The Acropolis of Athens, the place where it all began - Η Ακρόπολη των Αθηνών, το σημείο όπου όλα ξεκίνησαν

text - images: Babis Pavlopoulos, iconstravel photography

languages: English, Ελληνικά

Acropolis, the place where it all began?

Ακρόπολις, το μέρος όπου άρχισαν όλα;

As Acropolis is known one of the greatest monuments of the human civilization, the Acropolis of Athens, which dominates the city for almost thirty three centuries. But what does Acropolis mean? The term (it is one) consists of two words, acro (edge) and polis (city), meaning in English, citadel. It was a fort, the strongest point of the city, the last shelter for the inhabitants in case of invasion. Almost all of the ancient Greek cities had their own acropolis, but The Acropolis characterizes only the skylight contour of Athens. 

Even though, archaeologists found traces of habitation on the hill and on its slopes, dated at the end of the Neolithic period (almost 3500-3200 BC), the rock was fortified in the 13^th Century BC during the Mycenaean period (1600-1100 BC) with a megalithic (made by huge stones) or Cyclopean (made by Cyclopes=mythological giants)  type enclosure. It was the period that Ionians settled Athens. In the same period we also had the political consolidation of the small settlements, situated in the surrounding area, in a common centre, the city of Athens. The Athenians who lived in the classical antiquity, believed that this happened under the authority and the initiative of the mythical king, Theseus. The move to the south, at the end of the 12^th Century BC, of another Greek population group, the Dorians, even though was the cause of the destruction of the Mycenaean civilization, did not affect Athens due to the fact that they did not manage to invade to the area.

Acropolis of Athens, view from the Areopagus, the court of the ancient city.

Ακρόπολις, άποψη από τον Άρειο Πάγο.

Athens, next centuries (1100-700 BC), was evolved into a commercial and cultural centre. Until the 8^th Century BC, Acropolis was the seat of the king of the city, but since that time a small temple, dedicated to the goddess Athena, was constructed at the position of the Mycenaean palace of the king. Acropolis, step by step, was converted into the cultural and religious centre of the city-state. Next centuries were the base for the political and cultural prosperity of the city, the Golden Age of Athens. Through political fermentation from the 7^th Century to the end of the 6^th Century BC the time had come, and in 508/7 BC, Cleisthenes set the foundation of Democracy in Athens, giving to the city his reforms. Democracy became reality for first time on this planet. The 5^th Century BC was the peak, the peak of philosophy, the peak of art, the peak of architecture, the peak of thought, the peak of politics. This is the reason that the 5^th century BC has been characterized as the classical era of antiquity. The era that gave to humanity some of the most important monuments ever, as well as philosophical texts, tragedies, comedies, and all the great ideals, which define each one who likes to be called as human being. Acropolis was the symbol of all these and simultaneously the place where it all began! The man who was responsible for this particularly ambitious building program, which leaded to the building of the monuments of Acropolis, was Pericles, a great statesman and general of Athens during its Golden Age, between the Persian Wars and the Peloponnesian War. 

However, perhaps the most important is, what we mentioned to the previous lines is not just the Athenian history, in our opinion this is the human history, the history that belongs to any human being, who walked on earth. 

Sometimes we think that the geological birth of this rock, perhaps, did not happen by accident. A strong rocky hill with a wide plateau on its top, “placed” in the middle of an almost flat area, surrounded by mountains and a calm gulf, with an excellent climate with a deep blue sky, could not be passed by the ancient people. It seems to our eyes as a destiny, like nature donated the ideal stage for all these great creations of the human mind.

The temple of the goddess Athena Nike.

Ναός Αθηνάς Νίκης. 

The visitor will find the entrance of the today archaeological site, one of the oldest in an organized form in all over the world, at the south sloping of the rock, opposite the Acropolis museum. Entering from this point an absolutely amazing and unique trip to the history but also to the great human’s ideals starts.

The first monument is the theatre of Dionysus, the place where the theatrical competitions took place in ancient Athens, the birth place of drama, the ancestor of the modern theatrical art. The roots of drama can be detected at the song, known as Dethyramvos (dithyramb), which people were singing in order to honor Dionysus, the god of wine and vegetation. The theatrical competitions were part of religious celebrations and one of the most important events in the city. The state was paying the entrance fee for the poor members of the Athenian society and it also appointed one rich man as sponsor for each theatrical play. The winner was taking as award a tripod, which had the right to set on a monument at a public area. Originally, in the 6^th Century BC only a round-shaped open space could be found in this site, suitable for the worship of the god Dionysus. The audience was standing on the sloping of the hill. Later, wooden seats were added, which in the 5^th Century BC were partially converted into stone structures. The theatre obtained its monumental appearance in 330 BC, when could host 15-16000 spectators. 

South sloping of Acropolis, Theatre of  Dionysus, the birth place of "drama".

Νότια κλιτύς Ακροπόλεως, θέατρο Διονύσου, ο γενέθλιος τόπος του δράματος.

Theatre of Dionysus, between the stage and the stands.

Θέατρο Διονύσου , ανάμεσα στη σκηνή και στις κερκίδες. 

Street of Tripods, the place where the most sponsor monuments were placed.

Οδός Τριπόδων, η δρόμος που ήταν τοποθετημένα τα περισσότερα από τα χορηγικά μνημεία. 

Theatre of Dionysos and the wall of Acropolis.

Θέατρο Διονύσου και τα τείχη της Ακρόπολης.

Above the theatre, a small cave can be discerned, where in 320/319 BC the sponsor monument of Thrasyllos was constructed. What we can see today is the result of the restoration of 2002, based to the resources. Actually, the monument was preserved in a perfect condition until 1827 when was collapsed, but its parts were used for the restoration of a Byzantine church, which is known as the Russian church of Athens. The two columns above the monument belong to the Roman period and were set as one more sponsor monument.

The sponsor monument of Thrasyllos (320/319 BC).

Το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου (320/319 π.Χ.).

East of the theatre of Dionysus, a square building was standing with arcades in its internal space and pyramid-like roof, by imitation of the Persian king Xerxes’ tent. It was the Odeon of Pericles, which was also built in the 5^th Century BC. According to tradition, the Odeon was built by the remains of the Persian ships after the naval battle of Salamis. In 86 BC, Athenians burned the Odeon during the siege of Athens by the Romans, so as the timber not to pass to Roman hands.  

Walking to the west, a series of stone arches is rising, the Stoa of Evmenes II, king of Pergamos, built in 160 BC. The stoa was a covered long-shaped structure, very useful for the rest of Athenians during the intermissions of the theatrical plays, especially when the weather was rainy. The two-storey construction was extended in a length of 163 m and 17 m width, while 64 Doric columns adorned the façade of the ground level and 32 Ionic columns were standing in the internal space. There were many similarities to the Stoa of Attalos in the Ancient Agora (market) of Athens. However Attalos II was brother of Evmenes II.

Stoa of Evmenes II (160 BC).

Στοά Ευμένους Β' (160 π.Χ.)

Very close to the Stoa, the visitor can find the temple of Asclepius, founder of medicine. Here, Athenians worshiped the god, but the place was also a clinic. Today, only the Doric stoa of the temple is partially restored.

Temple of Asclepius, the restored part.

Ασκληπιείο, το αναστηλωμένο τμήμα.

South sloping of Acropolis, remains of the lower fortification and their... guard.

Νότια κλιτύς Ακρόπολης, υπολείμματα από τις περιφερειακές οχυρώσεις και ο... φρουρός τους.

In addition, it is worth noting that the whole area is full of walls’ remains, belonging to the city’s fortifications, dated in several periods.

Leaving the temple of Asclepius, the ascent begins. Now the path leads us to the Gates of Acropolis, known as Propylaia. The visitor can have a short stop above the Herod’s Odeon, perhaps the most impressive monument of the south slope. It is dated in the years 160-174 AD, during the Roman period of the city. The Odeon was covered by a wooden roof, without any supporting pilasters in the internal space of the complex. It was a real achievement, even for today. The Odeon could host 5000 spectators. It was partially destroyed by Erouli people in 267 AD, as all the monuments of the south sloping, and was restored in 1952-53. Since 1957, the Odeon hosts many cultural events and shows, as part of the Festival of Athens.

Herod's Odeon, perhaps the most impressive monument of the south sloping (160-174 AD).

Ηρώδειο, πιθανώς το πιο εντυπωσιακό μνημείο της νότιας κλιτύος (160-174 μ.Χ.)

Now the holy rock of humanity is standing above us. Rise your eyes and take a look to the small temple, which, from the south Mycenaean flanking tower of the Gates, is looking out the Attic land. This is the first impression of what lies on this wide plateau of the rock’s top.

In the meantime, the visitor is on the west side of the hill and the Beulé gate is in front of his eyes. Crossing this point he is in. The Beulé gate took its name from the French archaeologist, who excavated it. It is dated in the period after the invasion of Erouli in 267 AD, when Athenians tried to reinforce the fortifications of Acropolis, building one more gate with two strong flanking towers.

View of the Propylaia through the Beulé gate.

Άποψη των Προπυλαίων μέσα από την πύλη Beulé.

Beulé gate, erected after 267 AD as additional protection.

Πύλη Beulé, χτίστηκε μετά το 267 μ.Χ. προς ενίσχυση της οχύρωσης.

