text - images: Babis Pavlopoulos, iconstravel photography
languages: English, Ελληνικά
Acropolis, the place where it all began?
Ακρόπολις, το μέρος όπου άρχισαν όλα;
As Acropolis is known one of the greatest monuments of
the human civilization, the Acropolis of Athens, which dominates the city for almost
thirty three centuries. But what does Acropolis mean? The term (it is one)
consists of two words, acro (edge)
and polis (city), meaning in English,
citadel. It was a fort, the strongest
point of the city, the last shelter for the inhabitants in case of invasion.
Almost all of the ancient Greek cities had their own acropolis, but The Acropolis characterizes only the
skylight contour of Athens.
Even though, archaeologists found traces of habitation
on the hill and on its slopes, dated at the end of the Neolithic period (almost
3500-3200 BC), the rock was fortified in the 13th Century BC during
the Mycenaean period (1600-1100 BC) with a megalithic (made by huge stones) or
Cyclopean (made by Cyclopes=mythological giants) type enclosure. It was the period that
Ionians settled Athens. In the same period we also had the political consolidation
of the small settlements, situated in the surrounding area, in a common centre,
the city of Athens. The Athenians who lived in the classical antiquity,
believed that this happened under the authority and the initiative of the
mythical king, Theseus. The move to the south, at the end of the 12th
Century BC, of another Greek population group, the Dorians, even though was the
cause of the destruction of the Mycenaean civilization, did not affect Athens
due to the fact that they did not manage to invade to the area.
Acropolis of Athens, view from the Areopagus, the court of the ancient city.
Ακρόπολις, άποψη από τον Άρειο Πάγο.
Athens, next centuries (1100-700 BC), was evolved into
a commercial and cultural centre. Until the 8th Century BC, Acropolis
was the seat of the king of the city, but since that time a small temple,
dedicated to the goddess Athena, was constructed at the position of the
Mycenaean palace of the king. Acropolis, step by step, was converted into the
cultural and religious centre of the city-state. Next centuries were the base
for the political and cultural prosperity of the city, the Golden Age of
Athens. Through political fermentation from the 7th
Century to the end of the 6th Century BC the time had come, and in
508/7 BC, Cleisthenes set the foundation of Democracy in Athens, giving to the
city his reforms. Democracy became reality for first time on this planet. The 5th
Century BC was the peak, the peak of philosophy, the peak of art, the peak of
architecture, the peak of thought, the peak of politics. This is the reason that the 5th
century BC has been characterized as the classical
era of antiquity. The era that gave to humanity some of the most important
monuments ever, as well as philosophical texts, tragedies, comedies, and all
the great ideals, which define each one who likes to be called as human being. Acropolis
was the symbol of all these and simultaneously the place where it all began! The
man who was responsible for this particularly ambitious building program, which
leaded to the building of the monuments of Acropolis, was Pericles, a great statesman and general of Athens during its Golden
Age, between the Persian Wars and the Peloponnesian War.
However, perhaps the most important is, what we
mentioned to the previous lines is not just the Athenian history, in our
opinion this is the human history, the history that belongs to any human being,
who walked on earth.
Sometimes we think that the geological birth of this
rock, perhaps, did not happen by accident. A strong rocky hill with a wide
plateau on its top, “placed” in the middle of an almost flat area, surrounded by
mountains and a calm gulf, with an excellent climate with a deep blue sky, could
not be passed by the ancient people. It seems to our eyes as a destiny,
like nature donated the ideal stage for all these great creations of the human mind.
The temple of the goddess Athena Nike.
Ναός Αθηνάς Νίκης.
The visitor will find the entrance of the today
archaeological site, one of the oldest in an organized form in all over the world, at the south
sloping of the rock, opposite the Acropolis museum. Entering from this point an
absolutely amazing and unique trip to the history but also to the great human’s
ideals starts.
The first monument is the theatre of Dionysus, the place where the theatrical competitions
took place in ancient Athens, the birth place of drama, the ancestor of the modern theatrical art. The roots of drama can be detected at the song, known as Dethyramvos (dithyramb), which people were
singing in order to honor Dionysus, the god of wine and vegetation. The
theatrical competitions were part of religious celebrations and one of the most
important events in the city. The state was paying the entrance fee for the
poor members of the Athenian society and it also appointed one rich man as
sponsor for each theatrical play. The winner was taking as award a tripod,
which had the right to set on a monument at a public area. Originally, in the 6th
Century BC only a round-shaped open space could be found in this site, suitable
for the worship of the god Dionysus. The audience was standing on the sloping
of the hill. Later, wooden seats were added, which in the 5th
Century BC were partially converted into stone structures. The theatre obtained
its monumental appearance in 330 BC, when could host 15-16000 spectators.
South sloping of Acropolis, Theatre of Dionysus, the birth place of "drama".
Νότια κλιτύς Ακροπόλεως, θέατρο Διονύσου, ο γενέθλιος τόπος του δράματος.
Theatre of Dionysus, between the stage and the stands.
Θέατρο Διονύσου , ανάμεσα στη σκηνή και στις κερκίδες.
Street of Tripods, the place where the most sponsor monuments were placed.
Οδός Τριπόδων, η δρόμος που ήταν τοποθετημένα τα περισσότερα από τα χορηγικά μνημεία.
Theatre of Dionysos and the wall of Acropolis.
Θέατρο Διονύσου και τα τείχη της Ακρόπολης.
Above the theatre, a small cave can be discerned,
where in 320/319 BC the sponsor monument
of Thrasyllos was constructed. What we can see today is the result of the
restoration of 2002, based to the resources. Actually, the monument was
preserved in a perfect condition until 1827 when was collapsed, but its parts
were used for the restoration of a Byzantine church, which is known as the
Russian church of Athens. The two columns above the monument belong to the
Roman period and were set as one more sponsor monument.
