον επισκέπτη, όπως άλλωστε και ολόκληρη η Μάνη.

Η Λάγια είναι ένας από τους πολλούς χαρακτηρισμένους παραδοσιακούς οικισμούς στη Μάνη.

Lagia, Mani region, Lakonia prefecture, the Peloponnese

Lagia is located in the south of eastern Mani region, 38 klm away from Areopolis. It is one of the largest settlements of Messa Mani (south), occupying a position on the slopes of Saggias Mt. the southern part of Taygetus Mt., the highest mountain of the Peloponnese. The name of the settlement maybe comes from the common noun Laas (= stone, rock, λα̃ας in Ancient Greek) or from the family name Lagios. The first written mention is dated in 1571 in Venetian records as casale detto Lagia. Nevertheless, the settlement is definitely older. In neighboring sites, megalithic remnants have been discovered, while byzantine monuments are still existed, such as the churches of Saint Nicolas (12^th Century), Saint Zacharias (13^th Century) and Saint Stratikos (14^th Century). 

Southern Mani can be considered as a very hard place, which bequeathed its characteristics to the inhabitants. The habitation here can be dated since Paleolithic era (Old Stone Age), at least, and the history is really long and rich. Ottomans never really manage to occupy the place, and during the whole Ottoman rule period, Mani remained under semi-autonomous regime. The main feature of Mani is the war-towers. They were rising as the symbol of the clan, collectively owned by its members, born of their effort to survive against the neighboring clans in this arid and poor natural environment.

Lagia, the origin place and once the seat of extended Maniot clans, preserves a large number of war-towers and tower-houses, providing to the visitor a visualized substance of Maniot history, and a particularly comprehensive image of Maniot soul as well. The settlement, despite the abandonment, known for a large part of Greek countryside, is under very good condition and it is worth someone to walk on the steeping alleys next to the family building-complexes and to the simpler stone constructions.

The truth is that Lagia is situated in a rather isolated place of Mani, so must be noted that a visit there can be combined with a tour around the whole eastern part of the region, where authentic and unexpected images can be found, as well in whole Mani.

Lagia is one of the many listed settlements in Mani. 

Λάγια, θα έλεγε κανείς, μία οπτικοποιημένη υπόσταση της μανιάτικης ιστορίας.

Lagia, we could say, a visualized substance of Maniot history.

Λάγια, πολεμόπυργος και πυργόσπιτο στην άνω μεριά του οικισμού.

Lagia, a war-tower and a tower-house on the upper side of the settlement.

Λάγια, οχυρή κατοικία, όπου το πυργόσπιτο βρίσκεται σε επαφή με τον πολεμόπυργο.

Lagia, fortified residence. The tower-house was built attached to the war-tower.

Δίλοφο, νομός Ιωαννίνων, Ήπειρος

Το Δίλοφο είναι ένα από τα 45 χωριά που αποτελούν το σύμπλεγμα του Ζαγορίου, περισσότερο γνωστά ως Ζαγοροχώρια. Η απόσταση από τα Ιωάννινα είναι περίπου 36 χλμ. Η περιοχή φημίζεται για την ιδιαίτερη ομορφιά του φυσικού τοπίου, όπου βουνά, δάση, φαράγγια και ποτάμια δίνουν τον τόνο, με σημαντικότερο όλων βέβαια τη χαράδρα του Βίκου. Το Δίλοφο βρίσκεται στο κεντρικό Ζαγόρι, χτισμένο σε 900 περίπου μέτρα υψόμετρο, στις πλαγιές του όρους Τύμφη, πλήρως ενσωματωμένο στο φυσικό περιβάλλον. Η αλήθεια πάντως είναι ότι θέλει λίγο προσοχή στις πινακίδες για να καταφέρεις να το βρεις.

Η παλαιότερη ονομασία του ήταν Σοποτσέλι (Σιου-ν-ποτσέλ), που στη βλαχική γλώσσα σημαίνει τόπος που έχει νερό. Δεν υπάρχουν ασφαλείς πληροφορίες για το πότε ιδρύθηκε. Οι πρώτοι συγκροτημένοι οικισμοί στο Ζαγόρι αναφέρονται σε αυτοκρατορικά Χρυσόβουλα του 1319 και 1361 και δεν περιλαμβάνεται. Αν και πληροφορίες αναφέρουν εγκατάσταση στην περιοχή ήδη από πρώιμες εποχές, το πιθανότερο είναι ότι αναπτύχθηκε ως συγκροτημένος οικισμός την περίοδο 1380-1431, όπως και οι πιο πολλοί στο Ζαγόρι. Την περίοδο αυτή σημειώνονται συνεχείς επιθέσεις από τους Αλβανούς και τους Τούρκους σε ολόκληρη την Ήπειρο, οι οποίες όμως στο Ζαγόρι αποκρούστηκαν. Έτσι ουσιαστικά δεν εγκαταστάθηκαν ποτέ οι Οθωμανοί στην περιοχή αυτή. Το 1431 πάντως που ξεκινά η Τουρκοκρατία στην Ήπειρο και υπογράφεται συνθήκη μεταξύ των Ζαγορίσιων και των Οθωμανών, το Δίλοφο αναφέρεται στη συνθήκη.

Τα Ζαγοροχώρια γνώρισαν οικονομική ακμή κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, βασισμένη στην αποδημία, στο εμπόριο, αλλά και στα προνόμια που κατάφεραν να αποκτήσουν. Ξακουστά ήταν τα ζαγορίτικα καραβάνια που μετέφεραν προϊόντα. Χαρακτηριστικό δε είναι ότι τα χωριά γνώρισαν οικονομική ανάπτυξη ανά ομάδες, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Η σημερινή εικόνα των οικισμών οφείλεται πάντως στην οικονομική ευμάρεια που ξεκίνησε στα μέσα του 18^ου αιώνα. Η αρχή της αντίστροφής μέτρησης τοποθετείται στις αρχές του 20^ου αιώνα.

Το Δίλοφο είναι από τα χωριά του συμπλέγματος που έχει καταφέρει να κρατήσει την εικόνα του χωρίς πολλές μορφολογικές αλλοιώσεις, ειδικά σε σχέση με άλλα Ζαγοροχώρια. Πρέπει να σημειωθεί ότι πολλά από τα χωριά καταστράφηκαν διαδοχικά από τους Τούρκους και μετά από τους Γερμανούς.

