Nafplion, a great history written on fortresses and mansions - Ναύπλιο, μία μακρά ιστορία γραμμένη σε κάστρα και αρχοντικά

text - images: Babis Pavlopoulos, iconstravel photography
languages: English - Ελληνικά

Nafplion, the Old Mosque, crowned by Palamidi fort, long history in one image.

Ναύπλιο, το Παλιό Τζαμί "στεφανωμένο" με το Παλαμήδι, μία μακρά ιστορία σε ένα καρέ.

Nafplion is the capital of Argolida prefecture, located in the northeast Peloponnese. According to the Mythology, Nafplios, son of the god Poseidon, was the founder of the ancient city, named Nafplia. The oldest archaeological finds in the area can be dated in the 17^th - 16^th Century BC. Until the 7^th Century BC, Nafplia was an independent city-state, but in the 2nd Century AD, the traveler Pausanias found the city abandoned. Nafplion was inhabited again in the 6^th - 9^th Century AD. The new inhabitants settled the already, since the Hellenistic period, fortified hill, establishing the city of Nafplion. During the 11^th Century, Nafplion was a commercial centre of the Byzantine Empire. The first Venetians came in Nafplion in the 12^th Century, when the Byzantine Emperor granted to them commercial privileges. After the forth crusade in 1204, the city passed to the hands of the Franks, and the long Frank/Venetian rule period began. In 1388 Naflion changed hands and Venetians became the lords of the city. It was the period when the most of the fortifications around the city were built and the town tissue was expanded on the north slopping of the fortified hill, known as Akronafplia. This expansion created the Lower city, the ancestor of the today historical city (old city). The small see-fort, built on the small island of Saint Theodors, located on the entrance of the port, is dated in 1470. The Ottoman rule period began in 1540, after a three years siege. After this siege most of the buildings of the city had been destroyed. Venetians came back in 1686 with Francesco Morosini in charge. They continued the fortification works, simultaneously forbidding the inhabitation on the Akronafplia hill, fixing and expanding the damaged parts of the walls and also building the Palamidi fort in just three years (1711-1714). In 1715 Turks returned, remaining lords of the city until the national uprising in 1821. In 1822 the Palamidi fort was occupied by the Greeks with Staekos Staekopoulos in charge.

Old city of nafplion, whole view, Akronafplia fort on the left and Bourtzi sea-fort on the depth.

Γενική άποψη της Παλιάς πόλης του Ναυπλίου, αριστερά διακρίνεται η Ακροναυπλία και στο βάθος το Μπούρτζι.

The modern period of the city began, as Nafplion became the seat of the government of the revolution and after the establishment of the Modern Greek State was the first capital of the State until 1833.

Syntagma (Constitution) square, a really unique complex-set for Greece.

Πλατεία Συντάγματος, ένα πραγματικά μοναδικό αρχιτεκτονικό σύνολο για την Ελλάδα.

On the bastions of Palamidi fort, view to Arkonafplia's peninsula.

Στις ντάπιες του Παλαμηδιού με θέα στην χερσόνησο της Ακροναυπλίας.

Bourtzi sea-fort, built by Venetians in 1470, standing on the entrance of the port.

Ο θαλασσόπυργος Μπούρτζι, χτισμένος από τους Ενετούς το 1470 στην είσοδο του λιμανιού.

The city was partially redesigned in the Hippodamian town tissue system by the architect Stamateos Voulgares, so buildings were demolished and fatally some others changed use. The only part of the town tissue that is preserved in its original form is the Psaromachalas neighborhood, located in the southwest part of the old city. The king Konstantinos street, leading from the central square to the Trion Navarchon square (Three Admirals square), is part of the new plan of the city, as well as the Trion Navarchon square. On this square the governor mansion was standing. The mansion was destroyed in 1929 by fire.

On the pedestrian streets of the Old city.

Στους πεζόδρομους της Παλιάς πόλης.

Old city of Nafplion, the red dome belongs to the Byzantine church of  Saint Sophia (10th C).

Παλιά πόλη, ο κόκκινος τρούλος ανήκει στο βυζαντινό ναό της Αγίας Σοφίας (10ος αι).

Street-stair, leading to Psaromachalas neighborhood.

Δρομοσκάλα στον Ψαρομαχαλά.