The sponsor monument of Thrasyllos (320/319 BC).
Το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου (320/319 π.Χ.).
East of the theatre of Dionysus, a square building was
standing with arcades in its internal space and pyramid-like roof, by imitation
of the Persian king Xerxes’ tent. It was the Odeon of Pericles, which was also built in the 5th
Century BC. According to tradition, the Odeon was built by the remains of the
Persian ships after the naval battle of Salamis. In 86 BC, Athenians burned the
Odeon during the siege of Athens by the Romans, so as the timber not to pass to
Roman hands.
Walking to the west, a series of stone arches is
rising, the Stoa of Evmenes II, king
of Pergamos, built in 160 BC. The stoa was a covered long-shaped structure,
very useful for the rest of Athenians during the intermissions of the theatrical
plays, especially when the weather was rainy. The two-storey construction was
extended in a length of 163 m and 17 m width, while 64 Doric columns adorned
the façade of the ground level and 32 Ionic columns were standing in the
internal space. There were many similarities to the Stoa of Attalos in the Ancient
Agora (market) of Athens. However Attalos II was brother of Evmenes II.
Stoa of Evmenes II (160 BC).
Στοά Ευμένους Β' (160 π.Χ.)
Very close to the Stoa, the visitor can find the temple of Asclepius, founder of
medicine. Here, Athenians worshiped the god, but the place was also a clinic.
Today, only the Doric stoa of the temple is partially restored.
Temple of Asclepius, the restored part.
Ασκληπιείο, το αναστηλωμένο τμήμα.
South sloping of Acropolis, remains of the lower fortification and their... guard.
Νότια κλιτύς Ακρόπολης, υπολείμματα από τις περιφερειακές οχυρώσεις και ο... φρουρός τους.
In addition, it is worth noting that the whole area is
full of walls’ remains, belonging to the city’s fortifications, dated in
several periods.
Leaving the temple of Asclepius, the ascent begins.
Now the path leads us to the Gates of Acropolis, known as Propylaia. The
visitor can have a short stop above the Herod’s
Odeon, perhaps the most impressive monument of the south slope. It is dated
in the years 160-174 AD, during the Roman period of the city. The Odeon was
covered by a wooden roof, without any supporting pilasters in the internal
space of the complex. It was a real achievement, even for today. The Odeon
could host 5000 spectators. It was partially destroyed by Erouli people in 267
AD, as all the monuments of the south sloping, and was restored in 1952-53.
Since 1957, the Odeon hosts many cultural events and shows, as part of the
Festival of Athens.
Herod's Odeon, perhaps the most impressive monument of the south sloping (160-174 AD).
Ηρώδειο, πιθανώς το πιο εντυπωσιακό μνημείο της νότιας κλιτύος (160-174 μ.Χ.)
Now the holy rock of humanity is standing above us.
Rise your eyes and take a look to the small temple, which, from the south
Mycenaean flanking tower of the Gates, is looking out the Attic land. This is
the first impression of what lies on this wide plateau of the rock’s top.
In the meantime, the visitor is on the west side of
the hill and the Beulé gate is in
front of his eyes. Crossing this point he is in. The Beulé gate took its name
from the French archaeologist, who excavated it. It is dated in the period
after the invasion of Erouli in 267 AD, when Athenians tried to reinforce the
fortifications of Acropolis, building one more gate with two strong flanking
towers.
View of the Propylaia through the Beulé gate.
Άποψη των Προπυλαίων μέσα από την πύλη Beulé.
Beulé gate, erected after 267 AD as additional protection.
Πύλη Beulé, χτίστηκε μετά το 267 μ.Χ. προς ενίσχυση της οχύρωσης.
Behind this first gate the small temple on the right
Mycenaean flanking tower is clearly visible. The defensive tower was renovated
during the classic period, in fact it was covered with new well carved stones,
and in 425 BC one of the most elegant marble monuments of Acropolis was built
on its top. The temple of the goddess Athena
Nike (means victory). The sculptured decoration of the temple was amazing.
Part of the surviving sculptures are hosted in the London Museum (stolen by
lord Elgin) and the rest of them in the Acropolis Museum. In 1686 the temple
was demolished by the Turks in order to use the building material to reinforce
the fortifications of Acropolis. After the establishment of the Modern Greek
State, the archaeologists found the parts of the temple, restoring it in 1835.
The period 1935-40 as well as in 1997 we also had restoration works on the
temple.
Temple of the goddess Athena Nike, a particularly elegant monument.
Ναός Αθηνάς Νίκης, ένα ιδιαίτερα κομψό μνημείο.
Temple of Athena Nike, part of the sculptured decoration.
Ναός Αθηνάς Νίκης, μέρος του γλυπτικού διάκοσμου.
Temple of Athena Nike, standing on a Mycenaean tower, southwest view.
Ναός Αθηνάς Νίκης. Υψώνεται πάνω σε έναν από τους μυκηναϊκούς πύργους, νοτιοδυτική άποψη.
Crossing the Beulé gate, Propylaia is in front of the visitor’s eyes. Propylaia, the Gates
of Acropolis. Since the Mycenaean period this place on the west side of the
hill was the access to the plateau of the top. The works began in 437 BC but
they stopped in 432 BC without finishing. Propylaia was (the word is in plural
in Greek, means in front of the gate) planned by Mnesikles. It was built in an
incomplete Υ or U ground
plan, which never finished. The main body of the building was used as a covered
passage to the plateau, while the north wing (on the left entering) as a rest
room for the pilgrims. This part is known as picture gallery, due to the mention of Pausanias (traveler in 2nd
Century AD) that the walls of the wing were decorated with paintings. The south
wing (on the right entering) was poorer and smaller because of the existence of
the Mycenaean wall and the temple of Athena Nike. Perhaps Mnesikles had
predicted the construction of a place similar to the picture gallery, which never built. Different Doric style
colonnades create the monumental sense, so as the once pilgrim or the today
visitor enters to the plateau completely prepared.