Παρά την εγκατάλειψη που δυστυχώς δίνει το στίγμα της στο μέρος -στην Ελλάδα βέβαια αποδείχθηκε σωτήρια ως ένα βαθμό- η υψηλού βαθμού διατήρηση της παραδοσιακής του αρχιτεκτονικής καθώς και το γεγονός ότι τα αυτοκίνητα δεν χωρούν στα καλντερίμια του, χαρίζουν στον οικισμό μία αίσθηση ότι ο χρόνος έχει σταματήσει. Εδώ τα πάντα έχουν γίνει από πέτρα. Πέτρα που λάξευσαν Ηπειρώτες μάστορες και στόλισαν τον τόπο με καλντερίμια, άριστης τέχνης τοιχοποιίες, στέγες, μάντρες. Άσπρη πέτρα για τις τοιχοποιίες, μαύρη πλάκα για τις στέγες. Μάντρες ψηλές και αυλόπορτες βαριές που εξασφάλιζαν την ιδιωτικότητα της προσωπικής ζωής, σε μία απόλυτη διάκριση του οικογενειακού από το δημόσιο βίο. Μία αίσθηση που περνάει και στον επισκέπτη σήμερα καθώς περιηγείται στα καλντερίμια κάτω από τα αρχοντικά, την Αναγνωστοπούλειο σχολή (1855), το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου (1857). Το Δίλοφο είναι ουσιαστικά διατεταγμένο γύρω από την κεντρική πλατεία με τον πλάτανο που η παράδοση θέλει να βρίσκεται εκεί 4 αιώνες. Αυτό είναι το μεσοχώρι, από όπου φεύγουν τα καλντερίμια για τους μαχαλάδες. Επίσης ο οικισμός φιλοξενεί το ψηλότερο κτήριο στο Ζαγόρι, το αρχοντικό Μακρόπουλου (1906) ή Λουμίδη πλέον, ύψους περίπου 14 μέτρων. Ο λόγος σύμφωνα με την παράδοση για τον οποίο χτίστηκε τόσο ψηλό, ήταν η νοσταλγία της φρεσκοπαντρεμένης κυρίας του σπιτιού για το χωριό της που είχε εγκαταλείψει μετά το γάμο. Έτσι ο σύζυγός της για να την ευχαριστήσει το έχτισε όσο ψηλό χρειαζόταν για να βλέπει το χωριό της το Κουκούλι. Στην πραγματικότητα είναι απλώς ένα κτήριο τριών επιπέδων και το ύψος του το χρωστά στον τοίχο αντιστήριξης στον οποία πατά, λόγω του ιδιαίτερα επικλινούς πρανούς.

Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι οι ψηλοί μαντρότοιχοι εξασφάλιζαν συγχρόνως και την άμυνα. Αμυντικά στοιχεία όπως κάγκελα στα παράθυρα, πολεμίστρες και βαριές, αμπαρωμένες θύρες ανιχνεύονται επίσης και στην κατοικία. Οι Αλβανικές επιθέσεις ήταν πάντα ένα σοβαρό ενδεχόμενο.

Το Δίλοφο είναι χαρακτηρισμένο ως παραδοσιακός οικισμός. Το θέμα είναι βέβαια τι συμβαίνει στην πράξη.

Dilofo, Ioannina prefecture, Epirus

Dilofo (=two hills) is located in Ioannina prefecture, Zagori region, 36 klm away from Ioannina city, the capital of the prefecture. It is one of the 45 villages that can be found there, better known as Zagorochoria. Nature is amazing in Zagori, characterized by mountains, woods, gorges and rivers. The most important is the famous gorge of Vikos. Dilofo is standing on the slopes of Tymfi Mt. at 900 m altitude, completely incorporated into the natural environment. However, the truth is that it takes a little attention on the signs to find it.  

The older name of the settlement was Sopotseli that in Aromanian means a place with fresh water. There are not accurate reports about when it was established. The first real settlements in Zagori are mentioned in Byzantine Imperial documents in 1319 and 1361, and Dilofo is not included. Even though there are testimonies that the area has been already inhabited since earlier times, the most likely is Dilofo was established as a real settlement in the period 1380-1431, as most of Zagorochoria. In that period the Ottoman and Albanian attacks began in Epirus (northwest Greek area), but they never really occupied Zagori. However, in 1431, when the Ottoman rule period started in Epirus, Zagorians signed a treaty with Ottomans, and Dilofo is mentioned in this treaty.

The great economic prosperity that this village group reached, was based on the migration, commercial activity, and also on the privileges that were granted from the Ottoman Empire. The Zagorian caravans, carrying goods, were particularly famous. Nevertheless, the today image of Zagorochoria is due to the economic growth of the 18^th and 19^th Centuries. The countdown for Zagorochoria began at the start of the 20^th Century.

Dilofo is one of the villages in this group that has managed to maintain its traditional image without many deformations, especially comparing it with some of the rest Zagorochoria. It is worth noting that some of these settlements were destroyed, originally by the Turks at the start of the 20th Century, and in the Great War by the Germans. 

Despite the abandonment that unfortunately gives its signal, the high rate maintenance of traditional architecture and the fact that vehicles cannot enter the settlement, make the visitor feel that the time has stopped. Everything here is made of stone. Stone, which was carved by the famous stone-masons of Epirus, who adorned the place with cobbled streets, masonries, slate-roofs, stone-fences; white stone for the masonries, dark stone for the roofs. The fences were high, ensuring privacy, separating family life from public life. A feeling that passes to the visitor today, wandering on the cobbled streets, next to the mansions, the school building (1855) and the central church, dedicated to the Assumption of Virgin Mary (1857).

Dilofo is arranged around the square with the plane tree that, according to the local tradition, survives for almost 4 centuries. This is the place that all the alleys start, leading to the neighborhoods of the settlement. In Dilofo, the highest mansion in Zagori can be found, the mansion of Makropoulos family (1906), now owned by Loumides family. It is almost 14 m high. The owner built the mansion so high, in order his wife has visual contact with her village, the nearby Koukouli village. In fact, the building is just a three-storey mansion, which was built on a retaining wall, due to the particularly sloping terrain.

It is worth noting that the high fences also ensured the defense. Defense features, such as cages on the openings, shot-slits, and heavy barricaded doors can also be found on the houses inside the fences. The Albanian raids were not rare until the end of the 19th Century.

Dilofo is a listed settlement.

Δίλοφο, μερική άποψη από την πλατεία. 

Άσπρη πέτρα για τις τοιχοποιίες, σκούρα για τις στέγες.

Dilofo, partial view from the square. 

White stone for the masonries, dark stone for the roofs.

Δίλοφο, καλντερίμι που οδηγεί στην πλατεία του οικισμού. 

Πέτρα λαξευτή παντού, από τα χέρια των Ηπειρωτών μαστόρων.

Dilofo, cobbled street, leading to the square. Everything is made of stone, 

carved by the hands of the famous masons of Epirus.

Δίλοφο, αρχοντικό του 18^ου αιώνα, άποψη από την αυλή.

Dilofo, mansion, dated in the 18^th Century, view from the courtyard.

 

Λίμνη Κερκίνη, η παλέτα της φύσης - Kerkini lake, the palette of nature

 

κείμενο - φωτογραφίες, text - images: Babis Pavlopoulos, iconstravel photography, Giannis Reklos, Oikoperiigitis

γλώσσα, languages: Ελληνικά, English

σε εκείνους που έφυγαν νωρίς

to those, who left us early

Λίμνη Κερκίνη / Kerkini lake on youtube by iconstravel photography here

Οι λίμνες πάντα μας άρεσαν. Για την ακρίβεια, αρχικά, μας άρεσαν οι φωτογραφίες που απεικόνιζαν λίμνες, αφού ως κάποια ηλικία η μόνη που είχαμε δει ήταν η λίμνη του Μαραθώνα. Από το τέλος της δεκαετίας του 80 αρχίσαμε να ακούμε για τη λίμνη Κερκίνη, ως… must χειμερινό προορισμό, αλλά παράλληλα για έναν τρομερό υδροβιότοπο, όπως λέγαμε τότε τους υγροβιότοπους. Μάλιστα, όταν είδα μία γιγαντοαφίσα στους δρόμους με μία καλύβα μέσα στο νερό στο πλαίσιο της διαφήμισης ενός προϊόντος θεώρησα, σχεδόν με σιγουριά, ότι πρόκειται για τοπίο από την Κερκίνη. Εδώ δεν γνώριζα ούτε που έπεφτε η λίμνη, γνώρισα και την εικόνα. Τελικά ήταν από την Κλείσοβα στο Μεσολόγγι, αλλά αυτό το έμαθα πολύ αργότερα. Λίγο λοιπόν τα τοπία που φανταζόμασταν ότι θα αντικρύζαμε, λίγο η άγρια ζωή που ελπίζαμε να συναντήσουμε, η Κερκίνη μπήκε στη λίστα των προορισμών που θα επισκεπτόμασταν οπωσδήποτε τα επόμενα χρόνια.