Behind this first gate the small temple on the right Mycenaean flanking tower is clearly visible. The defensive tower was renovated during the classic period, in fact it was covered with new well carved stones, and in 425 BC one of the most elegant marble monuments of Acropolis was built on its top. The temple of the goddess Athena Nike (means victory). The sculptured decoration of the temple was amazing. Part of the surviving sculptures are hosted in the London Museum (stolen by lord Elgin) and the rest of them in the Acropolis Museum. In 1686 the temple was demolished by the Turks in order to use the building material to reinforce the fortifications of Acropolis. After the establishment of the Modern Greek State, the archaeologists found the parts of the temple, restoring it in 1835. The period 1935-40 as well as in 1997 we also had restoration works on the temple.

Temple of the goddess Athena Nike, a particularly elegant monument.

Ναός Αθηνάς Νίκης, ένα ιδιαίτερα κομψό μνημείο.

Temple of Athena Nike, part of the sculptured decoration.

Ναός Αθηνάς Νίκης, μέρος του γλυπτικού διάκοσμου.

Temple of Athena Nike, standing on a Mycenaean tower, southwest view.

Ναός Αθηνάς Νίκης. Υψώνεται πάνω σε έναν από τους μυκηναϊκούς πύργους, νοτιοδυτική άποψη.

Crossing the Beulé gate, Propylaia is in front of the visitor’s eyes. Propylaia, the Gates of Acropolis. Since the Mycenaean period this place on the west side of the hill was the access to the plateau of the top. The works began in 437 BC but they stopped in 432 BC without finishing. Propylaia was (the word is in plural in Greek, means in front of the gate) planned by Mnesikles. It was built in an incomplete Υ or U ground plan, which never finished. The main body of the building was used as a covered passage to the plateau, while the north wing (on the left entering) as a rest room for the pilgrims. This part is known as picture gallery, due to the mention of Pausanias (traveler in 2^nd Century AD) that the walls of the wing were decorated with paintings. The south wing (on the right entering) was poorer and smaller because of the existence of the Mycenaean wall and the temple of Athena Nike. Perhaps Mnesikles had predicted the construction of a place similar to the picture gallery, which never built. Different Doric style colonnades create the monumental sense, so as the once pilgrim or the today visitor enters to the plateau completely prepared.

General view of the Gates of Acropolis from the west, the Propylaia. 

On the right, the temple of Athena Nike.

Γενική άποψη των Προπυλαίων από τα δυτικά. Στα δεξιά, ο ναός της Αθηνάς Νίκης.

Propylaia, the north wing, Known as "Picture gallery".

Προπύλαια, η βόρεια πτέρυγα, γνωστή ως "Πινακοθήκη".

Propylaia, under the deep blue Attic sky.

Propylaia, the "Picture gallery", southeast view.

Προπύλαια, Η "Πινακοθήκη", νοτιονατολική άποψη.

Although this may be true, someone who visit the Acropolis for first time is never well prepared to face the Parthenon and the Erechtheion view.

Erechtheion is standing on the north side of the plateau. The name of the temple comes from the mythical king of Athens, Erechtheas, who, in the course of the centuries, identified with the god Poseidon. For ancient Athenians, it was the “the ancient temple”. The temple was mainly dedicated to the goddess Athena Poliada and to Erechtheas-Poseidon. The temple is dated in 421-409 BC. Perhaps it was planned by Mnesikles, but in fact the architect is unknown. However, in any case, Erechtheion is considered as one of the most extraordinary sanctuaries of the ancient times. It consists of a main building, separated in two parts, due to the double dedication. On the main body, two extensions were added, one on the north side and one on the south side. The north one was presented as a particularly luxurious porch with a richly decorated gate and ionic columns. The south extension is a small portico, which is perhaps the most elegant part of the whole archaeological site. There are not columns to support the roof, but only female figures, the famous Caryatids, substituting the columns. Even though, today the unsurpassed sculptures are hosted in the Acropolis museum (except for one which was stolen by lord Elgin), and in Erechtheion exact copies have been placed, the aesthetical result has not changed. Substituting the columns with female figures was an old Ionic habit.

Erechtheion, one of the most extraordinary sanctuaries of the ancient times.

Ερέχθειον, ένα από τα πιο θαυμαστά και πολυσύνθετα ιερά των αρχαίων χρόνων.

Erechtheion, the south extension, female figures instead of columns, 

Caryatids can be considered as unsurpassed examples of the ancient Greek art.

Ερέχθειον, η νότια πρόσταση με τις Καρυάτιδες, αξεπέραστα δείγματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης.

Erechtheion, the north extension, richly decorated gate and ionic columns.

Ερέχθειον, πλούσια διακοσμημένη πύλη και ιωνική κιονοστοιχία.

Erechtheion, main body of the temple, east view.

Ερέχθειον, κυρίως κτήριο, ανατολική άποψη.

One of the most symbolic images that someone can find on Acropolis is the Caryatids watching the Parthenon. Some of the most perfect sculptures of the classical Greek art watch the Parthenon, one the most perfect buildings ever built.  

Acropolis, Caryatids watching Parthenon, a real goosebumps spectacle.

Ακρόπολη, οι Καρυάτιδες ατενίζουν τον Παρθενώνα, καθηλωτική η εικόνα.

Whatever we write about the Parthenon is not enough, especially in the lines of a brief article like this.

The word “Parthenon” has to do with the word “virgin”, as it was dedicated to the goddess Athena, and Athena as a goddess had to be a virgin. Parthenon was built at the middle of the 5^th Century BC. The architects of the temple were Iktinos and Kallicrates, even though it is believed that also Feidias played his role to the plans. The construction began in 447 BC and finished in 438 BC. It is worth noting that most of the great Gothic Cathedral churches in Europe took centuries to complete. The temple was decorated with many elaborate and particularly elegant sculptures on all façades, as well as Doric and Ionic columns, while it was completely made by marble. But the elements that makes the building perfect are hidden in the way it was constructed. Parthenon was built in a ratio of 4:9, an element that offers to the building geometrical symmetry. At the same time on Parthenon, even one straight line cannot be found, on the contrary, all the lines are curved, even the base. The sides are inclined inward, so as the whole shape is pyramid-like, presenting a movement upwards. Even on the columns there is a soft swelling in the middle of their height. So, the monument does not stand static, offering optical symmetry and harmony. Of course, standing in front of the monument is rather difficult to detect all these elements. Trying to realize the complexity of the construction, we just have to think that due to the way it was planned, each part of the temple was unique.

The Parthenon’s “clock” stopped ticking for first time in 1687. Until this date it was preserved in a perfect condition, when during a siege, a Venetian canon destroyed it. The second time that the same “clock” stopped ticking was at the start of the 19^th Century, when lord Elgin stole its sculpture and not only them.

Parthenon, just perfection.

Παρθενώνας, απλώς  τελειότητα.

Parthenon, detail of the south side.

Παρθενώνας, λεπτομέρεια της νότιας όψης. 

Parthenon, partial view of the north side.

Παρθενώνας, μερική άποψη της βόρειας όψης.

There are many more elements that we could mention to the Parthenon and the rest of the monuments of the archaeological site. It would be in vain. Perhaps, only if someone visits this place, more elements would be needed, or… maybe not. This view has a… “catalytic” impact on the mind.

Before the visitor leaves the place, especially when the day is super-hot, it is worth to take a walk on the north sloping of the hill to the east side. It is a shady place, suitable for relaxing. The monuments there are also important but not so impressive. Someone can find on this walk caves, which hosted ancient sanctuaries and the remains of several springs, like Clepsydra, the most important spring of the Acropolis, as well as also some remains of the site’s post byzantine fortifications.

So, the Acropolis of Athens, the place where “the marble of the temples carries the human voice”, according to Le Corbusier.

The restoration program runs for many years at Parthenon.

To πρόγραμμα αποκατάστασης στον Παρθενώνα τρέχει εδώ και πολλά χρόνια.

From the walls of Acropolis the view to the old neighborhood  of Athens, Plaka, 

but also to the whole surrounding area, is amazing.

Η θέα από τα τείχη της Ακρόπολης προς την Πλάκα, αλλά και σε ολόκληρο το λεκανοπέδιο είναι συναρπαστική.

Visiting Acropolis, do not stay just to the big image, search for the details on the buildings and the shades of the sunlight. It is worth.

Η επίσκεψη στην Ακρόπολη δεν είναι μόνο η μεγάλη εικόνα. Αξίζει κανείς να ψάξει τις λεπτομέρειες στα κτήρια, αλλά και στις σκιάσεις του φωτός.

Με το όνομα Ακρόπολις είναι γνωστό ένα από τα μεγαλύτερα μνημεία του παγκόσμιου πολιτισμού, η Ακρόπολις των Αθηνών, η οποία δεσπόζει πάνω από τη πόλη για σχεδόν… τριάντα τρείς αιώνες. Η λέξη είναι σύνθετη και σημαίνει το άκρο της πόλης. Δηλαδή το τελευταίο σημείο που θα μπορούσαν να καταφύγουν οι κάτοικοι σε περίπτωση εισβολής, το πιο καλά οχυρωμένο σημείο ενός οικισμού. Σχεδόν όλες οι αρχαίες ελληνικές πόλεις είχαν τη δική τους ακρόπολη, όμως… η Ακρόπολις είναι μοναδική και είναι εκείνη που χαρακτηρίζει το περίγραμμα της πόλης των Αθηνών.

