Sunday, October 13, 2019

Andromonastiro, an imposing monastic building complex in the south Peloponnese - Ανδρομονάστηρο, ένα εντυπωσιακό κτηριακό συγκρότημα στη νότια Πελοπόννησο

text - images: Babis Pavlopoulos, iconstravel photography
languages: English - Ελληνικά


The north wing with the main gate and the refectory with the adjacent tower, view of the inner yard.
Ανδρομονάστηρο, η βόρεια πτέρυγα με την κυρίως πύλη του συγκροτήματος. Δεξιά διακρίνεται το κτήριο της τράπεζας με τον εφαπτόμενο πύργο. Άποψη από την εσωτερική αυλή.

The monastery of the Transfiguration of the Savior, known as Andromonastiro, is located in Messenia prefecture, in the south part of the Peloponnese, Greece. It’s been a long time that the complex was an active monastery, remaining for many years completely abandoned and ruined. Facing the monastery as a monument, it was the best for it, because the architects and the masons who worked for its restoration, found the ruined buildings in an authentic condition, without newer additions. At the same time, this condition allow them to detect all of the older phases of the buildings, representing finally the architectural history of the complex.


The main gate of Andromonastiro.
Η κυρίως πύλη του συγκροτήματος

There are not any written mentions for the time that the monastery began, but according to the oral tradition, Andromonastiro was founded by the Byzantine emperor Andronikos II Palaiologos (1282-1328). Regardless this tradition, and according to the architectural and morphological elements, perhaps, the original core of the complex really belongs in the 13th Century. The Turkish conquest of the Peloponnese, at the middle of the 15th Century, possibly contributed to the dissolution and subsequent ravage of the monastery. In 1612 the building complex underwent an extensive restoration. The information for this building program is provided by a sigillion, issued by Patriarch Neophytos II of Constantinople. Some additional information for the second architectural phase is provided by an inscription, referring to the date 1753. In 1770, during the Orlov Revolt, the monastery suffered extensive damages, entering in a period of serious decline. It became property of the famous monastery of Saint Catherine on Mount Sinai, but in 1929 was sold to a private individual who granted it to the neighboring Voulcano monastery. Andromonastiro also belonged to the Voulcano monastery after the renovation of 1612. The last additions in the complex can be dated in the 19th Century. Today the monastery is not active, but it has been restored and even though it is still an annex of the nearby Voulcano monastery, can be visited as a cultural site.


Andromonastiro, total view of the north wing of the enclosure. On the left, the refectory and the added tower are discerned.
Ανδρομονάστηρο, γενική άποψη της βόρειας πτέρυγας του περιβόλου. Στα αριστερά διακρίνεται η τράπεζα με τον βόρειο πύργο του συγκροτήματος.

Andromonastiro is an extended building complex, with a particularly interesting and complicated defense system, reminding to the visitors of a real medieval castle. It was built in an irregular four-sided ground plan. The fortified enclosure consists of building wings, the Katholikon that is the main church, two defensive towers, and parts of walls. On the north side we can find the refectory of the monastery and the adjacent tower, the bakery, and a two-storey multi-purpose building, as well as the covered passage of the main gate which give access to the inner yard of the complex. On the west side there is one more two-storey wing with storage rooms, wine press, stables and on the upper floor cells for the monks. On the south end of this wing, a three-storey projected tower dominates the complex. Once, this tower housed the abbot’s quarters. The east side is just walled, as well as the south, except for a small part that is incorporated into the masonry of the main church’s extension.


The Katholikon (13th Century), west view.
Το Καθολικό (13ος αι), άποψη από τα δυτικά.

The Katholikon is situated close the southeast corner of the enclosure. Originally, it might be an independent construction, but after its extension with additional parts on the south, west and north sides, it is standing attached to the south side of the enclosure. The original core is a large four column, cross in square domed church of the semi-complex variant, with narthex. It was built above the most important spring of the area with drinkable water. The church can be dated in the 13th Century, belonging to the first building phase of the complex.


The refectory (begun in the 13th C) and the north tower (18th C) of the complex. The whole structure is standing very close to the, earlier built, Byzantine mansions of Mystras and to some, fortified residences, built in the same period, in the northern Peloponnese, as well as in Mani.
Τράπεζα (αρχική κατασκευή 13ος αι) και βόρειος πύργος (18ος αι). Το σύνολο στέκεται πολύ κοντά σε ορισμένα, πρωιμότερα, βυζαντινά αρχοντικά στον Μυστρά, αλλά και σε σχεδόν σύγχρονες οχυρές κατοικίες στην βορειότερη Πελοπόννησο και στη Μάνη. 