The see-walls were demolished in 1867, so as the Amalias avenue to be constructed, and in 1894-95 the same luck had the east walls. Since 1962 the old city of Nafplion has been characterized as a listed city-monument.

In Nafplion the first governor of Greece, Ioannes Kapodistrias was murdered in 1831, and the first king of Greece, Othon, disembarked for first time in the country.

Palamidi fort (1711-1714), the stone-staircase which connects the city with the fort is discerned.

Παλαμήδι (1711-1714), διακρίνεται η σκάλα που ενώνει την πόλη με το φρούριο.

Palamidi fort with the full-moon rising above its bastions. 

Το Παλαμήδι με την πανσέληνο να ανατέλλει πάνω από τις ντάπιες του. 

In the internal space of Palamidi fort.

Στο εσωτερικό του Παλαμηδίου.

Nafplion, perhaps, in the course of the years, changed appearance, losing several important and historical elements of its original form. Nevertheless, the city remains one of the most beautiful that we can find in Greece. Nafplion manages to preserve, except for the buildings, the castles and parts of its fortifications, an absolutely authentic sense in its atmosphere.

So, the past is here, dressed with its most formal dresses. Park your car close to the edge of the old city and make your decision. You will visit first the Palamidi fort or you will enter to the old town tissue?

Akronafplia, partial view, the restored gate of the Old city is also discerned.

Ακροναυπλία, μερική άποψη, διακρίνεται επίσης η "πύλη της ξηράς".

Akronafplia, southwest view.

Ακροναυπλία, νοτιοδυτική άποψη.

Akronafplia, the gate above the Old city.

Ακροναυπλία, η πύλη άνωθεν της Παλιάς πόλης.

The city of Nafplion is also known for its fortifications. There are three forts around the city, creating a defensive complex-set with a great value for the fortification study after the start of the gun-powder’s use. The most impressive is the Palamidi fort, located outside the old city.

If you decided to visit the Palamidi fort, think that, according to the myth, you have to walk on 999 steps, actually they are less, as part of one of the most picturesque stone-stairs you can find. This is the better way to visit Palamidi fort, in a direct connection with the city, due to the view. The second option is to drive until the gate of the fort but… losing the experience.

Bourtzi sea-fort, aerial view, taken from Palamidi fort.

Θαλασσόπυργος Μπούρτζι, άποψη από το Παλαμήδι.

Bourtzi sea-fort, the Keep (donjon).

Ο ακρόπυργος στο Μπούρτζι.

Bourtzi sea-fort, the gate.

Μπούρτζι, η πύλη του θαλασσόπυργου.

The Palamidi fort is standing on a hill, 216 m high. Palamidis was the son of Nafplios, the mythological founder of the city. It is considered that the original defensive works were carried out by the Byzantine lord, Leon Sgouros, but the today fort was built by Venetians between the years 1711-1714. It was planned by the civil engineers, Giaxich and Lasalle. The fort represents all the elements of the 18^th Century defensive architecture. When gun-powder began to be used in battles, the basic principles of the defensive architecture changed. The walls began to be built as lower structures, more compact and thicker, with slopping façades, so as to efficiently resist against the artillery. Palamidi was built exactly in this type. It consists of a main fortress and surrounding bastions. The most important is that all these bastions could cooperate with each other and of course with the main fortress, but also could work as independent fortresses. So, the besiegers had to organize separate sieges for each one of the bastions. This is the reason that Palamidi is considered as a masterpiece of the defensive architecture of that period.

King Konstantinos street, belonging to the new plan of the city after the national uprising.

Η οδός Βασιλέως Κωνσταντίνου, η χάραξή της ανήκει στην ανασχεδίαση της πόλης μετά την Επανάσταση.

The other two fortresses are Akronafplia, in fact means the “citadel of Nafplion”, and the Bourgi see-fort, which both we can be visited, entering to the old city.

Akronafplia occupies the rocky peninsula, in the south of the city. The hill of the peninsula is 85 m high, creating a plateau on its top, around 400X900 m. The peninsula was fortified already since the antiquity. The fortifications were reinforced by the Byzantines. The fortress is separated in two parts, the east, known as Frankish, and the west, known as Greek. When Venetians became lords of the place in 1389 completed the walls and built a new fortress, attached to the west part, known as the fortress of Torres, but on a lower level. Venetians continued the reinforcing during the second Venetian rule period of the Peloponnese (1686 - 1715), building new bastions, so as the walls to surround the whole peninsula. One of the most well preserved parts is the west, where the bastion of “the five brothers” is situated, a name coming from the five cannons that were placed on this spot. Unfortunately, the appearance of the fort has been downgraded, due to the large hotels that the State allowed to be built on the plateau of the peninsula. The worst is that the one of them is abandoned, remaining there for decades, as the shame of the city. Someone can visit Akronafplia, either “climbing” on the highest levels of the old city, or following the uphill road outside the east edge of the settlement, under Palamidi.