General view of the Gates of Acropolis from the west, the Propylaia.
On the right, the temple of Athena Nike.
Γενική άποψη των Προπυλαίων από τα δυτικά. Στα δεξιά, ο ναός της Αθηνάς Νίκης.
Propylaia, the north wing, Known as "Picture gallery".
Προπύλαια, η βόρεια πτέρυγα, γνωστή ως "Πινακοθήκη".
Propylaia, under the deep blue Attic sky.
Propylaia, the "Picture gallery", southeast view.
Προπύλαια, Η "Πινακοθήκη", νοτιονατολική άποψη.
Although this may be true, someone who visit the Acropolis
for first time is never well prepared to face the Parthenon and the Erechtheion
view.
Erechtheion is standing on
the north side of the plateau. The name of the temple comes from the mythical
king of Athens, Erechtheas, who, in the course of the centuries, identified
with the god Poseidon. For ancient Athenians, it was the “the ancient temple”. The temple was mainly dedicated to the goddess
Athena Poliada and to Erechtheas-Poseidon. The temple is dated in 421-409 BC.
Perhaps it was planned by Mnesikles, but in fact the architect is unknown.
However, in any case, Erechtheion is considered as one of the most
extraordinary sanctuaries of the ancient times. It consists of a main building,
separated in two parts, due to the double dedication. On the main body, two
extensions were added, one on the north side and one on the south side. The
north one was presented as a particularly luxurious porch with a richly
decorated gate and ionic columns. The south extension is a small portico, which
is perhaps the most elegant part of the whole archaeological site. There are
not columns to support the roof, but only female figures, the famous Caryatids, substituting the columns. Even
though, today the unsurpassed sculptures are hosted in the Acropolis museum
(except for one which was stolen by lord Elgin), and in Erechtheion exact
copies have been placed, the aesthetical result has not changed. Substituting
the columns with female figures was an old Ionic habit.
Erechtheion, one of the most extraordinary sanctuaries of the ancient times.
Ερέχθειον, ένα από τα πιο θαυμαστά και πολυσύνθετα ιερά των αρχαίων χρόνων.
Erechtheion, the south extension, female figures instead of columns,
Caryatids can be considered as unsurpassed examples of the ancient Greek art.
Ερέχθειον, η νότια πρόσταση με τις Καρυάτιδες, αξεπέραστα δείγματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης.
Erechtheion, the north extension, richly decorated gate and ionic columns.
Ερέχθειον, πλούσια διακοσμημένη πύλη και ιωνική κιονοστοιχία.
Erechtheion, main body of the temple, east view.
Ερέχθειον, κυρίως κτήριο, ανατολική άποψη.
One of the most symbolic images that someone can find
on Acropolis is the Caryatids watching the Parthenon.
Some of the most perfect sculptures of the classical Greek art watch the
Parthenon, one the most perfect buildings ever built.
Acropolis, Caryatids watching Parthenon, a real goosebumps spectacle.
Ακρόπολη, οι Καρυάτιδες ατενίζουν τον Παρθενώνα, καθηλωτική η εικόνα.
Whatever we write about the Parthenon is not enough,
especially in the lines of a brief article like this.
The word “Parthenon” has to do with the word “virgin”,
as it was dedicated to the goddess Athena, and Athena as a goddess had to be a
virgin. Parthenon was built at the middle of the 5th Century BC. The
architects of the temple were Iktinos and Kallicrates, even though it is
believed that also Feidias played his role to the plans. The construction began
in 447 BC and finished in 438 BC. It is worth noting that most of the great
Gothic Cathedral churches in Europe took centuries to complete. The temple was
decorated with many elaborate and particularly elegant sculptures on all
façades, as well as Doric and Ionic columns, while it was completely made by
marble. But the elements that makes the building perfect are hidden in the way
it was constructed. Parthenon was built in a ratio of 4:9, an element that
offers to the building geometrical symmetry. At the same time on Parthenon,
even one straight line cannot be found, on the contrary, all the lines are
curved, even the base. The sides are inclined inward, so as the whole shape is
pyramid-like, presenting a movement upwards. Even on the columns there is a
soft swelling in the middle of their height. So, the monument does not stand
static, offering optical symmetry and harmony. Of course, standing in front of
the monument is rather difficult to detect all these elements. Trying to
realize the complexity of the construction, we just have to think that due to the
way it was planned, each part of the temple was unique.
The Parthenon’s “clock” stopped ticking for first time
in 1687. Until this date it was preserved in a perfect condition, when during a
siege, a Venetian canon destroyed it. The second time that the same “clock”
stopped ticking was at the start of the 19th Century, when lord
Elgin stole its sculpture and not only them.
Parthenon, just perfection.
Παρθενώνας, απλώς τελειότητα.
Parthenon, detail of the south side.
Παρθενώνας, λεπτομέρεια της νότιας όψης.
Parthenon, partial view of the north side.
Παρθενώνας, μερική άποψη της βόρειας όψης.
There are many more elements that we could mention to
the Parthenon and the rest of the monuments of the archaeological site. It
would be in vain. Perhaps, only if someone visits this place, more elements
would be needed, or… maybe not. This view has a… “catalytic” impact on the
mind.
Before the visitor leaves the place, especially when
the day is super-hot, it is worth to take a walk on the north sloping of the
hill to the east side. It is a shady place, suitable for relaxing. The
monuments there are also important but not so impressive. Someone can find on
this walk caves, which hosted
ancient sanctuaries and the remains of several springs, like Clepsydra, the most important spring of
the Acropolis, as well as also some remains of the site’s post byzantine
fortifications.