The most imposing part of the complex is perhaps the three-storey building with the adjacent tower on the north side. The rectangular building is considered as the place which housed the refectory of the monastery, belonging to the original core of the complex. The initial construction was two-storey, and can be dated in the 13th to 14th Century. During the second phase, the edge of the roof was converted into a battlemented parapet, while in the 17th Century one more storey was added. The adjacent four-storey tower can be dated in the first half of the 18th Century. When the tower was added, the access to the refectory changed and the door on the south side of it was opened. On the arch of this door we can read “July 1726” as an engraving. The whole structure is standing very close to the, earlier built, Byzantine mansions of Mystras and to some fortified residences, built in the same period in the northern Peloponnese, as well as in Mani.


Andromonastiro, southwest external view, in the middle the great tower (18th C) is discerned, as well as the Katholikon and on the left one of the ground-floor lookout rooms.
Ανδρομονάστηρο, γενική άποψη από τα νοτιοδυτικά. Στο μέσο διακρίνεται ο μεγάλος πύργος (18ος αι), δεξιά το Καθολικό και αριστερά ένα από τα εξαρτήματα, εν είδη «πολεμικού κλουβιού», του ιδιαίτερα ενδιαφέροντος αμυντικού συστήματος της μονής.

The northwest wing was originally built, the most likely, in the 17th Century, but in the 18th Century was renovated. One more storey and some assistant rooms was added, as well as the strong three-storey tower, serving as the keep of the complex. It was built as a projected from the enclosure structure, so as to have the advantage to be connected with the adjacent wing while simultaneously the tower was an independent fortress with its individual fortification. We have to not forget that towers like this, were the last shelters of the inhabitants of the complex in case of invasion.
The defense system of the complex was completed by small ground-floor lookout rooms with shot-slits, placed at the corners of the enclosure and close the main gate at neuralgic spots. These places can be characterized as ground-floor bartizans.

The high quality restoration work in the monastic complex finished in December 2015 offering to all of us a real jewel of the traditional, monastic, and defensive architecture, as it was presented from the 13th to the 18th Century in the Peloponnese. A real jewel not only for the prefecture but for the whole country.
Andromonastiro is really worth a visit.


Refectory, the original phase of the building is dated in the 13th Century. We can discern the traces of the older phases of the construction.
Τράπεζα, η αρχική φάση του κτηρίου χρονολογείται στον 13ο αιώνα. Διακρίνονται στην τοιχοποιία τα ίχνη των παλαιότερων φάσεων.


Aerial view of the Katholikon, taken from the north tower.
Καθολικό, άποψη από τον βόρειο πύργο της μονής.


Katholikon, the internal space, preserving parts of wall paintings are also discerned.
Καθολικό, άποψη του εσωτερικού χώρου, διακρίνονται τμήματα τοιχογραφιών.


Katholikon, the opus sectile floor pavement of the narthex.
Καθολικό, το μαρμαροθέτημα στο δάπεδο του νάρθηκα.


The spring under the Katholikon.
Η πηγή πάνω στην οποία χτίστηκε το καθολικό.

Το μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, περισσότερο γνωστό ως Ανδρομονάστηρο, βρίσκεται στο νομό Μεσσηνίας, στην Πελοπόννησο. Το συγκρότημα ήταν από δεκαετίες εκγαταλειμμένο και τα κτήρια είχαν ερειπωθεί. Αντιμετωπίζοντας, όμως, το μοναστήρι ως μνημείο, πιθανώς αυτό ήταν το καλύτερο που του συνέβη, καθώς οι αρχιτέκτονες, αρχαιολόγοι και μάστορες που έφεραν εις πέρας την αναστύλωση και αποκατάστασή του, βρήκαν τα κτήρια σε αυθεντική κατάσταση χωρίς νεότερες επεμβάσεις. Ταυτόχρονα αυτή η εγκατάληψη τους επέτρεψε να ανιχνεύσουν ευκολότερα τις παλαιότερες κτηριακές φάσεις, αναπαριστώντας τελικά την αρχιτεκτονική ιστορία του συγκροτήματος.



Katholikon, wall paintings on the east cross-arm of the roof.
Καθολικό, τοιχογραφίες από την ανατολική κεραία του σταυρού της στέγης.