Openings and balconies underline the physiognomy of the city.

Τα ανοίγματα και τα μπαλκόνια δίνουν το δικό του τόνο στη φυσιογνωμία της πόλης.

The Bourgi see-fort is standing in the middle of the gulf in front of the city, as an inseparable element of the city’s physiognomy. Perhaps, it is the symbol of Nafplion and its history. It was built in 1470 by the Venetians, occupying the small island of Saint Theodors. Venetians connected Akronafplia and Bourgi with an iron chain, so as to protect the port. The other side of the gulf was marsh-like, so the ships was difficult to approach. Due to this chain, Nafplion was also known as “Porto Catena”. It consists of defensive undersea work, the slopping walls, as the use of the cannons ordered, and a tall tower, built in the type of keep (donjon), the last shelter of the defenders in case of invasion, and the most important element for the defense of the fortress. Unfortunately, on Bourgi we had the same degradation like Akronafplia, because the fort was converted into a hotel for some years. Today, it is standing in a good condition, but the traces of the previous touristic activities are still visible. We can visit Bourgi by taking a boat from the dock in front of the city.

However, even though the battlements, the bastions and the towers have their wild beauty, today Nafplion breaths on its narrow streets and street-stairs.

The Venetian Arsenal dominates the central square. Huge dimensions, naked masonry, arcade on the ground level. Today houses the Archaeological Museum.

Το κτήριο της Αποθήκης του Στόλου δεσπόζει στην κεντρική πλατεία. Μεγάλες διαστάσεις, εμφανή λοθοδομή και τοξοστοιχεία στο ισόγειο. Σήμερα στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο.

Syntagma square, the east part. On the right, the Old Mosque is discerned.

Πλατεία Συντάγμάτος, ανατολικό τμήμα. Στα δεξιά διακρίνεται το Παλιό Τζαμί.

Old-style signs are usual above the entrances of the shops.

Καλαίσθητες, παλαιού τύπου ταμπέλες συνηθίζονται στην πόλη.

Entering to the old city of Nafplion, neoclassical architecture seems dominates the settlement. However, a walk on the streets and the stairs of Psaromachalas neighborhood, and a few more specific searching on the buildings, is enough to make us realize that many elements belonging to traditional architecture are preserved. Sometimes, whole buildings belong to this architectural style. So, in fact, Nafplion is standing between neoclassical and traditional (Balkan?) architecture, perhaps inspired by the Italian/Venetian style. We cannot ignore that the city was known as “Napoli di Romana”. The final result is an architectural wealth, especially if we combine this wealth with the preserved religious buildings, Christian churches and Ottoman mosques.

Mansion in Nafplion, detail.

Λεπτομέρεια αρχοντικού.

Night watch

Βραδυνός περίπατος 

  

So, the researcher can find residences built in square neoclassical ground plans, but also rectangular shapes, originating in the traditional architecture, with coated or naked façades, or both (we also found a cloisonné type). Also, projected parts on the upper levels can be spotted. The projected parts is an important element of the urban Balkan traditional architecture. Some residences with similar timid constructions imitate these older projections, which were very usual before the national uprising. Some of the cornices of the roofs are wave-shaped and some others are wooden, just covering the edge of the roof, but often decorated with paintings, even though there are many of them simply constructed. The roofs are covered by clay-tiles with acroteriums on their edges. The entrances are often arched and monumental, adorned with pseudo-pilasters and pseudo-capitals. The balconies dominate the narrow streets. Some of them are constructed by marble, richly decorated with sculptures, and some others made by wood and metal, as simple structures. The position of the buildings’ openings usually follow the symmetrical type of the neoclassical style. However, the repeating motive in series reminds us of the similar arrangement in traditional architecture. In addition, the windows are, perhaps, the element that mainly reminds us of Italy. The big arched doors in series that we can find on the ground level of some buildings, also belong to the neoclassical architecture. At the same time, the stone or marble street-stairs leading to the upper parts of the city are very interesting. Especially, these which are made by red marble, a material that we can find on the decoration of some monumental main entrances of the residences in the settlement.