Παρά το ότι τα πρώτα ίχνη κατοίκησης που έχουν βρεθεί στον βράχο και στα πρανή του χρονολογούνται στο τέλος της Νεολιθικής εποχής (περίπου 3500-3200 π.Χ.), η Ακρόπολη οχυρώθηκε πρώτη φορά τον 13^ο αιώνα π.Χ. κατά την Μυκηναϊκή εποχή. Το αρχικό τείχος ήταν μεγαλιθικού τύπου, τύπος γνωστός και ως Κυκλώπειο τείχος. Την ίδια περίοδο σημειώνεται και η ενοποίηση όλων των αττικών οικισμών με κοινό πολιτικό κέντρο την Αθήνα. Μάλιστα η Αθηναίοι που έζησαν κατά τους κλασσικούς χρόνους πίστευαν ότι αυτό συνέβη κάτω από την πρωτοβουλία του μυθικού βασιλιά Θησέα. Η κάθοδος των Δωριέων κατά το τέλος του 12^ου αιώνα π.Χ., παρά το ότι ήταν μία από τις κύριες αιτίες για την καταστροφή του Μυκηναϊκού πολιτισμού, δεν επηρέασε την Αθήνα, καθώς δεν κατάφεραν να εισέλθουν στην περιοχή.

Η Αθήνα του επόμενους αιώνες (1100-700 π.Χ.) εξελίσσεται σε εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο. Ως τον 8^ο αιώνα π.Χ., η Ακρόπολη ήταν η έδρα του βασιλιά της πόλης, αλλά κατά την περίοδο αυτή ένας μικρός ναός, αφιερωμένος στην θεά Αθηνά, κατασκευάζεται στην ίδια ακριβώς θέση με το Μυκηναϊκό ανάκτορο. Η Ακρόπολη σιγά σιγά μετατρέπεται στο θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο της πόλης-κράτους. Οι επόμενοι αιώνες αποτέλεσαν τη βάση της πολιτικής και πολιτιστικής ακμής της Αθήνας, η οποία κορυφώθηκε τον 5^ο αιώνα π.Χ. Μέσα από πολιτικές ζυμώσεις από τον 7^ο αιώνα π.Χ. ως το τέλος του 6^ου αιώνα π.Χ. οι συνθήκες είχαν ωριμάσει, και το 508/7 π.Χ. ο Κλεισθένης, ένας από τους σπουδαιότερους νομοθέτες, με τις ριζοσπαστικές του μεταρρυθμίσεις θέτει τα θεμέλια της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Έτσι η Δημοκρατία γίνεται πραγματικότητα για πρώτη φορά σε αυτόν τον πλανήτη. Ο 5^ος αιώνα π.Χ. αποτέλεσε την κορύφωση, την κορύφωση της τέχνης, της αρχιτεκτονικής, της φιλοσοφίας, της σκέψης, της πολιτικής. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που ο Χρυσός Αιώνας των Αθηνών είναι γνωστός ως κλασσική αρχαιότητα. Μία εποχή που χάρισε στην ανθρωπότητα μερικά από τα πιο σημαντικά μνημεία που χτίστηκαν ποτέ, όπως επίσης φιλοσοφικά κείμενα ιδίας αξίας βέβαια, τραγωδίες, κωμωδίες και όλα τα μεγάλα ιδανικά από τα οποία διακατέχεται όποιος θέλει να ονομάζεται άνθρωπος. Η Ακρόπολη ήταν το σύμβολο αυτής της ακμής και των επιτευγμάτων της, ενώ ταυτόχρονα ήταν το σημείο όπου όλα άρχισαν! Υπεύθυνος για το ιδιαίτερα φιλόδοξο οικοδομικό πρόγραμμα που οδήγησε στο κτίσιμο των μεγάλων μνημείων της Ακρόπολης και κατ’ επέκταση στην ακμή της πνευματικής ανάτασης,  ήταν ο Περικλής, ένας μεγάλος πολιτικός άνδρας και στρατηγός των Αθηνών κατά τη διάρκεια του Χρυσού Αιώνα της πόλης, μεταξύ των Περσικών Πολέμων και του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Τα γεγονότα αυτά δεν αποτελούν απλώς την Αθηναϊκή ή την Ελληνική ιστορία, αλλά κατά την ταπεινή μας γνώμη την ιστορία της Ανθρωπότητας και πιθανώς αυτό να είναι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό όλων όσων αναφέρθηκαν στις παραπάνω γραμμές.

Είναι πραγματικά κάποιες φορές που σκεφτόμαστε ότι η γεωλογική γέννηση αυτού του βράχου δεν ήταν τυχαία. Ένας στιβαρός βραχώδης λόφος με επίπεδο χώρο στο ανώτερο ύψος του, τοποθετημένος στη μέση μίας περιοχής, περιτριγυρισμένης από βουνά και μία γαλάζια θάλασσα, με εξαιρετικό κλίμα, το κύριο χαρακτηριστικό του οποίου είναι ο βαθύς μπλε ουρανός, δεν θα μπορούσε να παραβλεφθεί από τον αρχαίο άνθρωπο. Φαντάζει πολλές φορές στα μάτια μας σα να ήταν το πεπρωμένο, σαν η φύση να έδωσε το ιδανικό σκηνικό για τις μεγάλες δημιουργίες της ανθρώπινης σκέψης που ακολούθησαν.

Ο σημερινός επισκέπτης θα βρει την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης, ενός από τους παλαιότερους σε οργανωμένη μορφή, στη νότια πλευρά του λόφου, έναντι του Μουσείου της Ακρόπολης. Εισερχόμενος σε αυτό τον χώρο, ένα συναρπαστικό αλλά και πραγματικά μοναδικό ταξίδι στην ιστορία, αλλά και στα μεγαλύτερα ιδανικά της ανθρωπότητας αρχίζει.

Το πρώτο μνημείο που συναντάμε είναι το Θέατρο του Διονύσου, τον τόπο όπου ελάμβαναν χώρα οι θεατρικοί αγώνες στην αρχαία Αθήνα. Το σημείο όπου γεννήθηκε το δράμα, ο πρόγονος της μοντέρνας θεατρικής τέχνης. Οι ρίζες του δράματος πιστεύεται ότι μπορούν να αναζητηθούν στο άσμα, γνωστό ως Διθύραμβος, που τραγουδούσαν οι πιστοί για να τιμήσουν τον Διόνυσο, θεό του κρασιού, της βλάστησης αλλά και της μέθης. Οι θεατρικοί αγώνες ήταν μέρος εορταστικών εκδηλώσεων και ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στη πόλη. Η πολιτεία πλήρωνε το αντίτιμο εισόδου για τους φτωχούς πολίτες, έτσι ώστε όλοι να μπορούν να παρακολουθήσουν αυτό που θεωρούνταν τόσο σημαντικό για την εκπαίδευση των πολιτών, ενώ την ίδια στιγμή όριζε έναν χορηγό, συνήθως κάποιο πλούσιο μέλος της Αθηναϊκής κοινωνίας, για κάθε θεατρικό έργο. Ο νικητής χορηγός έπαιρνε ως βραβείο έναν τρίποδα, τον οποίο είχε το δικαίωμα να στήσει σε δημόσιο χώρο πάνω σε ένα μνημείο, τα περιβόητα χορηγικά μνημεία. Η οδός Τριπόδων στην Πλάκα, η αρχαιότερη οδός στην Ευρώπη, αφού εκτός από το ότι φέρει το ίδιο όνομα, είναι κατασκευασμένη σχεδόν στην ίδια γραμμή με την αρχαία, πήρε το όνομά της από τα χορηγικά μνημεία που στήνονταν κατά μήκος της. Αρχικά, κατά τον 6^ο αιώνα π.Χ., στο σημείο που βρίσκεται το θέατρο υπήρχε μόνο ένας ανοιχτός χώρος σε σχήμα κύκλου ο οποίος χρησιμοποιούνταν για τη λατρεία του θεού. Το κοινό που παρακολουθούσε τις εκδηλώσεις λατρείας στεκόταν στα πρανή του λόφου. Αργότερα τοποθετήθηκαν ξύλινες εξέδρες, οι οποίες τον 5^ο αιώνα π.Χ., μετατράπηκαν μερικώς σε πέτρινες. Το θέατρο απέκτησε την μνημειακή του μορφή κατά το 330 π.Χ. και το οικοδομικό πρόγραμμα του Λυκούργου, όταν μπορούσε να φιλοξενήσει περίπου 15-16000 θεατές.

Ψηλότερα από το θέατρο, διακρίνεται μία μικρή σπηλιά, στην οποία το 320/319 π.Χ. κατασκευάστηκε το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου. Η σημερινή κατάσταση του μνημείου οφείλεται στην αποκατάσταση του 2002, η οποία βασίστηκε στις πηγές και στις περιγραφές αυτών. Κατά τους χριστιανικούς αιώνες στο σπήλαιο χτίστηκε ναός. Το μνημείο βρισκόταν σε εξαιρετική κατάσταση ως το 1827 όταν κατέρρευσε λόγω εχθροπραξιών, όμως τα μέλη του χρησιμοποιήθηκαν για την αποκατάσταση του βυζαντινού ναού του Λυκοδήμου (11^ος αι), γνωστός ως Ρώσικη εκκλησία των Αθηνών. Οι δύο κίονες άνωθεν του μνημείου χρονολογούνται στη Ρωμαϊκή εποχή, αποτελώντας επίσης χορηγικό μνημείο.