Παρά το ότι δεν υπάρχουν γραπτές αναφορές για την χρονολογία ίδρυσης του Ανδρομονάστηρου, η παράδοση το θέλει ίδρυμα του βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου (1282-1328). Ανεξάρτητα όμως από την παράδοση και βάσει αρχιτεκτονικών και μορφολογικών στοιχείων, πράγματι η πρώτη φάση του συγκροτήματος θα μπορούσε να χρονολογηθεί στον 13ο αιώνα. Η τουρκική κατάκτηση της Πελοποννήσου στα μέσα του 15ου αιώνα πιθανώς προκάλεσε την διάλυση και ερήμωση της μονής. Το συγκρότημα αποκαθίσταται το 1612, μετά από εκτεταμένο πρόγραμμα εργασιών, πληροφορία που αντλούμε από σιγίλιο του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Νεόφυτου Β΄. Η επόμενη κτηριακή φάση της μονής πρέπει να τοποθετηθεί στο 1753, βάσει κτητορικής επιγραφής που ήταν εντοιχισμένη στη δυτική πτέρυγα. Το 1770, κατά τα Ορλωφικά, το μοναστήρι υπέστη εκτεταμένες ζημιές και φαίνεται να πέφτει σε περίοδο σοβαρής παρακμής. Γίνεται μετόχι της μονής Αγίας Αικατερίνης Σινά, αλλά το 1929 πωλείται σε ιδιώτη, ο οποίος το παραχωρεί στη γειτονική μονή Βουλκάνου, στην οποία άλλωστε ανήκε και παλαιότερα, από το 1612. Οι τελευταίες προσθήκες χρονολογούνται στον 19ο αιώνα. Το μοναστήρι σήμερα δεν είναι ενεργό, αλλά είναι επισκέψιμο ως μνημείο.


The southwest tower (18th Century), serving as keep. A completely projected tower with individual fortification.
Ο νοτιοδυτικός πύργος (18ος αι), ουσιαστικά ο ακρόπυργος του οχυρού συγκροτήματος. Σε πλήρη προβολή σε σχέση με τον περίβολο, είχε τη δυνατότητα απομόνωσης ώστε να λειτουργήσει ως ξεχωριστό οχύρωμα.

Πρόκειται για ένα εκτεταμένο κτηριακό συγκρότημα, κάτοψης ακανόνιστου τετράπλευρου, με ένα ιδιαιτέρως ενδιαφέρον και πολύπλοκο αμυντικό σύστημα που θυμίζει μεσαιωνικό κάστρο. Ο οχυρός περίβολος αποτελείται από κτηριακές πτέρυγες, το καθολικό, δύο αμυντικούς πύργους και τμήματα τειχών. Η βόρεια πτέρυγα περιλαμβάνει την τράπεζα, τον εφαπτόμενο σε αυτή πύργο, το μαγκιπείο και ένα διώροφο δαιδαλώδες κτήριο, κάτω από οποίο περνά το διαβατικό της κυρίως πύλης. Στη δυτική πτέρυγα βρίσκουμε ένα ακόμα διώροφο κτίσμα, το οποίο περιλαμβάνει αποθηκευτικούς χώρους, στάβλους, πατητήρι και στο άνω επίπεδο χώρους ενδιαίτησης των μοναχών. Στη νότια άκρη της πτέρυγας δεσπόζει τριώροφος πύργος που κάποτε στέγαζε το ηγουμενείο. Η ανατολική και νότια πλευρά του περιβόλου αποτελούνται από ανεξάρτητο τείχος, εκτός από ένα μικρό τμήμα της νότιας που ενσωματώνεται στην επέκταση του καθολικού.