Έτσι κάποτε ήρθε η ώρα και ξεκινήσαμε και εμείς για εκεί, γεμάτοι προσδοκίες, τόσες πολλές μάλιστα που για λίγους τόπους είχαμε. Το σίγουρο είναι ότι όχι μόνο δεν διαψευσθήκαμε, αλλά η πραγματικότητα άφησε πολύ πίσω τις εν λόγω προσδοκίες μας.

Φοινικόπτερα (φλαμίνγκο - Phoenicopterus ruber) στη λίμνη. 

Εμφανίστηκαν πρώτη φορά το 1991.

Flamingos (Phoenicopterus ruber) in the lake. 

They were recorded for first time in Kerkini in 1991.

Το πρώτο πράγμα που θυμάμαι ήταν μία πινακίδα λίγα χιλιόμετρα πριν τη λίμνη και μάλλον πιο κοντά στη γειτονική λίμνη Δοϊράνη, η οποία αν δεν κάνω λάθος υφίσταται ακόμα, που έγραφε Κερκίνη το σύνορο της φύσης. Πολύ μας άρεσε αυτή φράση, αν και ποτέ μας δεν καταλάβαμε ακριβώς τι εννοούσε. Εκεί που πηγαίναμε να πιάσουμε το νόημα, εκεί μας ξέφευγε. Το δεύτερο πράγμα που μας έκανε εντύπωση ήταν οι πινακίδες που έδειχναν το δρόμο για Βουλγαρία και… Γιουγκοσλαβία. Το γιατί είναι μεγάλη ιστορία, αλλά όποιος έχει μεγαλώσει με τις χώρες αυτές να θεωρούνται ως απαγορευμένοι προορισμοί για δεκαετίες, θα καταλάβει. Άλλωστε σήμερα Γιουγκοσλαβία δεν υπάρχει.

Εισερχόμενοι στον ομώνυμο οικισμό δεν μπορούμε να πούμε ότι ενθουσιαστήκαμε. Το τελείως επίπεδο τοπίο μας ξένισε ελαφρώς. Γιατί; Το τι έχει ο καθένας στο μυαλό του, για έναν τόπο που έχει ακούσει πολλά, χρήζει μάλλον ψυχολογικής μελέτης, αφού χωρίς να το καταλαβαίνουμε συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις φτιάχνουμε μόνοι μας μία εικόνα βασισμένη σε ότι θα θέλαμε να υπάρχει εκεί και σε όποια προσωπική μας εμπειρία από άλλους τόπους ή απλώς στο απόλυτο τίποτα που γεννάει η φαντασία μας.

Στα βαλτοτόπια της λίμνης.

In the lake's marsh-lands. 

Ευτυχώς πάντως που είχαμε ήδη επισκεφθεί την Ολλανδία και γνωρίζαμε πως η στάθμη των υδάτων θα μπορούσε να βρίσκεται και ψηλότερα από την παραλίμνια περιοχή. Περιοχή, από την οποία η λίμνη δεν είναι ορατή, αφού πρέπει να ανέβει κανείς στα αναχώματα για να την αντικρύσει από κοντά ή βέβαια να σταθεί στα γύρω υψώματα για μία πιο γενική άποψη. Αλλά όλα αυτά έχουν να κάνουν με τη δημιουργία της λίμνης, τη διαχείρισή της, τις βροχές και τη ροή του ποταμού Στρυμόνα, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την ύπαρξή της. Κατά έναν τρόπο η λίμνη αποτελούσε από αιώνες και συνεχίζει να αποτελεί μέρος του ποταμού.

Το θέμα είναι ότι εκείνη η πρώτη επίσκεψη ήταν καταλυτική για τον μελλοντικό εκδρομικό μας σχεδιασμό, αφού η λίμνη έγινε ο προορισμός μας τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο για αρκετά χρόνια και πιο αραιά αργότερα. Επίσης, κάναμε πολλούς φίλους, τόσο ανθρώπους που κατάγονταν ή ζούσαν στην περιοχή όσο και επισκέπτες, συχνούς όσο εμείς, ενώ στο τέλος καταλήξαμε να γράψουμε και ένα βιβλίο για τη λίμνη (Λίμνη Κερκίνη, 2008), το οικοσύστημα και την παραλίμνια παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Η τελευταία μάλιστα χρειάστηκε εκτεταμένη επιτόπια έρευνα, αφού δεν βρήκαμε βιβλιογραφία. Έτσι τολμώ να πω ότι η μελέτη περί της παραλίμνιας παραδοσιακής αρχιτεκτονικής είναι ουσιαστικά πρωτότυπη.

Κορμοράνοι (Phalacrocorax carbo) στη λίμνη, πίσω τους τάπητας με ανθισμένα νούφαρα.

Great Cormorants (Phalacrocorax carbo), in the background a blooming water-lilies carpet. 

Από την Εθνική Οδό, άντε να την πούμε έτσι, Κιλκίς - Προμαχώνας - Σέρρες, στρίβουμε δεξιά προς Λιβαδιά και μετά για τον οικισμό Κερκίνη. Περίπου 800 μέτρα μετά τον οικισμό βρίσκουμε τη λίμνη και ένα μικρό λιμανάκι. Αν πάμε χειμώνα οι βάρκες βρίσκονται πολύ χαμηλότερα από τα πόδια μας, αν πάμε καλοκαίρι οι βάρκες βρίσκονται πολύ ψηλότερα. Βέβαια υπάρχουν και άλλες διαδρομές να προσεγγίσει κανείς τη λίμνη. Τώρα, τη φράση βρίσκουμε τη λίμνη ας μην την πάρει κανείς τοις μετρητοίς, αφού όπως ήδη αναφέραμε, τα αναχώματα κρύβουν τη θέα της. Αυτό που λίγοι επισκέπτες συνειδητοποιούν είναι ότι όταν η λίμνη είναι γεμάτη η επιφάνειά της βρίσκεται ψηλότερα από το επίπεδο της γύρω περιοχής, ένα πράγμα σα γεμάτη λεκάνη στη μέση του δωματίου. Άλλωστε, ουσιαστικά ό,τι βλέπουμε ένα γύρω είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης επέμβασης.

Τι είναι όμως η Κερκίνη και γιατί αξίζει κάποιος να πάει ως εκεί; Η Κερκίνη δεν περιγράφεται εύκολα. Είναι ένα μοναδικό τοπίο, ένα τοπίο που δεν συναντά κανείς εύκολα στην Ελλάδα. Ένα τοπίο ηρεμίας, ένα τοπίο με χρώματα, ένα τοπίο διαφορετικό κάθε εποχή. Ένα τοπίο υγροτοπικό με ιδιαίτερα πλούσια βλάστηση ένα γύρω που χωρίς υπερβολή ορισμένες φορές θυμίζει τροπική ζούγκλα, με νερά, με κανάλια, με χωράφια, με αναχώματα, με ποτάμια και ρέματα και με μία λίμνη που αδειάζει και γεμίζει και μετά πάλι από την αρχή, μετρώντας τις εποχές σαν να πρόκειται για ένα μακροσκοπικό ρολόι. Ακόμα, είναι εκείνα τα μοναδικά ηλιοβασιλέματα, σαν και αυτό που μας περίμενε εκείνη την πρώτη φορά που φθάσαμε μετά από μία ισχυρή καλοκαιρινή μπόρα, είναι το παρυδάτιο δάσος, δηλαδή ότι έχει μείνει από αυτό, που μετατρέπεται αναγκαστικά σε υδροχαρές και η παρόχθια βλάστηση, είναι τα κοπάδια των νεροβούβαλων και βέβαια τα πουλιά. Πουλιά κάθε είδους, ανάλογα με την εποχή και αυτά, που για πολλά χρόνια νομίζαμε ότι ζουν μόνο στην Αφρική ή σε άλλα εξωτικά μέρη, ενώ είμαστε σίγουροι ότι αυτό νομίζει πολύ κόσμος ακόμα. Τα περισσότερα πάντως τα έχουμε δει τον Ιούνιο, εποχή που η λίμνη έχει και το περισσότερο νερό, κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου για τα πιο πολλά είδη. Πάνω από 300 είδη έχουν παρατηρηθεί στην περιοχή.