Ανατολικά του θεάτρου του Διονύσου, υψωνόταν ένα τετράγωνο κτήριο με τοξοστοιχίες εσωτερικά και πυραμιδοειδή στέγη, μιμούμενη τη σκηνή του Πέρση βασιλιά, Ξέρξη. Ήταν το Ωδείο του Περικλή, το οποίο επίσης χρονολογείται τον 5^ο αιώνα π.Χ. Κατά την παράδοση, το ωδείο χτίστηκε από ότι απόμεινε από τα περσικά καράβια μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Το 86 π.Χ., οι Αθηναίοι έκαψαν μόνοι τους το ωδείο, έμπροσθεν στην πολιορκία του Ρωμαίου Σύλλα, έτσι ώστε να μην πέσει η ξυλεία στα χέρια των Ρωμαίων.

Περπατώντας προς τα δυτικά ο επισκέπτης συναντά μία συστοιχία από πέτρινα τόξα. Πρόκειται για ότι σώζεται από τη Στοά του Ευμένη Β΄, βασιλιά της Περγάμου, η οποία χτίστηκε το 160 π.Χ. Η Στοά ήταν μία μακρόστενη διώροφη κατασκευή, η οποία χρησίμευε για την ξεκούραση των Αθηναίων στα διαλείμματα των θεατρικών αγώνων, ειδικά όταν ο καιρός ήταν βροχερός. Η κατασκευή εκτεινόταν σε μήκος 163 μ και 17μ πλάτος, φέροντας 64 δωρικούς κίονες στην πρόσοψη του ισογείου και 32 ιωνικούς στο εσωτερικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπήρχαν πολλές ομοιότητες μεταξύ της Στοάς και εκείνης του Αττάλου στην Αρχαία Αγορά. Άλλωστε, ο Άτταλος Β΄ ήταν αδερφός του Ευμένη Β΄.

Πολύ κοντά στη Στοά, ο επισκέπτης θα συναντήσει το Ασκληπιείο. Ένα κτήριο όπου οι Αθηναίοι λάτρευαν τον Ασκληπιό, πατέρα της ιατρικής επιστήμης, ενώ συγχρόνως λειτουργούσε και ως θεραπευτήριο. Σήμερα μόνο η δωρική στοά του ναού είναι μερικώς αναστηλωμένη.

Αξίζει δε να σημειωθεί εδώ, ότι η περιοχή γύρω από τα μνημεία είναι γεμάτη από ερείπια οχυρώσεων, τα οποία ανήκουν σε διάφορες εποχές.

Αφήνοντας το Ασκληπιείο, η ανάβαση αρχίζει. Το μονοπάτι τώρα οδηγεί προς τα Προπύλαια. Στο ενδιάμεσο ο επισκέπτης μπορεί να κάνει μία μικρή στάση πάνω από το Ηρώδειο, το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού, πιθανώς το πιο εντυπωσιακό από τα μνημεία της νότιας κλιτύος. Το Ηρώδειο χτίστηκε την περίοδο 160-174 μ.Χ., κατά την Ρωμαϊκή εποχή της πόλης. Ήταν στεγασμένο με ξύλινη οροφή, η οποία εσωτερικά δεν έφερε κανένα στήριγμα, ένα ιδιαίτερα αξιοσημείωτο τεχνικό επίτευγμα, ακόμα και για τη σημερινή εποχή. Είχε τη δυνατότητα να φιλοξενήσει 5000 θεατές. Καταστράφηκε μερικώς κατά την επιδρομή των Ερούλων, το 267 μ.Χ., όπως και τα υπόλοιπα μνημεία της νότιας κλιτύος, για να αποκατασταθεί το 1952-53. Από το 1957 το Ωδείο φιλοξενεί παραστάσεις και συναυλίες, ως μέρος του Φεστιβάλ Αθηνών.

Κάπου σε αυτό το σημείο αξίζει κανείς να σηκώσει τα μάτια και να κοιτάξει τον μικρό ναό, ο οποίος από τον νότιο μυκηναϊκό πλευρικό των Προπυλαίων πύργο, ατενίζει την Αττική γη. Αποτελεί άλλωστε την πρώτη εντύπωση για το τι ακριβώς βρίσκεται στο πλάτωμα της κορυφής του βράχου.

Στο μεταξύ, τα βήματα του επισκέπτη τον έχουν ήδη οδηγήσει στη δυτική πλευρά του λόφου και η Πύλη Beulé βρίσκεται εμπρός του. Αποτελεί την πρώτη πύλη της οχύρωσης και διασχίζοντάς την βρισκόμαστε πια μέσα. Η πύλη πήρε το όνομά της από τον Γάλλο αρχαιολόγο που την ανέσκαψε. Χρονολογείται στην περίοδο μετά την εισβολή των Ερούλων το 267 μ.Χ., όταν οι Αθηναίοι επιχείρησαν να ενισχύσουν την οχύρωση της Ακρόπολης, χτίζοντας μία ακόμα πύλη πλαισιωμένη από δύο ισχυρούς πλευρικούς πύργους.

Πίσω από την εν λόγω πύλη, ο μικρός ναός πάνω στον δεξιό μυκηναϊκό πύργο είναι ξεκάθαρα ορατός. Ο αμυντικός πύργος ανακαινίσθηκε κατά την κλασσική περίοδο, όταν επενδύθηκε με καλολαξευμένους λίθους και το 425 π.Χ. ένα από τα πιο κομψά μαρμάρινα μνημεία της Ακρόπολης χτίστηκε στην κορυφή του. Ο ναός της Αθηνάς Νίκης. Ο γλυπτός διάκοσμος του ναού ήταν ιδιαίτερης τέχνης. Μέρος από αυτόν τον διάκοσμο κλάπηκε από τον λόρδο Έλγιν στις αρχές του 19^ου αιώνα και σήμερα «φιλοξενείται» στο Βρετανικό Μουσείο, ενώ ο εναπομείναν στο Μουσείο της Ακρόπολης. Ο ναός το 1686 κατεδαφίστηκε από τους Τούρκους ώστε το οικοδομικό υλικό που προέκυψε να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση της οχύρωσης της Ακρόπολης. Με την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτους, οι αρχαιολόγοι βρήκαν τα κομμάτια του ναού και αποκατέστησαν το μνημείο το 1835. Την περίοδο 1935-40, όπως και το 1997 υπήρξαν και πάλι εργασίες για την πλήρη αποκατάσταση του ναού.

Περνώντας την Πύλη Beulé, τα Προπύλαια, η κυρίως πύλη της Ακρόπολης, στέκονται μπροστά μας. Ήδη από τη Μυκηναϊκή περίοδο, η δυτική πλευρά, καθώς ήταν η πιο ομαλή, ήταν εκείνη που έδινε πρόσβαση στην κορυφή. Τα Προπύλαια άρχισαν να χτίζονται από τον Μνησικλή το 437 π.Χ., αλλά οι εργασίες σταμάτησαν το 432 π.Χ., χωρίς ποτέ το μνημείο να ολοκληρωθεί. Το οικοδόμημα εμφανίζει κάτοψη σχήματος μεταξύ ημιτελούς Υ και Π. Το κυρίως κτίσμα ήταν ένα στεγασμένο πέρασμα στην Ακρόπολη, ενώ το βόρειο τμήμα (αριστερά εισερχόμενοι) χρησίμευε ως τόπος ξεκούρασης για τους προσκυνητές. Το τμήμα αυτό είναι γνωστό και ως Πινακοθήκη, κυρίως λόγω της αναφοράς του Παυσανία, τον 2^ο μΧ αιώνα, ότι το εσωτερικό της πτέρυγας ήταν κατάφορτο από τοιχογραφίες. Η νότια πτέρυγα (δεξιά εισερχόμενοι) ήταν φτωχότερη και μικρότερη, κυρίως λόγω της ύπαρξης του μυκηναϊκού πύργου και του ναού της Αθηνάς Νίκης. Πιθανώς βέβαια, ο Μνησικλής σχεδίαζε για την εν λόγω πτέρυγα μία παρόμοια εμφάνιση με εκείνη της Πινακοθήκης, η οποία ποτέ δεν χτίστηκε. Από τα κυριότερα στοιχεία του μνημείου είναι οι δωρικού ρυθμού κιονοστοιχίες τις οποίες φέρει και είναι υπεύθυνες σε μεγάλο βαθμό για το πρώτο αίσθημα που δίνει στον επισκέπτη σε σχέση με τον χώρο, προετοιμάζοντάς τον για την είσοδο.

Βέβαια παρά το ότι τα Προπύλαια φαίνεται όντως να είχαν το ρόλο προετοιμασίας του επισκέπτη, όποιος εισέρχεται για πρώτη φορά στο πλάτωμα, δεν μπορεί ποτέ να είναι αρκετά προετοιμασμένος για να αντικρύσει το Ερέχθειο και τον Παρθενώνα.