So, the Acropolis of Athens, the place where “the
marble of the temples carries the human voice”, according to Le Corbusier.
The restoration program runs for many years at Parthenon.
To πρόγραμμα αποκατάστασης στον Παρθενώνα τρέχει εδώ και πολλά χρόνια.
From the walls of Acropolis the view to the old neighborhood of Athens, Plaka,
but also to the whole surrounding area, is amazing.
Η θέα από τα τείχη της Ακρόπολης προς την Πλάκα, αλλά και σε ολόκληρο το λεκανοπέδιο είναι συναρπαστική.
Η επίσκεψη στην Ακρόπολη δεν είναι μόνο η μεγάλη εικόνα. Αξίζει κανείς να ψάξει τις λεπτομέρειες στα κτήρια, αλλά και στις σκιάσεις του φωτός.
Με το όνομα Ακρόπολις είναι γνωστό ένα από τα μεγαλύτερα
μνημεία του παγκόσμιου πολιτισμού, η Ακρόπολις των Αθηνών, η οποία δεσπόζει
πάνω από τη πόλη για σχεδόν… τριάντα τρείς αιώνες. Η λέξη είναι σύνθετη και
σημαίνει το άκρο της πόλης. Δηλαδή το τελευταίο σημείο που θα
μπορούσαν να καταφύγουν οι κάτοικοι σε περίπτωση εισβολής, το πιο καλά
οχυρωμένο σημείο ενός οικισμού. Σχεδόν όλες οι αρχαίες ελληνικές πόλεις είχαν
τη δική τους ακρόπολη, όμως… η Ακρόπολις είναι μοναδική και είναι εκείνη
που χαρακτηρίζει το περίγραμμα της πόλης των Αθηνών.
Παρά το ότι τα πρώτα ίχνη κατοίκησης που έχουν βρεθεί στον
βράχο και στα πρανή του χρονολογούνται στο τέλος της Νεολιθικής εποχής (περίπου
3500-3200 π.Χ.), η Ακρόπολη οχυρώθηκε πρώτη φορά τον 13ο αιώνα π.Χ.
κατά την Μυκηναϊκή εποχή. Το αρχικό τείχος ήταν μεγαλιθικού τύπου, τύπος γνωστός και ως Κυκλώπειο τείχος. Την ίδια περίοδο σημειώνεται και η ενοποίηση όλων
των αττικών οικισμών με κοινό πολιτικό κέντρο την Αθήνα. Μάλιστα η Αθηναίοι που
έζησαν κατά τους κλασσικούς χρόνους πίστευαν ότι αυτό συνέβη κάτω από την
πρωτοβουλία του μυθικού βασιλιά Θησέα. Η κάθοδος των Δωριέων κατά το τέλος του
12ου αιώνα π.Χ., παρά το ότι ήταν μία από τις κύριες αιτίες για την καταστροφή
του Μυκηναϊκού πολιτισμού, δεν επηρέασε την Αθήνα, καθώς δεν κατάφεραν να
εισέλθουν στην περιοχή.
Η Αθήνα του επόμενους αιώνες (1100-700 π.Χ.) εξελίσσεται σε
εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο. Ως τον 8ο αιώνα π.Χ., η Ακρόπολη
ήταν η έδρα του βασιλιά της πόλης, αλλά κατά την περίοδο αυτή ένας μικρός ναός,
αφιερωμένος στην θεά Αθηνά, κατασκευάζεται στην ίδια ακριβώς θέση με το
Μυκηναϊκό ανάκτορο. Η Ακρόπολη σιγά σιγά μετατρέπεται στο θρησκευτικό και
πολιτιστικό κέντρο της πόλης-κράτους. Οι επόμενοι αιώνες αποτέλεσαν τη βάση της
πολιτικής και πολιτιστικής ακμής της Αθήνας, η οποία κορυφώθηκε τον 5ο
αιώνα π.Χ. Μέσα από πολιτικές ζυμώσεις από τον 7ο αιώνα π.Χ. ως το
τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. οι συνθήκες είχαν ωριμάσει, και το 508/7 π.Χ.
ο Κλεισθένης, ένας από τους σπουδαιότερους νομοθέτες, με τις ριζοσπαστικές του
μεταρρυθμίσεις θέτει τα θεμέλια της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Έτσι η Δημοκρατία
γίνεται πραγματικότητα για πρώτη φορά σε αυτόν τον πλανήτη. Ο 5ος
αιώνα π.Χ. αποτέλεσε την κορύφωση, την κορύφωση της τέχνης, της αρχιτεκτονικής,
της φιλοσοφίας, της σκέψης, της πολιτικής. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που ο Χρυσός Αιώνας των Αθηνών είναι γνωστός
ως κλασσική αρχαιότητα. Μία εποχή που
χάρισε στην ανθρωπότητα μερικά από τα πιο σημαντικά μνημεία που χτίστηκαν ποτέ,
όπως επίσης φιλοσοφικά κείμενα ιδίας αξίας βέβαια, τραγωδίες, κωμωδίες και όλα
τα μεγάλα ιδανικά από τα οποία διακατέχεται όποιος θέλει να ονομάζεται άνθρωπος. Η Ακρόπολη ήταν το σύμβολο
αυτής της ακμής και των επιτευγμάτων της, ενώ ταυτόχρονα ήταν το σημείο όπου
όλα άρχισαν! Υπεύθυνος για το ιδιαίτερα φιλόδοξο οικοδομικό πρόγραμμα που
οδήγησε στο κτίσιμο των μεγάλων μνημείων της Ακρόπολης και κατ’ επέκταση στην
ακμή της πνευματικής ανάτασης, ήταν ο Περικλής, ένας μεγάλος πολιτικός άνδρας
και στρατηγός των Αθηνών κατά τη διάρκεια του Χρυσού Αιώνα της πόλης, μεταξύ των Περσικών Πολέμων και του
Πελοποννησιακού Πολέμου.