Άνθρωπος και φύση.

Man and nature.

Όμως το τοπίο αυτό έχει και… πλάτη. Ναι, πλάτη. Είναι το Μπέλες, Κερκίνη για τους αρχαίους, το όρος που κοιτά από τον βορρά όλα τα προηγούμενα, δεσπόζοντας ουσιαστικά στην περιοχή, αφού η λίμνη βρίσκεται σε χαμηλό υψόμετρο, το οποίο σχετικά διατηρείται ως τους πρόποδες του βουνού, επιτρέποντας έτσι στο τελευταίο να δείχνει με την πρώτη ματιά όλο το ύψος του.

Βεβαίως, Κερκίνη είναι και εκείνα που χάθηκαν. Όπως ο καλαμιώνας που μόνο μία ανάμνησή του έχει απομείνει, τα στρέμματα του παρυδάτιου δάσους που πνίγηκαν στα νερά της λίμνης που μαζέψαμε μέσα στα αναχώματα, ο ατελείωτος τάπητας από νούφαρα και άλλα μικρότερα στοιχεία που κάποτε έκαναν τον τόπο πλουσιότερο. Ας ελπίσουμε ότι μία μέρα θα τα ξαναδούμε όλα. Βέβαια όχι με αυτά τα μυαλά. Με αυτά τα μυαλά θα χάσουμε και τα υπόλοιπα. Αλλά εδώ δεν έχω όρεξη να ασχοληθώ με αυτά που κατέστρεψαν τον παράδεισο που μου περιέγραφε ο Γιώργος, αλλά και ο καπετάν-Δημήτρης όταν μπαίναμε μέσα με τη βάρκα.

Η λίμνη φλέγεται στο ηλιοβασίλεμα.

Flaming sunset above the lake.

Στην Κερκίνη ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ασχοληθεί με πολλά πράγματα. Αρχικά μπορεί να ξεκουραστεί. Πιστέψτε με, το τοπίο είναι ιδανικό τόσο για ψυχική όσο και σωματική ξεκούραση. Βέβαια θα πει κάποιος, καλά η ψυχική, αλλά η σωματική ξεκούραση πως επιτυγχάνεται μέσω του τοπίου. Μάταιο να το εξηγήσουμε. Μόνο με μία επίσκεψη διαπιστώνεται αυτό.

Μετά να φάει καλά. Εξαιρετικό μοσχαρίσιο κρέας και βέβαια το μοναδικό βουβαλίσιο κρέας που μας προσφέρει μεταξύ άλλων μπριζόλες, λουκάνικα, σουτζουκάκια και κομμάτια για μαγειρευτό στην κατσαρόλα και στη γάστρα. Ακόμα το βουβαλίσιο γιαούρτι, η φέτα και το γάλα, αλλά και το γλυκό καζάν ντιπί που φτιάχνεται αποκλειστικά από βουβαλίσιο γάλα, χωρίς να ξεχνάμε και τα ζυμαρικά, επίσης με βουβαλίσιο γάλα.

Γερακίνα (Buteo buteo), κοινό αρπακτικό στην παραλίμνια περιοχή. 

Buzzard (Buteo buteo), common bird of prey at the lake's surroundings.

Βέβαια στη δική μας κλίμακα, αν εξαιρέσεις την ψυχική ξεκούραση, τα παραπάνω δεν αποτελούν ιδιαίτερη προτεραιότητα. Έτσι κατά την ταπεινή μας γνώμη, το καλύτερο που έχει να κάνει ο επισκέπτης είναι να ξοδέψει όσες περισσότερες ώρες μπορεί στο πεδίο. Οι δραστηριότητες σχεδόν ανεξάντλητες, όσα σχεδόν και τα τοπία. Διαφορετικό τοπίο, διαφορετική εμπειρία η κάθε δραστηριότητα.

Αρχικά, η περιοχή προσφέρεται για ατελείωτους περιπάτους. Άλλωστε υπάρχει άφθονο ίσωμα. Οι περίπατοι αυτοί μπορούν να είναι χαλαρωτικοί, αλλά μπορούν να μετατραπούν και σε πιο οργανωμένους και αθλητικούς. Μπορεί κανείς να περπατήσει στους χωματόδρομους γύρω από τη λίμνη, μέσα στην παραλίμνια βλάστηση, αλλά ακόμα καλύτερα στα μονοπάτια του Μπέλες που προσφέρει ιδιαίτερα όμορφες πεζοπορικές διαδρομές, μέσα στα δάση από οξιά και ψηλότερα από έλατα και μαυρόπευκα.

Νυχτοκόρακας (Nycticorax nycticorax) στο παρυδάτιο δάσος του Στρυμόνα.

Night Heron (Nycticorax nycticorax) in the mouth of Strymonas river.

Αν μας κουράζει το περπάτημα υπάρχει και το ποδήλατο. Πολλά χιλιόμετρα επίπεδων διαδρομών, χωμάτινων και ασφάλτινων, ενώ και πάλι το βουνό είναι παρόν για κάτι ακόμα πιο δύσκολο. Αν δεν διαθέτει κάποιος δικό του ποδήλατο, μπορεί να νοικιάσει ένα ή όσα χρειάζεται η παρέα.

Όταν βαρεθούμε το στέρεο έδαφος είναι ώρα να πιάσουμε τη λίμνη. Ο καλύτερος τρόπος να γνωρίσεις τη λίμνη είναι το κανό, αφού και φασαρία δεν κάνει, αλλά και σε πιο ξέβαθα νερά μπορεί να κινηθεί. Τώρα αν το κουπί δεν είναι το φόρτε των διακοπών για κάποιον, θα επιβιβαστεί σε μία από τις ειδικές βάρκες περιήγησης και θα επισκεφθεί το Δέλτα του ποταμού Στρυμόνα στο βόρειο τμήμα της λίμνης και μάλιστα με ακουστική ξενάγηση από τον καπετάνιο της βάρκας. Η βάρκα είναι σίγουρα ο τρόπος να πλησιάσεις κοντά στα πουλιά ειδικά όταν αρχίζει η λίμνη να γεμίζει νερό, άρα προσφέρεται και για τους φωτογράφους. Πιθανώς δε να προσφέρεται και το κανό για φωτογραφίες, αλλά επειδή δεν το έχω επιχειρήσει ποτέ, δεν είμαι ο αρμόδιος να το επιβεβαιώσω. Βέβαια, όποιος θελήσει να μπει μέσα αποκλειστικά για φωτογραφίες, η συμβουλή μας είναι να κλείσει τη βάρκα μόνο για εκείνον και τον εξοπλισμό του και να ενημερώσει τον καπετάνιο το λόγο που βρίσκεται εκεί. Σοβαρή φωτογραφία είναι αδύνατο να κάνει κανείς με άλλους δέκα μέσα στη βάρκα να μιλάνε ή και δυστυχώς να φωνάζουν καμία φορά, να σηκώνονται συνέχεια με αποτέλεσμα η βάρκα να κουνιέται και ο τηλεφακός μία να κοιτάζει τη δύση και μία την ανατολή, ενώ ο στόχος βρισκόταν στο νότο. Περιττό να σημειώσουμε ότι καλό θα ήταν να το έχει κάνει από πριν, ώστε να ενημερωθεί ποιες είναι οι καλύτερες ώρες. Οι οποίες καλύτερες ώρες είναι το ξημέρωμα που δυστυχώς το χειμώνα η θερμοκρασία είναι κάτω από το μηδέν και το αγιάζι της λίμνης ξυρίζει μέσα στη βάρκα. Αλλά να δεν βρέξεις… ξέρουμε τι, ψάρι δεν τρως!