Το Ερέχθειο στέκεται στη βόρεια πλευρά του χώρου. Το όνομα του μνημείου οφείλεται στον μυθικό βασιλιά της Αθήνας, Ερεχθέα, ο οποίος με το πέρασμα των αιώνων ταυτίστηκε με τον θεό Ποσειδώνα. Για τους αρχαίους Αθηναίους ήταν απλώς «ο αρχαίος ναός». Ήταν κυρίως αφιερωμένο στη θεά Αθηνά Πολιάδα και στον Ερεχθέα-Ποσειδώνα, ενώ η κτίση του χρονολογείται το 421-409 π.Χ. Πιθανώς σχεδιάστηκε από τον Μνησικλή, αλλά στην πραγματικότητα ο αρχιτέκτονας είναι άγνωστος. Όμως σε κάθε περίπτωση, το Ερέχθειο θεωρείται ένα από τα πιο θαυμαστά και πολυσύνθετα ιερά των αρχαίων χρόνων. Αποτελείται από έναν κυρίως κτήριο, χωρισμένο σε δύο τμήματα λόγω της διπλής αφιέρωσης του ναού, ενώ προστίθενται δύο προστάσεις ακόμα, μία στη βόρεια πλευρά και μία στη νότια. Η βόρεια πρόσταση είναι ένα μνημειακό πρόπυλο που περιλαμβάνει μία πλούσια διακοσμημένη με γλυπτό διάκοσμο πύλη και ιωνική κιονοστοιχία. Η νότια πρόσταση, όμως, είναι πιθανώς το πιο κομψό τμήμα ολόκληρου του αρχαιολογικού χώρου. Δεν υπάρχουν κίονες για τη στήριξη της οροφής, αλλά γυναικείες φιγούρες που υποκαθιστούν αυτούς, οι περιβόητες Καρυάτιδες. Αν και σήμερα τα αξεπέραστα γλυπτά φιλοξενούνται στο Μουσείο της Ακρόπολης, εκτός από τη μία που έκλεψε ο Έλγιν και στο ιερό έχουν τοποθετηθεί ακριβή αντίγραφα, το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα δεν έχει αλλάξει στο ελάχιστο. Η αντικατάσταση των κιόνων με γυναικείες φιγούρες ήταν παλιά Ιωνική συνήθεια.

Μάλιστα, μία από τις πιο συμβολικές εικόνες που μπορεί κάποιος να βρει στην Ακρόπολη είναι οι Καρυάτιδες να ατενίζουν τον Παρθενώνα. Οι Καρυάτιδες, από τα τελειότερα γλυπτά έργα της κλασσική τέχνης, κοιτούν προς τον Παρθενώνα, ένα από τα τελειότερα κτήρια που χτίστηκαν ποτέ. Ότι και να γράψει κανείς για αυτό το κτήριο είναι λίγο, ειδικά στο πλαίσιο ενός σύντομου άρθρου όπως το παρόν.

        

Ο Παρθενώνας ήταν αφιερωμένος στη θεά Αθηνά και χτίστηκε στα μέσα του 5^ου αιώνα π.Χ. Αρχιτέκτονες του μνημείου ήταν ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης, αν και υπάρχουν υπόνοιες ότι και ο Φειδίας συμμετείχε στον σχεδιασμό. Η κατασκευή ξεκίνησε το 447 π.Χ. και τελείωσε το 438 π.Χ., δηλαδή μόλις 9 χρόνια μετά, τη στιγμή που οι μεγάλοι γοτθικοί ναοί της Ευρώπης χρειάστηκαν αιώνες για να ολοκληρωθούν. Ο ναός, κατασκευασμένος εξολοκλήρου από μάρμαρο, ήταν διακοσμημένος σε όλες του τις πλευρές με ιδιαίτερα κομψά και περίτεχνα γλυπτά, ενώ έφερε δωρικούς, αλλά και ιωνικούς κίονες. Όμως τα στοιχεία στα οποία οφείλει την τελειότητά είναι κρυμμένα στον τρόπο κατασκευής του. Έχει χτιστεί σε κλίμακα 4:9, κάτι που του προσδίδει τέλεια γεωμετρική συμμετρία. Όμως την ίδια στιγμή, δεν υπάρχει ούτε μία ίσια γραμμή σε ολόκληρο το μνημείο, αλλά αντιθέτως όλες του οι γραμμές είναι καμπύλες, ακόμα και η βάση του. Οι πλευρές γέρνουν προς τα μέσα προσδίδοντας στην πραγματικότητα ένα πυραμιδοειδές σχήμα στο μνημείο και βέβαια μία κίνηση ανάτασης. Ακόμα και οι κίονες στο μέσο περίπου του ύψους τους εμφανίζουν μία μαλακή ένταση. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο το μνημείο δεν είναι στατικό, προσφέροντας ταυτόχρονα την οπτική συμμετρία που χρειάζεται ένα γιγάντιο κτίσμα και βέβαια αρμονία. Φυσικά όποιος σταθεί έμπροσθεν του μνημείου είναι μάλλον δύσκολο να ανιχνεύσει τα παραπάνω στοιχεία, μία ακόμα επιτυχία των αρχιτεκτόνων του Παρθενώνα. Προσπαθώντας να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα της κατασκευής, είναι αρκετό να αναφερθεί ότι λόγω της σχεδίασης, όλα τα κομμάτια είναι διαφορετικά μεταξύ τους.   

Ο χρόνος σταμάτησε να χτυπά για τον Παρθενώνα για πρώτη φορά το 1687. Μέχρι τότε το μνημείο σωζόταν σε εξαιρετική κατάσταση, καθώς ήταν σε χρήση είτε ως χριστιανικός ναός είτε ως μουσουλμανικό τέμενος. Τότε λοιπόν είχαμε την πολιορκία των Βενετών εναντίον των Αθηνών, κατά την οποία η βόμβα από ένα κανόνι κατάστρεψε το παγκόσμιο αυτό οικοδόμημα. Η δεύτερη φορά που ο χρόνος σταμάτησε να χτυπά για το μνημείο και πάλι, ήταν οι αρχές του 19^ου αιώνα όταν ο λόρδος Έλγιν κατάκλεψε τα γλυπτά του και δυστυχώς όχι μόνο αυτά.

Υπάρχουν πολλά στοιχεία που θα μπορούσαν να αναφερθούν για τον Παρθενώνα και για τα υπόλοιπα μνημεία του εν λόγω αρχαιολογικού χώρου. Όμως θα ήταν μάταιο. Άλλωστε, μόνο αν κάποιος επισκεφθεί τον χώρο μπορεί να χρειαστεί παραπάνω πληροφορίες, αλλά… πιθανώς και όχι. Η εικόνα είναι απλώς… καταλυτική και οπωσδήποτε καθηλωτική.

Πριν ο επισκέπτης εγκαταλείψει τον χώρο, ειδικά κατά τη διάρκεια μία ζεστής ημέρας, αξίζει να κάνει έναν περίπατο στη βόρεια κλιτύ του λόφου ως την ανατολική πλευρά. Είναι ένα σκιερό μέρος λόγω του βόρειου προσανατολισμού του, κατάλληλο για χαλάρωση. Τα μνημεία εδώ είναι εξίσου σημαντικά, αλλά όχι τόσο εντυπωσιακά. Έτσι θα συναντήσουμε σπήλαια τα οποία φιλοξένησαν αρχαία Ιερά και τα κατάλοιπα από διάφορες πηγές, όπως  εκείνα της Κλεψύδρας, της πιο σπουδαίας πηγής της Ακρόπολης, καθώς επίσης και λείψανα από τις μεταβυζαντινές οχυρώσεις του χώρου.

Ακρόπολις των Αθηνών λοιπόν, εκεί όπου «το μάρμαρο των ναών κουβαλά την ανθρώπινη φωνή», κατά τον Le Corbusier.

Athens, five unknown landmark monuments - Αθήνα, πέντε άγνωστα σημαντικά μνημεία για την ιστορία της πόλης

text - images: Babis Pavlopoulos, iconstravel photography
languages: English, Ελληνικά

Benizelos mansion, the oldest surviving residence in Athens

Αρχοντικό Μπενιζέλων, η παλαιότερη σωζόμενη κατοικία στην Αθήνα

Athens is a city in layers, not only talking about the ground and the excavations, but also about the monuments. Layers and monuments that can represent the biggest part of the whole human history. Are all these monument known to the inhabitants and to the visitors of the city? And if inhabitants do not know the monuments, in which way the visitors could learn about? So, on this small and humble post, we will try a brief trip in our city’s history through five landmark monuments. Unfortunately, these monuments are not landmark for our city, as they should be, but they are landmark for important historical periods of Athens.