Τα γεγονότα αυτά δεν αποτελούν απλώς την Αθηναϊκή ή την
Ελληνική ιστορία, αλλά κατά την ταπεινή μας γνώμη την ιστορία της Ανθρωπότητας
και πιθανώς αυτό να είναι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό όλων όσων αναφέρθηκαν
στις παραπάνω γραμμές.
Είναι πραγματικά κάποιες φορές που σκεφτόμαστε ότι η
γεωλογική γέννηση αυτού του βράχου δεν ήταν τυχαία. Ένας στιβαρός βραχώδης
λόφος με επίπεδο χώρο στο ανώτερο ύψος του, τοποθετημένος στη μέση μίας περιοχής,
περιτριγυρισμένης από βουνά και μία γαλάζια θάλασσα, με εξαιρετικό κλίμα, το
κύριο χαρακτηριστικό του οποίου είναι ο βαθύς μπλε ουρανός, δεν θα μπορούσε να
παραβλεφθεί από τον αρχαίο άνθρωπο. Φαντάζει πολλές φορές στα μάτια μας σα να
ήταν το πεπρωμένο, σαν η φύση να έδωσε το ιδανικό σκηνικό για τις μεγάλες
δημιουργίες της ανθρώπινης σκέψης που ακολούθησαν.
Ο σημερινός επισκέπτης θα βρει την είσοδο του αρχαιολογικού
χώρου της Ακρόπολης, ενός από τους παλαιότερους σε οργανωμένη μορφή, στη νότια
πλευρά του λόφου, έναντι του Μουσείου της Ακρόπολης. Εισερχόμενος σε αυτό τον
χώρο, ένα συναρπαστικό αλλά και πραγματικά μοναδικό ταξίδι στην ιστορία, αλλά
και στα μεγαλύτερα ιδανικά της ανθρωπότητας αρχίζει.
Το πρώτο μνημείο που συναντάμε είναι το Θέατρο του Διονύσου, τον τόπο όπου
ελάμβαναν χώρα οι θεατρικοί αγώνες στην αρχαία Αθήνα. Το σημείο όπου γεννήθηκε
το δράμα, ο πρόγονος της μοντέρνας
θεατρικής τέχνης. Οι ρίζες του δράματος πιστεύεται ότι μπορούν να αναζητηθούν
στο άσμα, γνωστό ως Διθύραμβος, που
τραγουδούσαν οι πιστοί για να τιμήσουν τον Διόνυσο, θεό του κρασιού, της
βλάστησης αλλά και της μέθης. Οι θεατρικοί αγώνες ήταν μέρος εορταστικών
εκδηλώσεων και ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στη πόλη. Η πολιτεία πλήρωνε
το αντίτιμο εισόδου για τους φτωχούς πολίτες, έτσι ώστε όλοι να μπορούν να
παρακολουθήσουν αυτό που θεωρούνταν τόσο σημαντικό για την εκπαίδευση των
πολιτών, ενώ την ίδια στιγμή όριζε έναν χορηγό, συνήθως κάποιο πλούσιο μέλος
της Αθηναϊκής κοινωνίας, για κάθε θεατρικό έργο. Ο νικητής χορηγός έπαιρνε ως
βραβείο έναν τρίποδα, τον οποίο είχε το δικαίωμα να στήσει σε δημόσιο χώρο πάνω
σε ένα μνημείο, τα περιβόητα χορηγικά μνημεία. Η οδός Τριπόδων στην Πλάκα, η
αρχαιότερη οδός στην Ευρώπη, αφού εκτός από το ότι φέρει το ίδιο όνομα, είναι
κατασκευασμένη σχεδόν στην ίδια γραμμή με την αρχαία, πήρε το όνομά της από τα
χορηγικά μνημεία που στήνονταν κατά μήκος της. Αρχικά, κατά τον 6ο
αιώνα π.Χ., στο σημείο που βρίσκεται το θέατρο υπήρχε μόνο ένας ανοιχτός χώρος
σε σχήμα κύκλου ο οποίος χρησιμοποιούνταν για τη λατρεία του θεού. Το κοινό που
παρακολουθούσε τις εκδηλώσεις λατρείας στεκόταν στα πρανή του λόφου. Αργότερα
τοποθετήθηκαν ξύλινες εξέδρες, οι οποίες τον 5ο αιώνα π.Χ.,
μετατράπηκαν μερικώς σε πέτρινες. Το θέατρο απέκτησε την μνημειακή του μορφή
κατά το 330 π.Χ. και το οικοδομικό πρόγραμμα του Λυκούργου, όταν μπορούσε να
φιλοξενήσει περίπου 15-16000 θεατές.
Ψηλότερα από το θέατρο, διακρίνεται μία μικρή σπηλιά, στην
οποία το 320/319 π.Χ. κατασκευάστηκε το χορηγικό
μνημείο του Θρασύλλου. Η σημερινή κατάσταση του μνημείου οφείλεται στην
αποκατάσταση του 2002, η οποία βασίστηκε στις πηγές και στις περιγραφές αυτών.
Κατά τους χριστιανικούς αιώνες στο σπήλαιο χτίστηκε ναός. Το μνημείο βρισκόταν
σε εξαιρετική κατάσταση ως το 1827 όταν κατέρρευσε λόγω εχθροπραξιών, όμως τα
μέλη του χρησιμοποιήθηκαν για την αποκατάσταση του βυζαντινού ναού του
Λυκοδήμου (11ος αι), γνωστός ως Ρώσικη εκκλησία των Αθηνών. Οι δύο
κίονες άνωθεν του μνημείου χρονολογούνται στη Ρωμαϊκή εποχή, αποτελώντας επίσης
χορηγικό μνημείο.