Λίμνη Κερκίνη.

Kerkini lake.

Aκόμα όμως και αν κάποιος εξαντλήσει τις δραστηριότητες και στη στεριά και στο νερό και πάλι οι επιλογές δεν έχουν τελειώσει. Υπάρχει η ενδιάμεση λύση. Ποιά είναι αυτή; Μα νερό και χώμα μαζί. Δηλαδή η λάσπη. Περιήγηση με οχήματα 4Χ4 μέσα στα καταπληκτικά παραλίμνια τοπία, όπου οι χωματόδρομοι όταν βρέξει μετατρέπονται σε βουρκό-δρομους, ιδανικοί για όποιον ψάχνει την ευκαιρία να ανεβάσει λίγο την αδρεναλίνη του. Όποιος το επιχειρήσει, όμως, καλό θα ήταν να έχει στο πίσω μέρος του μυαλού του ότι η αδρεναλίνη μπορεί και να ανέβει παραπάνω από ότι είχε υπολογίσει αφού πάντα υπάρχει η περίπτωση η λάσπη να είναι περισσότερη από ότι νόμιζε και το όχημα να ακινητοποιηθεί, αρνούμενο να συνεργαστεί και να συνεχίσει τη διαδρομή. Για το λόγο αυτό η παραπάνω δραστηριότητα επιβάλλεται να γίνεται σε ομάδα. Αν βέβαια δεν υπάρχει ιδιόκτητο όχημα 4Χ4 μην ανησυχείτε, υπάρχουν οργανωμένες περιηγήσεις, οι οποίες και την αδρεναλίνη ανεβάζουν και άλλος ανησυχεί αν το όχημα θα περάσει το βουρκόλακκο. Πάντως η λασπωμένη Κερκίνη είναι πραγματικά η χαρά του λάσπη-ing που έλεγε και η Μαριάννα. Αλλά και την περίοδο που σπανίζουν οι βροχές, οι περιηγήσεις με το 4Χ4 πάλι αξίζουν, αφού σε πηγαίνει σε σημεία που το απλό αυτοκίνητο δεν μπορεί ούτε να τα φανταστεί. Βέβαια λέγοντας 4Χ4 εννοούμε ένα πραγματικό εκτός δρόμου όχημα, εξοπλισμένο και με κατάλληλα ελαστικά και όχι ένα γιαλατζί. Για όποιον πάντως δεν διαθέτει το κατάλληλο όχημα ή η αδρεναλίνη δεν το φόρτε του, μπορεί να οδηγήσει στη διαδρομή από το λιμανάκι της Κερκίνης (του οικισμού) ως το φράγμα στο Λιθότοπο, μία ιδιαίτερα ευχάριστη, παραλίμνια, ασφάλτινη διαδρομή. Προσοχή μόνο γιατί τα χειμωνιάτικα πρωινά πιάνει πάγο.

Για όποιον χορτάσει τις 4Χ4 διαδρομές στη λίμνη, μπορεί να συνεχίσει στο βουνό, το οποίο προσφέρει πολύ όμορφες χωμάτινες διαδρομές, πάντα σε χαραγμένους χωματόδρομους.

Φοινικόπτερα (Phoenicopterus ruber) στο βόρειο τμήμα της λίμνης.

Flamingos (Phoenicopterus ruber) in the northern part of the lake.

Ο τελευταίος τρόπος γνωριμίας με την περιοχή είναι να καβαλήσει κάποιος ένα άλογο και να κάνει την βόλτα του έφιππος. Φυσικά επειδή το πιθανότερο είναι να μην είναι ο Τζον Γουέιν, αφού στην Ελλάδα δεν το έχουμε και πολύ με τα άλογα, η δραστηριότητα διεξάγεται… ας πούμε οργανωμένα, έτσι μπορούν να συμμετάσχουν άνθρωποι που δεν γνωρίζουν ούτε πόσα πόδια έχει το άλογο, αλλά θέλουν να δοκιμάσουν. Ως άνθρωποι που έχουμε θητεύσει αρκετά χρόνια δίπλα στα άλογα και επειδή τα άλογα έχουν το κακό συνήθεια να χαρακτηρίζονται από τα γνωρίσματα του ζωντανού οργανισμού θα συνιστούσαμε ιδιαίτερα μεγάλη προσοχή*.

Επίσης ενδιαφέρουσες θα χαρακτήριζα τις επισκέψεις στα οχυρά Ιστίμπεη και Ρούπελ. Τα οχυρά αυτά ανήκουν στην αμυντική γραμμή Μεταξά κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και με λίγα λόγια βλέπεις ένα πολυόροφο οχυρό στο οποίο εισέρχεσαι από το ρετιρέ και κατεβαίνεις στα υπόλοιπα επίπεδα που βρίσκονται κάτω από το έδαφος. Κατά την προσωπική μας κρίση το Ρούπελ έχει το όνομα, αλλά το Ιστίμπεη τη χάρη. Άσε που είναι και πιο ήσυχο, άρα πιο κοντά στα γούστα μας.

Ροδοπελεκάνοι (Pelecanus onocrotalus) στο δέλτα του Στρυμόνα.

Great White Pelicans (Pelecanus onocratalus) in the mouth of Strymonas river.

Τώρα αν κάποιος ιδρώσει από όλα τα παραπάνω, έχουμε και για αυτό πρόταση. Μπορεί να πάρει το λουτρό του στα ιαματικά λουτρά του Σιδηροκάστρου και του Αγκίστρου και να του κάνουν και μασάζ για να ξεπιαστεί από την οδήγηση στο βούρκο και από το κουπί στο κανό.

Τέλος πιο εξεζητημένες δραστηριότητες τις οποίες μπορεί κάποιος να εξασκήσει στην περιοχή είναι η παρατήρηση πουλιών και βέβαια η φωτογραφία άγριας ζωής και φύσης, είτε με τη βάρκα όπως ήδη είπαμε, είτε με ιδιωτικό 4Χ4 όχημα, είτε με πεζοπορία και πολύωρο καρτέρι σε κατάλληλα σημεία και πολύ-πολύ τύχη.

Το χειμώνα ο πυθμένας της λίμνης μετραπέται σε απέραντο λιβάδι. 

Στο βάθος διακρίνεται το Μπέλες.

During the winter, the lake's bottom is converted into an extended meadow.

In the background, Beles Mt.

Αλλά δεν τελειώσαμε εδώ, καθώς το πρώην Ανατολικό Μπλοκ δεν είναι μακριά. Ο Προμαχώνας στα σύνορα με τη Βουλγαρία απέχει λίγα χιλιόμετρα από τη λίμνη. Περνάς τα σύνορα χωρίς διατυπώσεις και η Βουλγαρία ανοίγεται μπροστά σου να τη γνωρίσεις. Αν δεν υπάρχει πολύ ώρα, μία μικρή επίσκεψη ως το χωριό Μελνίκ αρκεί για αρχή. Θαυμάζουμε τη βαλκανική παραδοσιακή αρχιτεκτονική, ο οικισμός είναι τέλεια διατηρημένος, δοκιμάζουμε τοπικές γεύσεις και τοπικά κρασιά, τα οποία τουλάχιστον τους προηγούμενους αιώνες φημίζονταν, και το απόγευμα είμαστε στη λίμνη να θαυμάσουμε το ηλιοβασίλεμα που λέγαμε.