Τα μνημεία του πολεοδομικού συγκροτήματος των Αθηνών μπορούν κάλλιστα να αναπαραστήσουν ολόκληρη την πορεία της ιστορίας της Ανθρωπότητας, καθώς είναι μία από τις παλαιότερα κατοικημένες περιοχές στον κόσμο, ειδικά αν μιλήσουμε για συνεχή κατοίκηση. Όμως, πόσο γνωστά είναι τα μνημεία αυτά στους κατοίκους της; Άγνωστα για τους κατοίκους, προφανώς άγνωστα επί δύο για τους επισκέπτες. Έτσι, στο μικρό αυτό και ταπεινό άρθρο θα επιχειρήσουμε ένα σύντομο ταξίδι στην αθηναϊκή ιστορία παρουσιάζοντας πέντε μνημεία που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως αντιπροσωπευτικά, πιθανώς δε και ορόσημα, αντίστοιχων ιστορικών περιόδων. Μνημεία τα οποία πέρα από ορόσημα, θα έπρεπε να είναι και τοπόσημα για την πόλη μας. Αλλά, δεν είναι.

*Αφορμή για τα γραφόμενα που ακολουθούν υπήρξε η άγνοια που διαπιστώσαμε περί σημαντικών μνημείων της πόλης, αντιπροσωπευτικών για τις ιστορικές περιόδους αυτής, κατά τη διάρκεια αθηναϊκών περιπάτων που διοργανώθηκαν τη σεζόν που πέρασε. Ευτυχώς βέβαια, υπήρξε ενδιαφέρον από τους συμμετέχοντες, τουλάχιστον.

Vema in Pnyx:

Opposite to Acropolis, a hill-range is located. Names like Pnyx hill, Filoppapou hill, Nymfes hill, Mousses hill, perhaps are common on our ears, but how many of us could exactly show which is which, and what was the function of each of them? What we can find visiting the hill of Pnyx?

In fact, the hill of Pnyx is the place where it all began! The extended plateau that we will find visiting the hill, was the parliament of ancient Athens, as a State-city, known as Athenian Ekklessia (Athenian assembly). It was the place that democracy became reality, the place that allowed to ancient Athenians to create their Golden Age, our Golden Age, the Golden Age of Humanity. Please, consider that we are talking about “Democracy” five centuries BC. It was the place that allowed to these people to create art, but mainly to create… thought!

The first image for the visitor is the amazing view to the rock of Acropolis, but this is the less. Approach to the cut rocks and look for a flat stone pulpit. The Ambo of the Athenian Ekklessia, the “Vema”, as it is known, fortunately preserved until today. The Vema, where all the great personalities of the Athenian Golden Age, standing on this, spoke, personalities like Pericles, Aristides, Alcibiades and Demosthenes. Then, let’s turn our eyes to Acropolis. Now, we are standing between the Thought and the Art. Probably, on one of the most important places for humanity.

Pnyx hill, the Athenian Parliament, the place where Democracy became tangible.

Λόφος της Πνύκας, ο τόπος που λειτούργησε η Εκκλησία του Δήμου.

“Vema”, the flat stone-pulpit, where all the great personalities of the Athenian Golden Age spoke.

Το «Βήμα» της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Ας σκεφθούμε μόνο ότι μερικές από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες της κλασσικής αρχαιότητας στάθηκαν εδώ απευθυνόμενοι στους Αθηναίους.

Το Βήμα στο λόφο της Πνύκας:

Απέναντι από την Ακρόπολη υπάρχει μία σειρά λόφων. Οι περισσότεροι από εμάς ξέρουμε ότι φέρουν ονόματα όπως Φιλοπάππου, Πνύκα, λόφος Μουσών, λόφος Νυμφών, Άρειος Πάγος (καλά αυτός είναι κάτω από την Ακρόπολη, όχι απέναντι). Αλλά ποιος είναι ποιος; Επίσης, ποιος ο ρόλος του κάθε λόφου στην Αθηναϊκή ιστορία; Πιο συγκεκριμένα, τι μπορεί, όποιος αποφασίσει να ανέβει ως την Πνύκα, να συναντήσει εκεί;

Ο λόφος της Πνύκας μπορεί να θεωρηθεί η βάση όλων, όλων όσων υπάρχουν σήμερα γύρω μας. Στο μεγάλο πλάτωμα που θα συναντήσουμε εκεί με τους κομμένους βράχους στη μία πλευρά λειτούργησε η Εκκλησία του Δήμου των Αθηναίων, δηλαδή κάτι σαν… κοινοβούλιο. Με λίγα λόγια είναι το μέρος που η Δημοκρατία έγινε πραγματικότητα, μία πραγματικότητα που έφερε τον Χρυσό Αιώνα στην πόλη των Αθηνών, τον Χρυσό Αιώνα για την ανθρωπότητα. Φθάνει μόνο να σκεφθούμε ότι μιλάμε για Δημοκρατία τον 5^ο αι π.Χ. Από τη Δημοκρατία η τέχνη έφθασε στην κλασσική της τελειότητα, μα το σημαντικότερο… επέτρεψε σε εκείνους τους ανθρώπους να φθάσουν την σκέψη τους κοντά στην τελειότητα.

Η πρώτη εικόνα που θα τραβήξει το μάτι του επισκέπτη του λόφου είναι η καταπληκτική θέα προς τον βράχο της Ακρόπολης, αλλά αυτό είναι το λιγότερο. Πλησιάστε τους κομμένους βράχους και αναζητήστε τον επίπεδο πέτρινο άμβωνα. Τον άμβωνα της Εκκλησίας του Δήμου, το περιβόητο Βήμα όπως είναι γνωστό. Το Βήμα, από το οποίο απευθύνθηκαν στους ενεργούς πολιτικά Αθηναίους, προσωπικότητες όπως ο Περικλής, ο Αριστείδης, ο Αλκιβιάδης και ο Δημοσθένης. Αμέσως μετά γυρίστε προς την Ακρόπολη. Τώρα στεκόμαστε ανάμεσα στην Τέχνη και στην Σκέψη. Γιατί η Δημοκρατία είναι σκέψη.

Προφανώς, ένα από τα σημαντικότερα σημεία του πλανήτη, για την ανθρωπότητα.

The retaining wall of the plateau of the Athenian parliament. It was built in the megalithic, dry-stone system.

Ο αναλημματικός τοίχος του πλατώματος της Εκκλησίας του Δήμου.

Gorgoepikoos church:

Next to Athens cathedral church, in Metropoleos square, a small church is standing; a small church under the shade of the cathedral. It is dedicated to Saint Eleftherios, but it is known as Gorgoepikoos or “small cathedral”.

This is a high Byzantine church, dated, the most likely, in the 12^th Century. It is considered that the monument preserves its original form. Gorgoepikoos is the only Athenian high Byzantine church that we cannot find brick-work on its masonry, but it was built in the main architectural style of that period, the cross in square with Athenian dome. Actually, the dome is considered as the most elegant and the most perfect example of the Athenian type dome.

There are 141 ancient sculptures, as spolia (=ancient parts, used in second hand) incorporated on the masonry of the church, dated in different periods and forming a mini museum. There is not a meaning unity, but for sure an aesthetic one, reminding us of an ancient temple. The most important of these spolia is placed above the main entrance on the west façade, under the cornice of the roof, forming a frieze. It is a unique Attic diary with a lot of information about the zodiac and the days off of the ancient Athenians. For years we believed that the sculpture is dated in the classic ancient period, but according to a newer study, it is dated in the 2th Century A.D. Perhaps Gorgoepikoos was built by the Archbishop, Michael Choniates, a man who adored antiquity.

The internal space is very evocative. The iconostasis is newer and from the old wall-paintings only small parts have survived, which cannot be dated.

Gorgoepikoos church, a high Byzantine, cross in square with Athenian dome, structure.

Ναός Γοργοεπήκοου, σταυροειδής εγγεγραμμένος μεσοβυζαντινός ναός, με Αθηναϊκό τρούλο.

Gorgoepikoos Church, detail of the south façade. A large number of ancient sculptures (141) are incorporated on its masonry.

Ναός Γοργοεπήκοου, λεπτομέρεια της νότιας όψης. Στην τοιχοποιία του ναού έχουν ενσωματωθεί 141 αρχαία γλυπτά.

Gorgoepikoos church, the most important of the ancient sculptures that are incorporated on its masonry is discerned under the cornice.

Ναός Γοργοεπήκοου, διακρίνεται κάτω από τη στέγη το σημαντικότερο από τα αρχαία γλυπτά που έχουν ενσωματωθεί στην τοιχοποιία του. 

Ο ναός της Γοργοεπήκοου:

Δίπλα στον Μητροπολιτικό ναό Αθηνών, στην πλατεία Μητροπόλεως, υπάρχει ένα μικρό εκκλησάκι. Είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ελευθέριο, αλλά είναι πιο γνωστό ως Γοργοεπήκοος ή Μικρή Μητρόπολη.

Πρόκειται για μεσοβυζαντινό ναό, που χρονολογείται, το πιθανότερο, στον 12^ο αιώνα. Θεωρείται μάλιστα ότι διασώζει την αρχική του μορφή. Η Γοργοεπήκοος είναι ο μόνος μεσοβυζαντινός ναός των Αθηνών που δεν είναι χτισμένος με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα και εν γένει δεν φέρει κανενός είδους κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Παρόλα αυτά ο ναός ακολουθεί τον κυρίαρχο ρυθμό της εποχής, που δεν είναι άλλος από τον σταυροειδή εγγεγραμμένο με Αθηναϊκό τρούλλο. Μάλιστα, ο τρούλλος του ναού θεωρείται ο κομψότερος και τελειότερος του τύπου αυτού.