Ανατολικά του θεάτρου του Διονύσου, υψωνόταν ένα τετράγωνο
κτήριο με τοξοστοιχίες εσωτερικά και πυραμιδοειδή στέγη, μιμούμενη τη σκηνή του
Πέρση βασιλιά, Ξέρξη. Ήταν το Ωδείο του
Περικλή, το οποίο επίσης χρονολογείται τον 5ο αιώνα π.Χ. Κατά
την παράδοση, το ωδείο χτίστηκε από ότι απόμεινε από τα περσικά καράβια μετά τη
ναυμαχία της Σαλαμίνας. Το 86 π.Χ., οι Αθηναίοι έκαψαν μόνοι τους το ωδείο,
έμπροσθεν στην πολιορκία του Ρωμαίου Σύλλα, έτσι ώστε να μην πέσει η ξυλεία στα
χέρια των Ρωμαίων.
Περπατώντας προς τα δυτικά ο επισκέπτης συναντά μία
συστοιχία από πέτρινα τόξα. Πρόκειται για ότι σώζεται από τη Στοά του Ευμένη Β΄, βασιλιά της Περγάμου, η
οποία χτίστηκε το 160 π.Χ. Η Στοά ήταν μία μακρόστενη διώροφη κατασκευή, η
οποία χρησίμευε για την ξεκούραση των Αθηναίων στα διαλείμματα των θεατρικών
αγώνων, ειδικά όταν ο καιρός ήταν βροχερός. Η κατασκευή εκτεινόταν σε μήκος 163
μ και 17μ πλάτος, φέροντας 64 δωρικούς κίονες στην πρόσοψη του ισογείου και 32
ιωνικούς στο εσωτερικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπήρχαν πολλές ομοιότητες
μεταξύ της Στοάς και εκείνης του Αττάλου στην Αρχαία Αγορά. Άλλωστε, ο Άτταλος
Β΄ ήταν αδερφός του Ευμένη Β΄.
Πολύ κοντά στη Στοά, ο επισκέπτης θα συναντήσει το Ασκληπιείο. Ένα κτήριο όπου οι Αθηναίοι
λάτρευαν τον Ασκληπιό, πατέρα της ιατρικής επιστήμης, ενώ συγχρόνως
λειτουργούσε και ως θεραπευτήριο. Σήμερα μόνο η δωρική στοά του ναού είναι
μερικώς αναστηλωμένη.
Αξίζει δε να σημειωθεί εδώ, ότι η περιοχή γύρω από τα
μνημεία είναι γεμάτη από ερείπια οχυρώσεων, τα οποία ανήκουν σε διάφορες
εποχές.
Αφήνοντας το Ασκληπιείο, η ανάβαση αρχίζει. Το μονοπάτι
τώρα οδηγεί προς τα Προπύλαια. Στο ενδιάμεσο ο επισκέπτης μπορεί να κάνει μία
μικρή στάση πάνω από το Ηρώδειο, το Ωδείο
του Ηρώδη του Αττικού, πιθανώς το πιο εντυπωσιακό από τα μνημεία της νότιας
κλιτύος. Το Ηρώδειο χτίστηκε την περίοδο 160-174 μ.Χ., κατά την Ρωμαϊκή εποχή
της πόλης. Ήταν στεγασμένο με ξύλινη οροφή, η οποία εσωτερικά δεν έφερε κανένα
στήριγμα, ένα ιδιαίτερα αξιοσημείωτο τεχνικό επίτευγμα, ακόμα και για τη σημερινή
εποχή. Είχε τη δυνατότητα να φιλοξενήσει 5000 θεατές. Καταστράφηκε μερικώς κατά
την επιδρομή των Ερούλων, το 267 μ.Χ., όπως και τα υπόλοιπα μνημεία της νότιας
κλιτύος, για να αποκατασταθεί το 1952-53. Από το 1957 το Ωδείο φιλοξενεί παραστάσεις
και συναυλίες, ως μέρος του Φεστιβάλ Αθηνών.
Κάπου σε αυτό το σημείο αξίζει κανείς να σηκώσει τα μάτια
και να κοιτάξει τον μικρό ναό, ο οποίος από τον νότιο μυκηναϊκό πλευρικό των
Προπυλαίων πύργο, ατενίζει την Αττική γη. Αποτελεί άλλωστε την πρώτη εντύπωση για
το τι ακριβώς βρίσκεται στο πλάτωμα της κορυφής του βράχου.
Στο μεταξύ, τα βήματα του επισκέπτη τον έχουν ήδη οδηγήσει
στη δυτική πλευρά του λόφου και η Πύλη Beulé βρίσκεται εμπρός του. Αποτελεί την
πρώτη πύλη της οχύρωσης και διασχίζοντάς την βρισκόμαστε πια μέσα. Η πύλη πήρε
το όνομά της από τον Γάλλο αρχαιολόγο που την ανέσκαψε. Χρονολογείται στην
περίοδο μετά την εισβολή των Ερούλων το 267 μ.Χ., όταν οι Αθηναίοι επιχείρησαν
να ενισχύσουν την οχύρωση της Ακρόπολης, χτίζοντας μία ακόμα πύλη πλαισιωμένη
από δύο ισχυρούς πλευρικούς πύργους.
Πίσω από την εν λόγω πύλη, ο μικρός ναός πάνω στον δεξιό
μυκηναϊκό πύργο είναι ξεκάθαρα ορατός. Ο αμυντικός πύργος ανακαινίσθηκε κατά
την κλασσική περίοδο, όταν επενδύθηκε με καλολαξευμένους λίθους και το 425 π.Χ.
ένα από τα πιο κομψά μαρμάρινα μνημεία της Ακρόπολης χτίστηκε στην κορυφή του.