Γιορτάζοντας τον ερχομό της ημέρας, αργυροπελεκάνοι (Pelecanus crispus).

Celebrating the start of the new day, Dalmatian Pelicans (Pelecanus crispus).

Για την ιστορία, εμείς όλα τα χρόνια ότι κάνουμε από τις παραπάνω δραστηριότητες τις κάνουμε με βάση τον ξενώνα Οικοπεριηγητής στο χωριό Κερκίνη κοντά στη λίμνη, όπου προσφέρει ανθρώπινο περιβάλλον, καλό φαγητό, καλόν ύπνο, καλό καφέ, ενημέρωση για το οικοσύστημα, ενοικίαση ποδηλάτων, περιηγήσεις με κανό, βαρκάδες με καπετάνιους-ξεναγούς και ευκολίες στους φωτογράφους, μηχανοκίνητες περιηγήσεις με τα πανίσχυρα και ειδικά τροποποιημένα Land Rover και πολλές πληροφορίες για ότι χρειαστεί ο καθένας. Επίσης, επειδή πάντα για εμάς θα ισχύει το τα του καίσαρος τω καίσαρι, πρέπει να τονιστεί ότι ο ιδρυτής και ψυχή του ξενώνα και του οικοπεριηγητικού κέντρου, ο Γιάννης Ρέκλος, μπορεί να θεωρηθεί ένας από τους πατριάρχες του εναλλακτικού τουρισμού στην Ελλάδα, ξεκινώντας την επιχείρηση όταν η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων νόμιζε ότι διακοπές ήταν μόνο η Πάρος, η Χαλκιδική, άντε και το χωριό μας.

Η λίμνη βρίσκεται στο νομό Σερρών και απέχει περίπου 630 χλμ από την Αθήνα και περίπου 95 χλμ από τη Θεσσαλονίκη. Η πρόσβαση είναι εύκολη καθώς η διαδρομή και από τις δύο πόλεις δεν περιλαμβάνει κάποιο δύσκολο τμήμα. 

Τόπος γλυκός και φιλόξενος είναι η Κερκίνη και η φύση στα καλύτερά της. Πιθανώς τελικά να ήξεραν τι έγραφαν εκείνοι που έστησαν την πινακίδα και να είναι πράγματι το σύνορο της φύσης**.

*Εννοείται βέβαια, όπως πάντα θυμίζουμε, ό,τι από τα παραπάνω ο καθένας αποφασίσει να κάνει, τα κάνει με απολύτως δική του ευθύνη και ο σκοπός του παρόντος εξαντλείται μόνο στην παρουσίαση.

** Όλες οι φωτογραφίες προέρχονται από την περιοχή της λίμνης. 

 

Με το ένα πόδι στην Βουλγαρία (αριστερά) και το άλλο στην Ελλάδα (δεξιά), 

στην κορυφογραμμή του Μπέλες, στο βάθος η λίμνη Κερκίνη.

On the border line between Bulgaria (left) and Greece (right), ridge of Beles Mt, 

in the background Kerkini lake is discerned.

Λίμνη Κερκίνη, αγριόκυκνοι (Cygnus cygnus).

Kerkini lake, Whooper Swans (Cygnus cygnus).

Ζαρκάδι (Carpeolus carpeolus) στην παραλίμνια περιοχή.

Roe deer (Carpeolus carpeolus) in the surrounding area of the lake.

Ραμφομαχία το ξημέρωμα, αργυροπελεκάνοι (Pelecanus crispus).

Beak fight at dawn, Dalmatian Pelicans (Pelecanus crispus).

Λίμνη Κερκίνη, ανατολή.

Kerkini lake, the sunrise.

Μαυροκιρκίνεζο (Falco vespertinus).

Red-footed Falco (Falco vespertinus).

Η λίμνη και το βουνό συγκροτούν ένα ιδιαίτερα σημαντικό οικοσύστημα.

Kerkini lake and Beles Mt. constitute a particularly important ecosystem.

Αγριόγατα (Felis silvestris silvestris) στην παραλίμνια περιοχή. Πρόκειται για το 

μοναδικό άγριο αιλουροειδές που επιβιώνει στην Ελλάδα.

European Wildcat (Felis silvestris silvestris) in the fields around the lake. 

This is the only wild feline still surviving in Greece.

Χειμερινή άποψη του δάσους οξιάς στο Μπέλες.

Winter view of Beech forest on Beles Mt.

Διπλό ουράνιο τόξο πάνω από τη λίμνη.

Double rainbow above the lake.

Κοπάδι νεροβούβαλων (Bubalus bubalis) διασχίζει τη λίμνη.

A herd of Water-Buffulos (Bubalus bubalis) is crossing the lake.

Σταυρωμένο στο κενό, κορμοράνοι (Phalacrocorax cardo).

Crucified in void, Great Cormorants (Phalacrocorax carbo). 

Όρος Μπέλες.

Beles Mt. 

Φοινικόπτερα (φλαμίνγκο - Phoenicopterus ruber) στη λίμνη. 

Flamingos (Phoenicopterus ruber) in the lake.

Ροδοπελεκάνοι (Pelecanus onocrotalus).

Great White Pelicans (Pelecanus onocrotalus). 

Αρσενικά φερεντίνια (Netta rufina), είδος πάπιας.

Male Red-creasted Pochard (Netta rufina), species of duck.

Τα χρώματα την ώρα της ανατολής το χειμώνα στη λίμνη είναι απίστευτα.

Kerkini lake, at sunrise in the winter the colours are unbelievable.

Ανθισμένα νούφαρα.

Blooming water-lilies carpet.

Ροδοπελεκάνοι (Pelecanus onocrotalus) εν ώρα ψαρέματος.

A flock of White Pelicans (Pelecanus onocrotalus) during fishing time.

Τσίφτης ή γυπογεράκα (Milvus migrans) πάνω από τη λίμνη, στο βάθος το Μπέλες.

Black Kite (Milvus migrans) above the lake, in the background, Beles Mt.

Νεροβούβαλος, η παρουσία τους στην περιοχή χρονολογείται από την εποχή του Ξέρξη.

Water Buffulo, it is considered that they live in the area since the invasion 

of the Persian king, Xerxes, in the 5th Century BC.

Μυοκάστορας (Myocastor coypus) στην όχθη της λίμνης.

Ενδημικό είδος της Νοτίας Αμερικής που εισήχθη 

στην Ευρώπη  για την εκμετάλλευση της γούνας του.

Nutria, also known as Coypu (Myocastor coypus) on the shore of the lake.

An endemic species of South America that people brought to Europe for its fur. 

Πελαργοί (Ciconia ciconia) στη φωλιά τους. Πολλές φωλιές πελαργών 

μπορεί να βρει κάποιος στους οικισμούς Κερκίνη και Λιβαδιά.

White Storks (Ciconia ciconia) in their nest. Many such nests can be found 

in Kerkini and Livadia settlements.

Τσαλαπετεινός (Upupa epops), καλοκαιρινός επισκέπτης της λίμνης.

Hoopoe (Upupa epops), a summer visitor.

Αργυροπελεκάνοι (Pelecanus crispus) το ξημέρωμα.