Η Γοργοεπήκοος φέρει ενσωματωμένα στην τοιχοποιία της 141 αρχαία γλυπτά σε δεύτερη χρήση (spolia), τα οποία χρονολογούνται σε διάφορες περιόδους, αποτελώντας ουσιαστικά μία μικρογραφία μουσείου. Δεν υπάρχει νοηματική ενότητα στη χρήση των γλυπτών, αλλά σίγουρα το αισθητικό αποτέλεσμα είναι σημαντικό, ενώ έχει επισημανθεί ότι θυμίζει αρχαίο ναό. Το σημαντικότερο αρχαίο γλυπτό που φέρει ο ναός είναι εκείνο άνωθεν της δυτικής και κύριας εισόδου, κάτω από το γείσο της στέγης, σε μορφή ζωφόρου. Πρόκειται για ένα μοναδικό ημερολόγιο, το οποίο μας δίνει πληροφορίες για τον ζωδιακό κύκλο και τις αργίες των αρχαίων Αθηναίων. Για χρόνια οι ερευνητές πίστευαν ότι ανήκε στην κλασσική περίοδο της αρχαιότητας, αλλά σύμφωνα με νεότερες μελέτες, χρονολογείται τον 2^ο αιώνα μ.Χ. Είναι πολύ πιθανό, ο ναός να χτίστηκε από τον αρχαιολάτρη, Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, Μιχαήλ Χωνιάτη.

Ο εσωτερικός χώρος του ναού είναι ιδιαίτερα υποβλητικός. Το τέμπλο είναι νεότερο, ενώ από τις παλαιές τοιχογραφίες μόνο σπαράγματα σώζονται, τα οποία δεν έχουν χρονολογηθεί.

Gorgoepikoos church, views of the evocative internal space.

Ναός Γοργοεπήκοου, απόψεις του ιδιαίτερα υποβλητικού εσωτερικού χώρου.

Benizelos Mansion:

Benizelos family mansion is the oldest surviving residence in Athens and a very important building for the study of the traditional architecture in Greece. This is a substantial example of the Urban Balkan traditional architecture and perhaps the most important sample of this style in south Greece, where only a few of them have survived. The mansion is dated at the start of the 18^th Century. It was built above two, two-storey, smaller residences. We can find the remains of them in the ground floor of the mansion. This older core is dated in the 16^th Century.

Benizelos mansion is a two-storey building, with two yards, one in the north and one in the south. On the north façade there is an arcade in front of the ground floor and a deep open hayat (semi closed place) on the upper floor. The ground floor consists of three closed rooms that served as workshops and assistant places. On the upper floor, behind the open hayat, there are two closed rooms, one for the winter with a fireplace and one for the summer. The access to these internal spaces is allowed through wooden structures, actually two-level wardrobes, named “moussadra”. Moussadra is a typical element for mansions like this. Between these two rooms there is a space, as the continuity of the hayat, ending to an externally projected part. This is the “kalos ontas” (=fine room).

The access to the south yard is allowed through a covered passage. The south façade of the mansion is typical for the Balkan architecture, because we can spot all the main characteristic of this style, like the series of windows with skylights above, the wooden lace-like cornice of the roof, the incorporated, against earthquakes, wooden bounds on the masonry and finally the projected part of the “fine room”. The projected parts on the upper floors, in this architectural style, are named “sachnesi”. The word has a Persian origin and means the seat of Sachis, the Persian king, in direct connection with the term “fine room”.  

The ground floor is a stone structure, but the upper floor is constructed mainly by soft masonry, named “tsatmas”. It is worth noting that on the southeast corner we can find shot-slits for the defense of the mansion.

Benizelos family was one of the most important and powerful families in Athens, during the Ottoman rule period. Saint Filothey is considered as member of this family.

Benizelos mansion is located on Adrianou str, in Plaka neighborhood. 

Benizelos family mansion, the oldest surviving residence in Athens, a substantial example of the urban Balkan traditional architectural style. South view.

Αρχοντικό οικογένειας Μπενιζέλων, η παλαιότερη σωζόμενη κατοικία της Αθήνας και ένα εξέχον δείγμα της αστικής βαλκανικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Νότια άποψη.

Benizelos mansion, view of the north façade with the arcade and the deep semi-open hayat.

Αρχοντικό Μπενιζέλων, άποψη της βόρειας όψης με την τοξοστοιχία και το βαθύ, ανοιχτό χαγιάτι. 

Benizelos mansion, the deep semi-open hayat. On the background the “fine room” (kalos ontas). The entrances to the closed spaces of this level are discerned.

Αρχοντικό Μπενιζέλων, το ανοιχτό χαγιάτι του ορόφου. Στο πίσω μέρος ο χώρος του καλού οντά. Διακρίνονται, επίσης, οι είσοδοι στα δύο δωμάτια.

Benizelos mansion, south view, detail. The projected structure (sachnisi) is a typical element of the Balkan traditional architecture.

Αρχοντικό Μπενιζέλων, νότια όψη. Διακρίνεται η αρχιτεκτονική προβολή, το σαχνισί, ιδιαίτερα χαρακτηριστικό στοιχεία της βαλκανικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.

Το αρχοντικό των Μπενιζέλων

Το αρχοντικό της οικογένειας των Μπενιζέλων είναι η παλαιότερη σωζόμενη κατοικία των Αθηνών, αλλά και ένα πολύ σημαντικό κτήριο για τη μελέτη της παραδοσιακής κατοικίας στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό δείγμα της αστικής, βαλκανικής, παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, πιθανώς το σημαντικότερο στην νότια Ελλάδα, όπου μόνο λίγα δείγματα του ρυθμού έχουν επιβιώσει. Το αρχοντικό χρονολογείται στις αρχές του 18^ου αιώνα. Είναι χτισμένο πάνω σε δύο, δίπατες οικίες, οι οποίες σήμερα ουσιαστικά αποτελούν το ισόγειο του αρχοντικού. Αυτός ο παλαιότερος πυρήνας χρονολογείται τον 16^ο αιώνα.

Το αρχοντικό είναι δίπατο, με δύο αυλές, μία νότια και μία βόρεια. Στη βόρεια όψη και έμπροσθεν του ισογείου το κτήριο φέρει τοξοστοιχία, ενώ στον όροφο ανοίγεται βαθύ χαγιάτι. Το ισόγειο αποτελείται από τρεις χωριστούς κλειστούς χώρους σε επαφή και εν σειρά τοποθετημένους που χρησίμευαν ως εργαστήρια και αποθήκες. Στο άνω επίπεδο, οι κλειστοί χώροι είναι δύο, το χειμωνιάτικο με το τζάκι και το καλοκαιρινό. Η είσοδος στους δύο αυτούς χώρους επιτρέπεται μέσω ξύλινων κατασκευών που στην πραγματικότητα είναι δύο δίπατες ντουλάπες. Οι κατασκευές αυτές είναι γνωστές ως «μουσάντρες», ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής αυτής. Ανάμεσα στους δύο κλειστούς χώρους, το χαγιάτι βαθαίνει για να καταλήξει σε εξέχον τμήμα προς την νότια αυλή. Ο ημιυπαίθριος αυτός χώρος είναι ο «καλός οντάς»

Η πρόσβαση προς τη νότια (πίσω) αυλή επιτρέπεται μέσω σκεπαστού περάσματος. Η νότια όψη του αρχοντικού είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική για την βαλκανική παραδοσιακή αρχιτεκτονική, αφού φέρει όλα τα τυπικά στοιχεία αυτής. Αυτά είναι, ρυθμική σειρά παραθύρων με φεγγίτες άνωθεν, ξύλινο δαντελωτό γείσο στέγης, αντισεισμικές ξυλοδεσιές ενσωματωμένες στην τοιχοποιία και τέλος την αρχιτεκτονική προβολή πίσω από τον «καλό οντά». Τα εξέχοντα μέρη στις άνω στάθμες, ονομάζονται «σαχνισιά». Η λέξη έχει περσική προέλευση και σημαίνει η έδρα του Σάχη, του Πέρση βασιλιά, όρος ευρισκόμενος σε άμεση συνέχεια με τον «καλό οντά».

Η τοιχοποία του ισογείου είναι κατασκευασμένη από πέτρα, αλλά εκείνη των άνω ορόφου αποτελείται κυρίως από ελαφριά υλικά και ονομάζεται «τσατμάς». Αξίζει δε να αναφερθεί ότι στη νοτιοανατολική γωνία του άνω επιπέδου, το αρχοντικό φέρει πολεμίστρες για την άμυνά του.

Οι Μπενιζέλοι ήταν από τις πιο ισχυρές οικογένειες στην Οθωμανική Αθήνα. Η Αγία Φιλοθέη θεωρείται ότι ήταν μέλος της οικογένειας.

Το αρχοντικό βρίσκεται στην Πλάκα, στην οδό Αδριανού.

Benizelos mansion, the capitals of the arcade in front of the ground floor, north façade.

Αρχοντικό Μπενιζέλων, τα κιονόκρανα της τοξοστοιχίας έμπροσθεν του ισογείου, βόρεια όψη.

Benizelos mansion, the internal space of the winter room with the fireplace.