Το καθολικό υψώνεται κοντά στην νοτιοανατολική γωνία του περιβόλου και αρχικά φαίνεται ότι ήταν μία ανεξάρτητη κατασκευή. Όμως το νότιο τμήμα της μεταγενέστερης επέκτασής του ενσωμάτωσε μερικώς το εξωτερικό τείχος. Ο αρχικός πυρήνας είναι ένας ευρύχωρος τετρακιόνιος, σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο και νάρθηκα, της παραλλαγής του ημισύνθετου τετρακιόνιου. Χτίστηκε πάνω από πηγή, η οποία θεωρείται η σπουδαιότερη με πόσιμο νερό της περιοχής. Το μνημείο μπορεί να χρονολογηθεί στο 13ο αιώνα, ανήκοντας στην αρχική φάση του συγκροτήματος.
Το πιο εντυπωσιακό όμως τμήμα του Ανδρομονάστηρου είναι πιθανώς το τριώροφο κτήριο με τον εφαπτόμενο τετράγωνο πύργο στη βόρεια πτέρυγα. Το μακρόστενο κτήριο θεωρείται ότι στέγαζε την τράπεζα της μονής και αποτελούσε μέρος της πρώτης περιόδου αυτού. Πρόκειται για κτήριο αρχικά δύο στάθμεων που μπορεί να χρονολογηθεί στον 13ο ή 14ο αιώνα. Κατά τη δεύτερη φάση η στέγη τροποποιείται και αποκτά οχυρό στηθαίο με επάλξεις, ενώ τον 17ο αιώνα ένας ακόμα όροφος προστίθεται. Ο εφαπτόμενος τετραώροφος πύργος μπορεί να χρονολογηθεί στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα, περίοδο που πιθανώς λόγω της κτίσης αυτού άλλαξε ο τρόπος πρόσβασης στο εσωτερικό του μεγάλου κτηρίου, με την είσοδο να μεταφέρεται στη νότια πλευρά. Στο τόξο αυτής της θύρας υπάρχει ακιδογράφημα που αναφέρει την ημερομηνία «Ιούλιος 1726». Η συνολική κατασκευή στέκεται πολύ κοντά στα, πρωιμότερα βέβαια, βυζαντινά αρχοντικά του Μυστρά και σε ορισμένες, ακόμα και σχεδόν σύγχρονες, πυργοκατοικίες της βορειότερης Πελοποννήσου, αλλά και της Μάνης.


The square north tower (18th Century) of the complex, built attached to the refectory.
Ο τετραγωνικής διατομής βόρειος πύργος (18ος αι) του συγκροτήματος, χτισμένος σε επαφή στο κτήριο της τράπεζας. 

Η βορειοδυτική πτέρυγα φαίνεται να ανήκει στον 17ο αιώνα, αλλά να έχει ανακαινιστεί κατά τον 18ο αιώνα, περίοδος που προστέθηκαν βοηθητικοί χώροι, αλλά και ο εντυπωσιακός ακρόπυργος της μονής. Ο ακρόπυργος είναι χτισμένος σε πλήρη προβολή σε σχέση με τον περίβολο, έχοντας έτσι τη δυνατότητα ελέγχου της εξωτερικής όψης του τείχους, ενώ δύναται να απομονωθεί, λειτουργώντας ως αυτόνομο οχύρωμα, ανεξάρτητο από το υπόλοιπο συγκρότημα, με δικό του σύστημα οχύρωσης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι παρόμοια κτήρια ήταν το τελευταίο καταφύγιο των ενοίκων του οχυρώματος σε περίπτωση εισβολής στον περίβολο.
Το αμυντικό σύστημα του συγκροτήματος συμπληρώνεται από στενούς ισόγειους χώρους επόπτευσης με πολεμίστρες, τοποθετημένους κοντά στις γωνίες του περιβόλου και κοντά στην κύρια είσοδο, σε νευραλγικά σημεία. Οι κατασκευές αυτές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ισόγεια «πολεμικά κλουβιά».


Northwest wing, view of the inner yard.
Βορειοδυτική πτέρυγα του περιβόλου, άποψη από την αυλή.

Η εξαιρετική αποκατάσταση του μοναστικού συγκροτήματος ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2015, παραδίδοντάς μας ένα αληθινό κόσμημα της παραδοσιακής, μοναστικής αλλά και οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τον 13ο ως τον 18ο αιώνα στην Πελοπόννησο. Ένα αληθινό κόσμημα, όχι μόνο για τη Μεσσηνία, αλλά και για ολόκληρη τη χώρα. Πραγματικά αξίζει την επίσκεψη.


Andromonastiro, ground plan: I Katholikon (13th C), II refectory (13th C), III north tower (18th C), IV north wing (17th C), V west wing (17th C), VI southwest tower (18th C).
Ανδρομονάστηρο, κάτοψη κτηριακού συγκροτήματος (από ενημερωτική πινακίδα στον περίβολο του μνημείου): Ι Καθολικό (13ος αι), ΙΙ τράπεζα (13ος αι), ΙΙΙ βόρειος πύργος (18ος αι), IV βόρεια πτέρυγα (17ος αι), V δυτική πτέρυγα (17ος αι), VI νοτιοδυτικός πύργος (18ος αι).