Dalmatian Pelicans (Pelecanus crispus) at dawn.

Δάσος οξιάς στο Μπέλες. Οι οξιές το χειμώνα κοκκινίζουν.

Beech forest on Beles Mt. In winter it becomes red.

Κοπάδι νεροβούβαλών.

A herd of Water Buffaloes.

Σύναξις το ξημέρωμα.

Assembly at dawn.

We always liked lakes. Initially, to be honest, we liked the images, which depicted lakes, as the only one we had visited until we began travelling on our own, was a manmade lake close to Athens, constructed in order fresh water runs from our taps. Since already 80s we had started hearing of Kerkini lake, as a… must winter destination, and simultaneously of a brilliant wetland. We do remember a funny story from that period, when watching a commercial poster depicting a hut within a lake, we surly considered that this was Kerkini lake. We did not even know where Kerkini was located, and we were sure that the lake of the poster was Kerkini. Whether it was or was not a must, the perspective of wildlife and landscapes which we hoped to find there, made Kerkini lake part of our travel wish-list very soon.

So, when the time came, we took the road to the lake, full of so many expectations that we had for a few places. Not only our expectations came true, but moreover what we met there was much more than what we expected.

Λίμνη Κερκίνη, όρος Μπέλες.

The earth, the lake, the mountain, the snowy zone. 

Kerkini lake and Beles Mt.

The first thing that we remember was a road-sign, referring to the lake as Kerkini lake, the border of nature. We were very touched by this, even though we really never managed to catch the meaning. The second thing that impressed us was the signs, which showed the direction to Bulgaria and to… Yugoslavia. Why? Only if someone grew up, when these countries were a forbidden destination for decades could get it. However, today Yugoslavia does not exist anymore.  

Entering the settlement of Kerkini, we would not say that we were excited. This totally flat landscape was a little bit strange to us. Why? It is a long discussion, because what anyone has on his mind for a place, which has just heard of, is object of psychologist study. In those cases, people usually make their own image, based on what they would like to find there or on personal experiences from other places, or even on a mind-game. 

Σταχτόχηνες (Anser anser) στον Στρυμόνα.

Greylag Goose (Anser anser), flying above Strymonas river.

However, fortunately we had already visited Holland, and we knew that the water surface of a lake can be higher than the surroundings. The lake is not visible from the surroundings due to the earthen ramparts, in fact the flood-defense, so someone must be in a higher place in order to take a view of the lake or to walk on the ramparts. All these have to do with the birth of the lake, the lake management, the rains, and the flow of Strymonas river, which is responsible for the creation of the lake. In a way, Kerkini is part of this river flow. 

The truth is that this our first visit in Kerkini proved to be so important for our future travel planning. The lake became our destination at least twice a year for a long period, and we certainly keep visiting the place. We made friends, originated from the area, locals, and travelers like us, and at the end of the day we wrote a book about the ecosystem of Kerkini and the traditional architecture of the lake surroundings (published in 2008, in Greek).

Ζευγάρι σκουφοβουτηχτάρια (Podiceps cristatus).

Couple of Great Crested Grebes (Podiceps cristatus).

Driving on Kilkis-Promachonas-Serres national road, we have to turn right to Livadia and to Kerkini settlements. Almost 800 m afterwards the homonymous settlement, we will find the lake and a small port. Only a few visitors can realize that when the lake is full of water (summer), the surface is at higher level than the surroundings, like a full of water bowl in the middle of a room, as what we can see around us, is the result of human intervention and the following conversion of the lake into a reservoir.

However, what is Kerkini, and why is it worth visiting the place? Kerkini cannot be easily described. It is a unique landscape, a landscape, which is hard to be found in Greece. It is a calm place, full of colours, so different in each period. It is a wetland area with particularly rich vegetation, sometimes a reminder of a tropic jungle, with canals, fields, woods, earthen ramparts, rivers and streams, and the lake itself, emptying and filling again and again, marking the seasons like a strange macroscopic clock. It is also the sunsets, such as the one that waited us in our first time there after a summer storm, the forest in the mouth of Strymonas river, which floods when Bulgarians open their dams, the water-buffalo herds, and definitely the birds. So many species of birds, depending on the period; species which we were considering for many years that we can find only in Africa or in other exotic places. We found most of the species in June, when the lake is full of water, and most of the birds have its mating period. Over 300 species have been recorded in the area around.

Γκισάρια (Aythya ferina).

Common Pochards (Aythya ferina).

This landscape has also a… back! Yes, a back. This is Beles Mt., known as Kerkini in antiquity. Beles guards the area from the north, and as the low altitude of the lake reaches up the foot of the mountain, it seems much more impressive.

At the same time, Kerkini is also what we already lost, like the reed-bed, from which just a small part survives, the acres of the river mouth’s forest, which were drowned when the level of the lake was elevated within the new earthen ramparts, the extended water-lily carpet, and some other things, which once made the place even more beautiful. We all hope to recover them again, but it will not happen if we keep acting in the same way, retaining the same ecosystem management. Nevertheless, we will not deal with what destroyed the paradise that George and Captain Dimitris described me during our boat tours.

Δραματικό ηλιοβασίλεμα στη λίμνη.

Dramatic sunset above the lake.

The visitor of Kerkini has the chance to engage in many activities, but first of all, it is a rest place. Do trust us, the landscape is ideal for both, mental and physical rest. Perhaps, someone can ask, ok for the mental rest, but how one can get rest through the landscape? It is in vain, trying to explain it. Only a visit can make us to realize this.

On the other hand, the local cuisine is an amazing experience. The visitor can find excellent veal, and of course unique buffalo meat, in steaks, sausages, burgers, or cooked in clay-pot. Other products are buffalo yogurt, buffalo milk, buffalo butter, the traditional sweet, casan-dipi, and local pasta, both made with buffalo milk. On the other hand, the Greek cousin is present with its typical plates with vegetables or not.

Λευκοτσικνιάς (Egretta garzetta) συλλαμβάνει βάτραχο.

Lunch time for a Little Egret (Egretta garzetta).

However, we talked about activities and for sure, resting and eating are not activities. In our opinion, the best that the visitor can do is to spend as much time as he/she can at the field. There are so many activities, perhaps as many as the landscapes around. The area is almost totally flat, so both, hiking and cycling on the surroundings of the lake are ideal activities. If someone likes to increase the degree of difficulty, can move to the paths or the dirt roads of Beles Mt., under the fir-trees, the black pine-trees (Austrian pine), and the beech-trees. It does not matter whether we do not have our own bicycle, as we can hire as many we need.  

The best way to discover the lake is by canoe, as it is quite and can move upon swallow water. Certainly if we do not like rowing, booking a boat tour will make things easier and faster. The boat is the best way for anyone to approach the birds, so it is also ideal for wildlife photographers. In this case, it would be better to book a private boat tour. It is easily understood that trying to take pictures with a 500-600 mm lens, while 8-10 people scream and move on the boat, is simply impossible. The best time for a photographer to start the boat-tour is at dawn, even though at this time, the temperature is low and the breeze is extremely cold.

Μελισσοφάγοι (Merops apiaster).

Bee-eaters (Merops apiaster).

Running out of activities on the earth and the water, the solution is around the middle, earth and water together. That is mud! Amazing landscapes are waiting for us at the surroundings of the lake for off-road tours. After the rain, the terrain of the dirt-roads can be converted into mud-traps, raising the adrenaline. Nevertheless, the adrenaline can raise more than what we would hope, as the mud could be really deep, capturing our off-road vehicle. This is the reason that the activity must be carried out in groups of vehicles. If we do not have our own off-road vehicle, we can book an off-road tour. In that case, someone else has to worry about how deep the mud is, and for the recovery of the vehicle in case that it gets stuck, without losing the adventure. It is worth booking such a tour, even if the terrain is dry. The off-road vehicle can approach places that a regular car cannot even… imagine. On the other hand, driving a regular car, the route that running on the shore of the lake from the small port of Kerkini settlement to Lithotopos dam is really interesting and much easier. There are also interesting routes for off-road tours on Beles Mt.