An authentic sample of the urban Balkan traditional architecture, today houses a hotel.

Ένα αυθεντικό δείγμα της αστικής βαλκανικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, σήμερα φιλοξενεί ξενοδοχείο.

Mansion, standing between traditional and neoclassical architecture.

Αρχοντικό, στέκεται ανάμεσα στην παραδοσιακή και νεοκλασική αρχιτεκτονική.

    

There are many important buildings in Nafplion, belonging either to secular architecture, or to religious architecture. In the central square, a really unique one for Greece, named Syntagma (Constitution) square, Plane-tree square earlier, you can admire one of the most imposing buildings of the city, the Venetian Arsenal, which today houses the Archaeological museum. The building, constructed in 1713, dominates the square with its huge dimensions, its brutal naked masonry, decorated with sculptures and the arcade in front of the ground level. In the south, we can find the Voulefticon, an Ottoman mosque, known also as the Aga-Pasha mosque, which housed the first parliament of the Modern Greek State. The mosque is dated in 1730 and originally an open portico was added on the west side. Next to it, the Medresses, a religious university, is standing, a naked-stone building, dated in the second Ottoman period, end of the 18^th Century - start of the 19^th Century. Behind it, we can find another huge building, the seat of the Venetian governor of the Peloponnese, Alessandro Bon, and later the Ottoman governor of the city, Aga Pasha Delviniotes. This is a rectangular, three-storey building, dated in the second Venetian rule period of the Peloponnese (1686-1715). Look for the chimneys of the mansion, probably the most beautiful in the whole city. The mansion was also the seat of the Greek government during the national uprising.

Mavrogenous mansion, south view. The rectangular ground plan and the projected part (sachnisi) classify the building in traditional architecture style.

Αρχοντικό Μαντούς Μαυρογένους. Η μακρόστενη κάτοψη και το εξέχον άνω επίπεδο (σαχνισί) κατατάσσουν το κτίσμα στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική.

Ypsilantes mansion, situated opposite the Mavrogenous mansion.

Αρχοντικό Υψηλάντη, απέναντι από το αρχοντικό Μαυρογένους.

Opposite to the Venetian Arsenal on the square, the Old Ottoman mosque is situated. It is dated in the first Ottoman rule period of the city. Stand in the middle of the square and take a photo with Palamidi on the background, crowning the Old mosque, capturing a big part of the Nafplion’s history in one image. Look for the architecturally interesting mansion that houses the hotel “Grand Sarai”, built in the second Venetian rule period, the Armansberg mansion, the residence of the count Armansberg, member of the Regency, dated in the same period, the Ypselantes and Manto Mavrogenous mansions, situated one across the other, as well as the mansion that houses the Ilion hotel, dated in 1620. The last one is a real sample of the urban Balkan architecture. However, these buildings are not the only important, as there are many more that you can discover wandering in the city.  

It also worth a visit to the churches of the Birth of Our Lady, a three-aisled basilica dated in 1700 behind the Venetian Arsenal, Saint Spyridonas (1702), the place that Ioannis Kapodistrias, first governor of Greece, was murdered in 1831, Saint George, dated in 1540 and converted two times into a mosque, and to the Catholic Church, an Ottoman mosque earlier, perhaps originally the main church (Catholicon) of a Franciscan monastery, perhaps dated in the 14^th century.

So, forts, mansions, residences, churches and mosques sign the long history of the city. This is the reason that our advice is not to try a visit to all of them in one day. However, you will need time to enjoy a coffee, or a lunch, sitting on the pedestrian streets, or on the Syntagma square. Such a long history cannot be included in just one day.

The residence of the count Armansberg, member of the Regency.

Η κατοικία του κόμη Άρμανσμπεργκ, μέλους της Αντιβασιλείας.

Three-storey mansion, dated in the second Venetian rule period. It was the seat of the Venetian governor, later of the Turk governor and finally the seat of the Greek government during the revolution.

Αρχοντικό τριών επιπέδων, χρονολογημένο στην περίοδο της Β΄ Ενετοκρατίας. Ήταν η έδρα του Ενετού Προβλεπτή, αργότερα του Τούρκου διοικητή και τέλος της Ελληνικής κυβέρνησης κατά την Επανάσταση.