Αρχοντικό Μπενιζέλων, εσωτερική άποψη του χειμερινού οντά με το τζάκι.

Benizelos mansion, view of the north façade through the arch of the staircase.

Αρχοντικό Μπενιζέλων, άποψη της βόρειας όψης μέσα από την καμάρα της σκάλας.

Syggros Tower:

The Syggros tower was built at the end of the 19^th Century. It was planned by Ernst Ziller, the German architect, who was a real influencer for the Greek architecture of that period.

Andreas Syggros, the man who built the tower, was a merchant, a banker and a politician, but also a National Benefactor.

The building mainly belongs to the Neogothic style, but neoclassical elements are also present. The tower reminds us of the manor houses of the European country side, as it was built with corner bartizans and battlemented parapets, imitating older fortified residences, inside a huge estate,. The corner square tower underlines this feeling, as it rises like a keep (donjon), coming directly from the medieval era. It was exactly the feeling that the architect tried to give to the tower, simultaneously with a sense of luxury.

The image of the manor house is completed with the chapel of the family, built next to the residence. It is dedicated to Saint Andreas. The chapel is a very interesting structure, because, perhaps, it is the only Orthodox Church, built in Neogothic style. It was also planned by Ernst Ziller, as a very elegant construction. The elements, according to them, we classify the chapel in the Neogothic style are the pointed arched openings, the decoration around the door on the west façade, the A frame roof, the rose window above the door and the Gothic spires.

The Syggros tower is a significant example of the architecture that was developed in the Athenian suburb of Kifissia, at the end of the 19^th Century and the start of the 20^th Century. It was a luxury architectural style, very close to Eclecticism and Historicism. The main stream of this style is known as Greek-Swiss style, but the tower does not belong to the main stream.

The buildings and also the estate are property of the Institute of Agronomic Siences (I.A.S). In the 950 acres estate we can find a small forest, suitable for walks, as it can be visited.

Syggros tower is located in south Kifissia, on Kifissias str, where the main entrance is sited.

Syggros tower, a significant sample of the luxury architecture, which was developed in the Athenian suburb of Kifissia at the end of the 19^th Century.

Πύργος Συγγρού, αντιπροσωπευτικό δείγμα της πολυτελούς αρχιτεκτονικής που αναπτύχθηκε στην Κηφισσιά κατά το τέλος του 19^ου αιώνα.

The chapel of the Syggros manor house. It is, perhaps, the only Orthodox church, built in Neogothic style.

Το παρεκκλήσι του πύργου Συγγρού, πιθανώς ο μοναδικός ορθόδοξος ναός, χτισμένος σε νεογοτθικό στυλ.

Πύργος Συγγρού:

Ο πύργος Συγγρού, όπως είναι γνωστό το κτήριο, χτίστηκε στο τέλος του 19^ου αιώνα. Σχεδιάστηκε από τον μεγάλο Γερμανό αρχιτέκτονα, Έρστ Τσίλερ, τον άνθρωπο που επηρέασε την ελληνική αρχιτεκτονική της περιόδου όσο ελάχιστοι.

Ο Ανδρέας Συγγρός ήταν έμπορος, τραπεζίτης και πολιτικός, αλλά πέρα από οτιδήποτε… άλλο, έμεινε στην ιστορία και ως Εθνικός Ευεργέτης.

Το κτήριο ακολουθεί κυρίως τον νεογοτθικό ρυθμό, διανθισμένο με νεοκλασικά στοιχεία, θυμίζοντάς μας τις ευρωπαϊκές εξοχές, καθώς είναι χτισμένο μέσα σε μία μεγάλη καταπράσινη έκταση. Οι επάλξεις στη στέψη της στέγης και οι εκφυλισμένοι γωνιακοί πυργίσκοι παραπέμπουν σε παλαιότερες οχυρές κατασκευές, ενώ ο γωνιακός τετράγωνος πύργος, υπογραμμίζει αυτή την αίσθηση καθώς υψώνεται ως ακρόπυργος, ερχόμενος απευθείας από το μεσαίωνα. Αυτή ήταν ακριβώς η αίσθηση που ο αρχιτέκτονας ήθελε να δώσει, παράλληλα με την αίσθηση της πολυτέλειας.

Η εικόνα του πύργου συμπληρώνεται με το παρακείμενο οικογενειακό παρεκκλήσι, αφιερωμένο στον Άγιο Ανδρέα. Το παρεκκλήσι αποτελεί μία πολύ ενδιαφέρουσα κατασκευή, καθώς είναι πιθανώς ο μοναδικός ορθόδοξος ναός χτισμένο σε νεογοτθικό ρυθμό. Έχει σχεδιαστεί επίσης από τον Έρνστ Τσίλερ, ως μία ιδιαίτερα κομψή κατασκευή. Τα στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία κατατάσσουμε το ναό στον νεογοτθικό ρυθμό είναι τα οξύκορφα ανοίγματα, η διακόσμηση που περιβάλει την κύρια είσοδο στη δυτική όψη, η επικλινή στέγη, η ροζέτα (κυκλικό άνοιγμα) πάνω από τη θύρα και τέλος τα γοτθικά βέλη που υψώνονται στον ουρανό.

Ο πύργος Συγγρού είναι ένα σημαντικό παράδειγμα της αρχιτεκτονικής που αναπτύχθηκε στην Κηφισσιά, στο τέλος του 19^ου αιώνα και στις αρχές του 20^ου αιώνα. Ήταν μία αρχιτεκτονική υψηλών απαιτήσεων, πολύ κοντά στον εκλεκτικισμό και στο ιστορικισμό. Το κύριο ρεύμα ονομάστηκε «ελληνοελβετικό», αλλά το συγκεκριμένο κτίσμα δεν φαίνεται να έχει μεγάλη σχέση με αυτό.

Τα κτίσματα και ή έκταση πράσινου που τα περιβάλει ανήκουν στο Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών. Το κτήμα Συγγρού, όπως είναι γνωστή η έκταση, εκτείνεται σε 950 στρέμματα, αποτελώντας ένα μικρό δάσος, κατάλληλο για περιπάτους, καθώς είναι επισκέψιμο.

Ο πύργος και το κτήμα Συγγρού βρίσκονται στην νότια Κηφισιά, στην λεωφόρο Κηφισιάς, όπου και η κύρια είσοδος.

Syggros tower, general view. The battlemented parapet, the corner square “keep”, as elements of the Neogothic architecture, are discerned.

Πύργος Συγγρού, γενική άποψη. Διακρίνεται ο τετράγωνος πύργος, μιμούμενος ακρόπυργο και οι επάλξεις στη στέψη της στέγης.

Syggros tower is standing inside a 950 acres estate.

O πύργος Συγγρού είναι χτισμένο μέσα σε μία έκταση πράσινου 950 στρεμμάτων.

The Small Apartment-building 

Next to the Acropolis museum, on Dionysiou Areopagitou str., we will find a very elegant building. This is a world famous creation of the architect Vassileos Kouremenos, known as “Small apartment-building”. It is a projected example of the Art Deco movement and of course a very important building for the modern Athenian architecture, built in 1930. On the main façade, we can discern elements inspired by the ancient past, like the pseudo-pilasters and the women statues, reminding us of Caryatides of Acropolis. When the Acropolis museum was building, the State (?) had decided to demolish the building, just to provide better view to Acropolis from the museum coffee shop. It would be a world crime. Fortunately, it never happened.  

“Small apartment-building” (1930), a word famous example of Art Deco.

«Μικρή Πολυκατοικία» (1930), ένα παγκοσμίως αναγνωρισμένο αριστούργημα της Άρτ Ντέκο.

“Small apartment-building”, detail of the main, richly decorated, façade.

«Μικρή Πολυκατοικία», μερική άποψη της πλούσια διακοσμημένης κυρίως όψης.  

Η Μικρή Πολυκατοικία:

Ακριβώς δίπλα στο μουσείο της Ακρόπολης, στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, υψώνεται ένα ιδιαίτερα κομψό κτήριο. Είναι η παγκοσμίως διάσημη δημιουργία του αρχιτέκτονα Βασίλη Κουρεμένου, γνωστή ως Μικρή Πολυκατοικία. Αποτελεί ένα εξέχον παράδειγμα του κινήματος Αρτ Ντέκο και βέβαια ένα πολύ σημαντικό κτήριο για τη νεότερη Αθηναϊκή αρχιτεκτονική, χτισμένο το 1930. Στην κυρίως πρόσοψη διακρίνονται στοιχεία εμπνευσμένα από την αρχαιότητα, όπως οι ψευδοκίονες τα φωτιστικά της εισόδου που φέρονται από γυναικείες φιγούρες, με ευθεία παραπομπή στις Καρυάτιδες, ορθομαρμαρώσεις και ψηφιδωτές παραστάσεις με αρχαιοελληνικό περιεχόμενο.

Όταν χτιζόταν το μουσείο της Ακρόπολης, είχε αποφασιστεί η κατεδάφιση αυτού του αριστουργήματος, με σκοπό να υπάρχει ανεμπόδιστη θέα προς τον ιερό βράχο από το… καφέ του μουσείου. Ευτυχώς το έγκλημα κατά της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς αποφεύχθηκε, μετά από (και) παγκόσμια κατακραυγή.