Ο ναός της Αθηνάς Νίκης. Ο γλυπτός διάκοσμος
του ναού ήταν ιδιαίτερης τέχνης. Μέρος από αυτόν τον διάκοσμο κλάπηκε από τον
λόρδο Έλγιν στις αρχές του 19ου αιώνα και σήμερα «φιλοξενείται» στο
Βρετανικό Μουσείο, ενώ ο εναπομείναν στο Μουσείο της Ακρόπολης. Ο ναός το 1686
κατεδαφίστηκε από τους Τούρκους ώστε το οικοδομικό υλικό που προέκυψε να
χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση της οχύρωσης της Ακρόπολης. Με την ίδρυση του
νέου Ελληνικού Κράτους, οι αρχαιολόγοι βρήκαν τα κομμάτια του ναού και
αποκατέστησαν το μνημείο το 1835. Την περίοδο 1935-40, όπως και το 1997 υπήρξαν
και πάλι εργασίες για την πλήρη αποκατάσταση του ναού.
Περνώντας την Πύλη Beulé,
τα Προπύλαια, η κυρίως πύλη της
Ακρόπολης, στέκονται μπροστά μας. Ήδη από τη Μυκηναϊκή περίοδο, η δυτική
πλευρά, καθώς ήταν η πιο ομαλή, ήταν εκείνη που έδινε πρόσβαση στην κορυφή. Τα
Προπύλαια άρχισαν να χτίζονται από τον Μνησικλή το 437 π.Χ., αλλά οι εργασίες σταμάτησαν
το 432 π.Χ., χωρίς ποτέ το μνημείο να ολοκληρωθεί. Το οικοδόμημα εμφανίζει
κάτοψη σχήματος μεταξύ ημιτελούς Υ και Π. Το κυρίως κτίσμα ήταν ένα στεγασμένο
πέρασμα στην Ακρόπολη, ενώ το βόρειο τμήμα (αριστερά εισερχόμενοι) χρησίμευε ως
τόπος ξεκούρασης για τους προσκυνητές. Το τμήμα αυτό είναι γνωστό και ως Πινακοθήκη, κυρίως λόγω της αναφοράς του
Παυσανία, τον 2ο μΧ αιώνα, ότι το εσωτερικό της πτέρυγας ήταν
κατάφορτο από τοιχογραφίες. Η νότια πτέρυγα (δεξιά εισερχόμενοι) ήταν φτωχότερη
και μικρότερη, κυρίως λόγω της ύπαρξης του μυκηναϊκού πύργου και του ναού της
Αθηνάς Νίκης. Πιθανώς βέβαια, ο Μνησικλής σχεδίαζε για την εν λόγω πτέρυγα μία
παρόμοια εμφάνιση με εκείνη της Πινακοθήκης,
η οποία ποτέ δεν χτίστηκε. Από τα κυριότερα στοιχεία του μνημείου είναι οι
δωρικού ρυθμού κιονοστοιχίες τις οποίες φέρει και είναι υπεύθυνες σε μεγάλο
βαθμό για το πρώτο αίσθημα που δίνει στον επισκέπτη σε σχέση με τον χώρο,
προετοιμάζοντάς τον για την είσοδο.
Βέβαια παρά το ότι τα Προπύλαια φαίνεται όντως να είχαν το
ρόλο προετοιμασίας του επισκέπτη, όποιος εισέρχεται για πρώτη φορά στο πλάτωμα,
δεν μπορεί ποτέ να είναι αρκετά προετοιμασμένος για να αντικρύσει το Ερέχθειο
και τον Παρθενώνα.
Το Ερέχθειο
στέκεται στη βόρεια πλευρά του χώρου. Το όνομα του μνημείου οφείλεται στον
μυθικό βασιλιά της Αθήνας, Ερεχθέα, ο οποίος με το πέρασμα των αιώνων
ταυτίστηκε με τον θεό Ποσειδώνα. Για τους αρχαίους Αθηναίους ήταν απλώς «ο αρχαίος ναός». Ήταν κυρίως αφιερωμένο
στη θεά Αθηνά Πολιάδα και στον Ερεχθέα-Ποσειδώνα, ενώ η κτίση του χρονολογείται
το 421-409 π.Χ. Πιθανώς σχεδιάστηκε από τον Μνησικλή, αλλά στην πραγματικότητα
ο αρχιτέκτονας είναι άγνωστος. Όμως σε κάθε περίπτωση, το Ερέχθειο θεωρείται
ένα από τα πιο θαυμαστά και πολυσύνθετα ιερά των αρχαίων χρόνων. Αποτελείται
από έναν κυρίως κτήριο, χωρισμένο σε δύο τμήματα λόγω της διπλής αφιέρωσης του
ναού, ενώ προστίθενται δύο προστάσεις ακόμα, μία στη βόρεια πλευρά και μία στη
νότια. Η βόρεια πρόσταση είναι ένα μνημειακό πρόπυλο που περιλαμβάνει μία
πλούσια διακοσμημένη με γλυπτό διάκοσμο πύλη και ιωνική κιονοστοιχία. Η νότια
πρόσταση, όμως, είναι πιθανώς το πιο κομψό τμήμα ολόκληρου του αρχαιολογικού
χώρου. Δεν υπάρχουν κίονες για τη στήριξη της οροφής, αλλά γυναικείες φιγούρες
που υποκαθιστούν αυτούς, οι περιβόητες Καρυάτιδες.
Αν και σήμερα τα αξεπέραστα γλυπτά φιλοξενούνται στο Μουσείο της Ακρόπολης,
εκτός από τη μία που έκλεψε ο Έλγιν και στο ιερό έχουν τοποθετηθεί ακριβή
αντίγραφα, το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα δεν έχει αλλάξει στο ελάχιστο. Η
αντικατάσταση των κιόνων με γυναικείες φιγούρες ήταν παλιά Ιωνική συνήθεια.