Το Ναύπλιον βρίσκεται στη βορειοανατολική Πελοπόννησο και είναι η πρωτεύουσα του νομού Αργολίδας. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η πόλη πήρε το όνομά της από τον Ναύπλιο, γιό του Ποσειδώνα. Η αρχαία πόλη που ίδρυσε ο Ναύπλιος, ονομαζόταν Ναυπλία. Τα παλαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή χρονολογούνται μεταξύ του 16^ου και 17^ου αιώνα π.Χ.. Ως τον 7^ο αιώνα π.Χ. η Ναυπλία ήταν μία ανεξάρτητη πόλη-κράτος, αλλά τον 2^ο αιώνα μ.Χ. ο Παυσανίας που επισκέπτεται την περιοχή, την βρίσκει εγκαταλειμμένη. Η περιοχή φαίνεται ότι κατοικείται ξανά τον 6^ο με 9^ο αιώνα. Οι νέοι κάτοικοι εγκαθίστανται στην, ήδη οχυρωμένη από την ελληνιστική περίοδο, χερσόνησο, γνωστή ως  Ακροναυπλία, ιδρύοντας την πόλη του Ναυπλίου. Κατά τον 11^ο αιώνα το Ναύπλιο αναφέρεται ως εμπορικό κέντρο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Οι πρώτοι Βενετοί ήρθαν στο Ναύπλιο τον 12^ο αιώνα, όταν ο βυζαντινός αυτοκράτορας τους παραχώρησε εμπορικά προνόμια. Μετά την τέταρτη σταυροφορία, το 1204, η πόλη περνά στα χέρια των Φράγκων και η μακρά Φραγκοβενετική περίοδος της πόλης ξεκινά. Οι Ενετοί γίνονται απόλυτοι άρχοντες της πόλης το 1388. Είναι η περίοδος στην οποία χρονολογούνται τα περισσότερα οχυρωματικά έργα, καθώς και η επέκταση της πόλης εκτός των τειχών της Ακροναυπλίας, στα βόρεια πρανή του λόφου. Η επέκταση αυτή ίδρυσε την Κάτω πόλη και ουσιαστικά πρόκειται για τον πρόγονο της σημερινής Παλιάς πόλης. Στην περίοδο της Α΄ Ενετοκρατίας ανήκει και ο θαλασσόπυργος στην είσοδο του λιμανιού, γνωστός ως Μπούρτζι. Χτίστηκε το 1470 πάνω στο μικρό νησάκι των Αγίων Θεοδώρων. Το 1540 η πόλη πέφτει στα χέρια των Τούρκων μετά από τρίχρονη πολιορκία. Με το τέλος της πολιορκίας τα περισσότερα κτήρια της πόλης είναι κατεστραμμένα. Οι Ενετοί επιστρέφουν το 1686 με τον Φραγκίσκο Μοροζίνι και την Β΄ Ενετοκρατία στην Πελοπόννησο. Συνεχίζουν την ενίσχυση των οχυρωματικών έργων, ενώ απαγορεύουν την κατοίκηση στο λόφο της Ακροναυπλίας, εντός των τειχών. Επεκτείνουν τις οχυρώσεις και διορθώνουν τα κατεστραμμένα τμήματα αυτών, ενώ μέσα σε τρία μόλις χρόνια χτίζουν το Παλαμήδι (1711-1714). Οι Τούρκοι επιστρέφουν το 1715 παραμένοντας κύριοι της πόλης ως την επανάσταση του 1821. Το 1822 το Παλαμήδι καταλαμβάνεται οριστικά από τους Έλληνες με τον Στάικο Σταικόπουλο επικεφαλής.

A strange and rare structure on the top of the roof of a residence, known as "solario".

Μία σπάνια κατασκευή άνωθεν στέγης, γνωστή ως "ηλιακός".

Έτσι ξεκινά η νεότερη περίοδος της πόλης. Το Ναύπλιο γίνεται η έδρα της κυβέρνησης της Επανάστασης και μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους ανακηρύσσεται η πρώτη πρωτεύουσα αυτού, ως το 1833.  