The last way for the visitor to browse the area is horse-riding. If you like this activity, take a look and judge on your own.

Αργυροτσικνιάς (Casmerodius albus) στο ανάχωμα της λίμνης.

Great Egret (Casmerodius albus) on the earthen ramparts of the lake.

If someone is interested for more recent history, we would characterize the visits to the fortresses Istibey and Roupel on Beles Mt. as really amazing. The fortresses belonged to Metaxas defense line in the Second World War, against the German invasion. These were multi-storey underground military constructions, facing the north. The entrance is situated at the top. We like more Istibey fortress, even though is smaller, maybe because it is quieter.

Last but not least, after having a series of activities, we will definitely sweat, but there is no reason to worry about. Visiting the traditional baths in Sidirokastro and in Agistro towns we can feel like we have just waked up.

More specialized activities that someone can engage in, are birdwatching and wildlife photography booking a boat tour, as already mentioned, or just hiking, driving his own off-road vehicle or ambushing for hours in the suitable point for a good shot*.

Kerkini can also be the base for a short trip to Bulgaria. If we do not have much time, Melnik is a village close to the borders. As it preserves the majority of its traditional houses, built in urban Balkan traditional architectural style, is a good idea for a short time excursion.

Στο λιμανάκι της Κερκίνης μετά τη βροχή.

The little port of Kerkini settlement after the rain.

We would like to mention, when we visit the area we always stay in Oikoperiigitis hotel. In fact it is not just a hotel, with great accommodation, restaurant with local plates and hot coffee.  Oikoperiigitis in Greek means eco-traveler, and it is a real ecotourism centre, where the visitor can book canoe tour, boat tour, 4X4 off-road tour, which is carried out by specially upgraded Land Rovers, can hire bicycles, and can take the appropriate info about the lake and the eco-system of Kerkini. All these were established and developed by Giannis Reklos, one of the pioneers of the alternative tourism in Greece. Oikoperiigitis hotel is located in Kerkini settlement, close to the lake.

Αλκυόνα (Alcedo atthis) στην όχθη της λίμνης.

Kingfisher (Alcedo atthis) on the shore of the lake. 

Kerkini lake is located in the north part of Greece, Serres prefecture, and is around 630 klm (almost 300 miles) away from Athens and around 96 klm (almost 50 miles) from Thessaloniki. Mainly due to the almost flat terrain, driving from both cities to this area is quite easy.

The area of Kerkini lake is a really sweet place, and nature is always wearing its formal dress. Sometimes we do think that maybe, people, who set this sign, knew something more than us, and Kerkini is indeed the border of nature**.

*We would like to underline that what activity anyone decides to engage in, it is by his own responsibility, and the purpose of the article is limited to the presentation.

** All photos were taken in Kerkini area.

Ο αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus) είναι ο άρχοντας της Κερκίνης.

Dalmatian pelican (Pelecanus crispus) is the lord of the wetland.

Λίμνη Κερκίνη, συχνά τα σύννεφα της υγρασίας χρωματίζονται από το ηλιοβασίλεμα.

Kerkini lake, the clouds often are coloured by the sunset.

Κρυπτοτσικνιάς (Ardeola ralloides) συλλαμβάνει το γεύμα του.

Lunch time for a Squacco Heron (Ardeola ralloides).

Στην Κερκίνη αξίζει να αφήσεις το κρεββάτι σου νωρίς.

In Kerkini lake, it is worth to leave your bed early.

Ξύλινη εξέδρα, κατασκευασμένη για να βοηθήσει του Αργυροπελεκάνους να φωλιάσουν.

Wooden structure, made to support the Dalmatian Pelicans to nest.

Χουλιαρομύτες (Platalea leucorodia) στο δάσος του Στρυμόνα. 

Θεωρείται το σπονδυλωτό με το γρηγορότερη αντανακλαστική κίνηση.

Forest of Strymonas river mouth. Spoonbills (Platalea leucorodia). 

It is considered as the vertebrate with the faster reflex.

Ο ξενώνας "Οικοπεριηγητής" στον οικισμό της Κερκίνης 

είναι ένα πραγματικό οικοπεριηγητικό κέντρο.

"Oikoperiigitis Hotel" in Kerkini settlement is a real ecotourism centre.

Ξενώνας Οικοπεριηγητής, υπέροχα άνετα δωμάτια 

και εστιατόριο με ποικιλία γεύσεων.

"Oikoperiigitis Hotel", great accommodation, great restaurant services.

Βουβαλίσια λουκάνικα, σουτζουκάκια και μπριζόλες 

περιλαμβάνονται στις τοπικές σπεσιαλιτέ του εστιατορίου του "Οικοπεριηγητή".

Water-buffalo sausages, burgers, and steaks are included 

to the local specialties of "Oikoperiigitis"   

Το βουβάλι στη γάστρα με κόκκινη σάλτσα είναι τοπική σπεσιαλιτέ.

Local recipe with buffalo meat, cooκed in the clay-pot with tomato sauce.

Καζάν ντιπί, τοπικό γλυκό με βουβαλίσιο γάλα.

Cazan dipi, local sweet made with buffalo milk.

Οι 4Χ4 περιηγήσεις με τα Land Rover του "Οικοπεριηγητή" 

αποτελούν πραγματική εμπειρία περιπέτειας.

Booking an off-road tour with the Land Rovers of "Oikoperiigitis", 

the visitor can experience the real adventure. 

Ανάκτηση οχήματος στο χιόνι. 

Οι ιδιωτικές 4Χ4 περιηγήσεις πρέπει να γίνονται σε ομάδες.

Vehicle recovery in the snow.

The private off-road tour must be carried out in groups. 

Περιήγηση 4Χ4 στο χιονισμένο τοπίο της λίμνης.

Off-road tour in the snowy landscape of the lake.

Πεζοπορία στο Μπέλες με τον "Οικοπεριηγητή".

Hiking on Beles Mt. with "Oikoperiigitis". 

Φωτογράφιση άγριας ζωής με τη βάρκα του "Οικοπεριηγητή".

Wildlife photographing with the boats of "Oikoperiigitis".

Περιήγηση με βάρκα στη λίμνη με τον "Οικοπεριηγητή".

Boat tour in Kerkini with "Oikoperiigitis".

Τα κανό του "Οικοπεριηγητή" είναι ένας διαφορετικός 

τρόπος να εξερευνήσει κανείς τη λίμνη.

The canoes of "Oikoperiigitis" are a different way to explore the lake.

Οι περιηγήσεις του "Οικοπεριηγητή" περιλαμβάνουν και παρατήρηση πουλιών.

Bird watching during an "Oikoperiigitis" tour.

Ο επισκέπτης μπορεί να νοικιάσει ποδήλατα στον "Οικοπεριηγητή". 

Η ποδηλασία στη γύρω περιοχή είναι συναρπαστική δραστηριότητα.

The visitor can hire bicycles from "Oikoperiigitis". 

Cycling is amazing in the area around.

Βουλγαρία, οι οικισμός του Μελνίκ είναι ιδανικός 

για μία μικρή εξόρμηση στη γειτονική χώρα από τη λίμνη.

Bulgaria, Melnik settlement, ideal place for a short trip from Kerkini lake.