Μάλιστα, μία από τις πιο συμβολικές εικόνες που μπορεί
κάποιος να βρει στην Ακρόπολη είναι οι Καρυάτιδες να ατενίζουν τον Παρθενώνα.
Οι Καρυάτιδες, από τα τελειότερα γλυπτά έργα της κλασσική τέχνης, κοιτούν προς
τον Παρθενώνα, ένα από τα τελειότερα κτήρια που χτίστηκαν ποτέ. Ότι και να
γράψει κανείς για αυτό το κτήριο είναι λίγο, ειδικά στο πλαίσιο ενός σύντομου
άρθρου όπως το παρόν.
Ο Παρθενώνας
ήταν αφιερωμένος στη θεά Αθηνά και χτίστηκε στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ.
Αρχιτέκτονες του μνημείου ήταν ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης, αν και υπάρχουν
υπόνοιες ότι και ο Φειδίας συμμετείχε στον σχεδιασμό. Η κατασκευή ξεκίνησε το
447 π.Χ. και τελείωσε το 438 π.Χ., δηλαδή μόλις 9 χρόνια μετά, τη στιγμή που οι
μεγάλοι γοτθικοί ναοί της Ευρώπης χρειάστηκαν αιώνες για να ολοκληρωθούν. Ο
ναός, κατασκευασμένος εξολοκλήρου από μάρμαρο, ήταν διακοσμημένος σε όλες του
τις πλευρές με ιδιαίτερα κομψά και περίτεχνα γλυπτά, ενώ έφερε δωρικούς, αλλά
και ιωνικούς κίονες. Όμως τα στοιχεία στα οποία οφείλει την τελειότητά είναι
κρυμμένα στον τρόπο κατασκευής του. Έχει χτιστεί σε κλίμακα 4:9, κάτι που του
προσδίδει τέλεια γεωμετρική συμμετρία. Όμως την ίδια στιγμή, δεν υπάρχει ούτε
μία ίσια γραμμή σε ολόκληρο το μνημείο, αλλά αντιθέτως όλες του οι γραμμές είναι
καμπύλες, ακόμα και η βάση του. Οι πλευρές γέρνουν προς τα μέσα προσδίδοντας
στην πραγματικότητα ένα πυραμιδοειδές σχήμα στο μνημείο και βέβαια μία κίνηση
ανάτασης. Ακόμα και οι κίονες στο μέσο περίπου του ύψους τους εμφανίζουν μία
μαλακή ένταση. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο το μνημείο δεν είναι στατικό,
προσφέροντας ταυτόχρονα την οπτική συμμετρία που χρειάζεται ένα γιγάντιο κτίσμα
και βέβαια αρμονία. Φυσικά όποιος σταθεί έμπροσθεν του μνημείου είναι μάλλον
δύσκολο να ανιχνεύσει τα παραπάνω στοιχεία, μία ακόμα επιτυχία των αρχιτεκτόνων
του Παρθενώνα. Προσπαθώντας να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα της κατασκευής,
είναι αρκετό να αναφερθεί ότι λόγω της σχεδίασης, όλα τα κομμάτια είναι
διαφορετικά μεταξύ τους.
Ο χρόνος σταμάτησε να χτυπά για τον Παρθενώνα για πρώτη
φορά το 1687. Μέχρι τότε το μνημείο σωζόταν σε εξαιρετική κατάσταση, καθώς ήταν
σε χρήση είτε ως χριστιανικός ναός είτε ως μουσουλμανικό τέμενος. Τότε λοιπόν
είχαμε την πολιορκία των Βενετών εναντίον των Αθηνών, κατά την οποία η βόμβα
από ένα κανόνι κατάστρεψε το παγκόσμιο αυτό οικοδόμημα. Η δεύτερη φορά που ο
χρόνος σταμάτησε να χτυπά για το μνημείο και πάλι, ήταν οι αρχές του 19ου
αιώνα όταν ο λόρδος Έλγιν κατάκλεψε τα γλυπτά του και δυστυχώς όχι μόνο αυτά.
Υπάρχουν πολλά στοιχεία που θα μπορούσαν να αναφερθούν για
τον Παρθενώνα και για τα υπόλοιπα μνημεία του εν λόγω αρχαιολογικού χώρου. Όμως
θα ήταν μάταιο. Άλλωστε, μόνο αν κάποιος επισκεφθεί τον χώρο μπορεί να
χρειαστεί παραπάνω πληροφορίες, αλλά… πιθανώς και όχι. Η εικόνα είναι απλώς…
καταλυτική και οπωσδήποτε καθηλωτική.
Πριν ο επισκέπτης εγκαταλείψει τον χώρο, ειδικά κατά τη
διάρκεια μία ζεστής ημέρας, αξίζει να κάνει έναν περίπατο στη βόρεια κλιτύ του
λόφου ως την ανατολική πλευρά. Είναι ένα σκιερό μέρος λόγω του βόρειου
προσανατολισμού του, κατάλληλο για χαλάρωση. Τα μνημεία εδώ είναι εξίσου
σημαντικά, αλλά όχι τόσο εντυπωσιακά. Έτσι θα συναντήσουμε σπήλαια τα οποία
φιλοξένησαν αρχαία Ιερά και τα κατάλοιπα από διάφορες πηγές, όπως εκείνα της Κλεψύδρας, της πιο σπουδαίας πηγής
της Ακρόπολης, καθώς επίσης και λείψανα από τις μεταβυζαντινές οχυρώσεις του
χώρου.
Ακρόπολις των Αθηνών λοιπόν, εκεί όπου «το μάρμαρο των ναών κουβαλά την ανθρώπινη φωνή», κατά τον Le Corbusier.