Η πόλη επανασχεδιάζεται μερικώς από τον αρχιτέκτονα Σταμάτιο Βούλγαρη, πάνω στις αρχές του Ιπποδάμειου πολεοδομικού συστήματος. Πολλά κτήρια γκρεμίζονται και μοιραία άλλα αλλάζουν χρήση. Το μόνο τμήμα που δεν πειράχθηκε είναι ο Ψαρομαχαλάς, η γειτονιά που βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα του ιστού. Η οδός Βασιλέως Κωνσταντίνου που οδηγεί από την κεντρική πλατεία στην πλατεία Τριών Ναυάρχων ανήκει στην νεότερη σχεδίαση. Στην πλατεία Τριών Ναυάρχων χτίστηκε το μέγαρο του Κυβερνήτη που αργότερα φιλοξένησε και τον βασιλιά Όθωνα. Το κτήριο καταστράφηκε από φωτιά το 1929.

Τα θαλάσσια τείχη κατεδαφίστηκαν το 1867 για να κατασκευαστεί η λεωφόρος Αμαλίας, ενώ την περίοδο 1894-95 την ίδια τύχη είχαν και τα ανατολικά τείχη. Από το 1962 το Ναύπλιο είναι χαρακτηρισμένο ως ιστορική διατηρητέα πόλη.

Στην πόλη του Ναυπλίου δολοφονήθηκε ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας το 1831 και στην προκυμαία του ο βασιλιάς Όθωνας αποβιβάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Arch-headed monumental-style entrances.

Τοξωτές, μνημειακές είσοδοι.

Το Ναύπλιο, πιθανώς, στο πέρασμα των χρόνων άλλαξε εμφάνιση, χάνοντας σημαντικά ιστορικά στοιχεία της αρχικής μορφής του. Παρόλα αυτά, η πόλη παραμένει μία από τις ομορφότερες στη χώρα μας, καθώς καταφέρνει να διατηρεί, εκτός από τα κάστρα και τα κτήρια, μία πραγματικά αυθεντική αίσθηση στην ατμόσφαιρά της.

Balconies dominate the narrow pedestrian streets. Marble, iron and wood are the materials that they were made in different styles.

Τα μπαλκόνια, κατασκευασμένα από διάφορα υλικά όπως, μάρμαρο, σίδερο και ξύλο, σε διάφορους τύπους, δίνουν τον δικό τους χρώμα στους πεζόδρομους της πόλης. 

Το παρελθόν είναι εδώ λοιπόν, ενδεδυμένο με τις πιο επίσημες φορεσιές του. Αφήστε το όχημά σας κοντά στην άκρη της Παλιάς πόλης και αποφασίστε. Θα επισκεφθείτε πρώτα το Παλαμήδι ή θα εισέλθετε πρώτα στον ιστό της Παλιάς πόλης;

Η πόλη του Ναυπλίου πέρα από οτιδήποτε άλλο είναι γνωστή και για τις οχυρώσεις της. Υπάρχουν τρία κάστρα γύρω από την πόλη, τα οποία δημιουργούν ένα οχυρωματικό σύνολο, σπάνιας αξίας για την μελέτη της οχυρωτικής μετά την ανακάλυψη και χρήση της πυρίτιδας.

Αν τελικά αποφασίσετε να επισκεφθείτε πρώτα το Παλαμήδι, καλό είναι να γνωρίζετε ότι έχετε να ανεβείτε 999 σκαλιά, σύμφωνα με το θρύλο, στην πραγματικότητα είναι λιγότερα, περπατώντας σε μία από τις ομορφότερες δρομοσκάλες που μπορεί κανείς να συναντήσει. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να φτάσετε στο κάστρο, λόγω της θέας προς τη πόλη και τη γύρω περιοχή. Η άλλη επιλογή είναι να οδηγήσετε ως την κυρίως πύλη του φρουρίου, αλλά… χάνοντας την εμπειρία.

Το Παλαμήδι στέκεται σε ένα λόφο δίπλα στη πόλη, ύψους 216 μέτρων. Ο Παλαμήδης, σύμφωνα με τη μυθολογία, ήταν ο γιός του Ναύπλιου, ιδρυτή της πόλης. Θεωρείται ότι τα πρώτα οχυρωματικά έργα στο λόφο έγιναν από τον βυζαντινό άρχοντα, Λέοντα Σγουρό, αλλά το οχύρωμα που βλέπουμε σήμερα είναι έργο των Ενετών, μεταξύ των ετών 1711-1714, σε σχέδια των μηχανικών Giaxich και Lasalle. Στο Παλαμήδι μπορεί κάποιος να βρει όλα τα χαρακτηριστικά της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής του 18^ου αιώνα. Όταν η πυρίτιδα άρχισε να χρησιμοποιείται στις μάχες, οι βασικές αρχές της οχυρωτικής άλλαξαν. Τα τείχη χτίζονταν χαμηλότερα, παχύτερα και πιο συμπαγή, με κεκλιμένες εξωτερικές επιφάνειες (σκαρπωτές), έτσι ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν, αποτελεσματικά, ενάντια στις βολές του πυροβολικού. Αυτόν ακριβώς τον τύπο ακολουθεί και το Παλαμήδι. Αποτελείται από ένα κυρίως οχύρωμα, περιτριγυρισμένο από προμαχώνες. Ιδιαίτερα σημαντικό για την αμυντική του λειτουργία είναι το στοιχείο ότι οι προμαχώνες αυτοί μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους, αλλά και να λειτουργήσουν ανεξάρτητα. Έτσι η πολιορκία του φρουρίου, εξορισμού, γινόταν πιο πολύπλοκη, αφού οι επιτιθέμενοι έπρεπε να φροντίσουν ξεχωριστά για την οργάνωση αυτής σε κάθε προμαχώνα, κατακερματίζοντας ουσιαστικά τη δύναμη πυρός τους. Αυτός είναι κυρίως ο λόγος που το Παλαμήδι θεωρήθηκε ένα αριστούργημα της οχυρωτικής αυτής της περιόδου. 

Old city of Nafplion, details.

Παλιά πόλη, λεπτομέρειες.

Τα άλλα δύο οχυρώματα είναι η Ακροναυπλία και ο θαλασσόπυργος Μπούρτζι, τα οποία μπορεί κανείς να επισκεφθεί μέσα από την πόλη.

Η Ακροναυπλία καταλαμβάνει την βραχώδη χερσόνησο στα νότια της Παλιάς πόλης. Ο λόφος είναι 85 μέτρα ψηλός δημιουργώντας στο άνω μέρος του ένα πλάτωμα διαστάσεων 400Χ900 μέτρων. Η χερσόνησος ήταν οχυρωμένη από την αρχαιότητα. Οι αρχικές αυτές οχυρώσεις ενισχύθηκαν από τους βυζαντινούς. Χωρίζεται σε δύο μέρη, το ανατολικό, γνωστό ως το «φράγκικο» και το δυτικό, γνωστό ως το «ρωμαίικο». Όταν οι Ενετοί έγιναν οι άρχοντες της περιοχής, το 1389, συμπλήρωσαν τα τείχη και έχτισαν ένα ακόμα οχύρωμα στα δυτικά και σε επαφή με τα ήδη υπάρχοντα, σε χαμηλότερο όμως επίπεδο, γνωστό ως το κάστρο των Τόρρων. Οι Ενετοί συνέχισαν την ενίσχυση των οχυρώσεων και κατά την Β΄ Ενετοκρατία στην Πελοπόννησο (1686 - 1715), χτίζοντας νέους προμαχώνες, έτσι ώστε τελικά τα τείχη να περικλείουν ολόκληρη την χερσόνησο. Ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα τμήματα σήμερα είναι το δυτικό και συγκεκριμένα ο προμαχώνας των «5 αδελφών», ονομασία που προήλθε από την τοποθέτηση εκεί 5 ισχυρών κανονιών. Δυστυχώς η Ακροναυπλία εδώ και χρόνια στέκεται υποβαθμισμένη, κυρίως λόγω των ξενοδοχείων που επιτράπηκε να χτιστούν εντός των τειχών. Το χειρότερο όμως είναι ότι το ένα από αυτά στέκεται από δεκαετίες εγκαταλειμμένο, αποτελώντας μία ντροπή για την πόλη*. Την Ακροναυπλία μπορεί να την επισκεφθεί κανείς είτε σκαρφαλώνοντας στα ψηλότερα σημεία της πόλης, είτε ακολουθώντας τον ανηφορικό δρόμο έξω από το ανατολικό άκρο της Παλιάς πόλης, κάτω από το Παλαμήδι.

Different style of roof cornices.

Τα γείσα από τις στέγες δημιουργούν μία αξιοπρόσεκτη ποικιλία. 

Ο θαλασσόπυργος Μπούρτζι υψώνεται στη μέση του κόλπου, έμπροσθεν της πόλης, ως ένα αναπόσπαστο στοιχείο της φυσιογνωμίας της Ναυπλίου. Είναι ίσως το σύμβολο της πόλης και της ιστορίας της. Χτίστηκε από τους Ενετούς το 1470, πάνω στο μικρό νησάκι των Αγίων Θεοδώρων. Το Μπούρτζι συνδεόταν με την Ακροναυπλία με μία αλυσίδα, αποκλείοντας με τον τρόπο αυτό την πρόσβαση στο λιμάνι. Από την άλλη πλευρά ο κόλπος ήταν ελώδης και η προσέγγιση των καραβιών αδύνατη. Λόγω αυτής της πρακτικής των Ενετών, το Ναύπλιο ήταν επίσης γνωστό και ως «Porto Catena». Αποτελείται από υποθαλάσσια οχυρωματικά έργα ώστε να μην μπορούν τα καράβια να το προσεγγίσουν, κεκλιμένα (σκαρπωτά) τείχη, όπως οι επιταγές περί πυρίτιδας επέβαλαν και ένα ψηλό ακρόπυργο, το σημαντικότερο στοιχείο για την άμυνα του κάστρου, αλλά και το τελευταίο καταφύγιο των αμυνομένων σε περίπτωση εισβολής των επιτιθέμενων. Δυστυχώς, ούτε και το Μπούρτζι ξέφυγε από την υποβάθμιση, αφού για χρόνια είχε παραχωρηθεί για να μετατραπεί σε ξενοδοχείο. Σήμερα βρίσκεται σε καλή κατάσταση, αλλά τα ίχνη από την «τουριστική» του χρήση είναι ακόμα ορατά. Ο θαλασσόπυργος είναι επισκέψιμος μέσω σκαφών που αναχωρούν από την προκυμαία εμπρός από την πόλη.

The Catholic church, an Ottoman mosque earlier. Perhaps, it began as the main church of a Franciscan monastery, dated in the 14th Century.

Η καθολική εκκλησία, πρώην οθωμανικό τέμενος. Πιθανώς αρχικά ήταν καθολικό μονή Φραγκισκανών, κατά τον 14ο αιώνα.

Saint George church (1540), converted twice into an Ottoman mosque. 

Ναός Αγίου Γεωργίου (1540), είχε μετατραπεί στο παρελθόν δύο φορές σε τζαμί.

Μπορεί βέβαια τα τείχη, οι επάλξεις, οι προμαχώνες και οι πύργοι να έχουν τη δική τους άγρια ομορφιά, όμως το Ναύπλιο ζει και αναπνέει στους στενούς πεζόδρομους και στις δρομοσκάλες του.

Εισερχόμενοι στην Παλιά πόλη του Ναυπλίου, ο νεοκλασικισμός δείχνει να κυριαρχεί. Όμως μετά από έναν περίπατο στους πεζόδρομους και στις δρομοσκάλες της πόλης, ιδιαίτερα του Ψαρομαχαλά, καθώς και με μία προσεκτικότερη ματιά στα κτήρια, αντιλαμβανόμαστε ότι σώζονται πολλά στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα ολόκληρα κτήρια ανήκουν στην κατηγορία αυτή. Έτσι το Ναύπλιο φαίνεται να στέκεται μεταξύ της νεοκλασικής και παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, συχνά δε πολύ κοντά σε αυτό που ονομάζουμε βαλκανική αρχιτεκτονική, με τουλάχιστον μία πινελιά έμπνευσης από το Ιταλικό - Ενετικό ύφος. Άλλωστε, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι η πόλη ήταν γνωστή ως «Napoli di Romana». Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένας αρχιτεκτονικός πλούτος, ιδιαίτερα αν συνδυάσουμε τις σωζόμενες κατοικίες και μέγαρα με τα σωζόμενα θρησκευτικά κτίσματα, χριστιανικούς ναούς και οθωμανικά τεμένη.

Voulefticon, the Ottoman mosque which housed the first parliament in modern Greece.

Βουλευτικόν, το οθωμανικό τέμενος που στέγασε τη βουλή της  επαναστατημένης Ελλάδας.

The external part of a fireplace.

Το εξωτερικό μέρος τζακιού.

Έτσι μπορούμε να εντοπίσουμε τετράγωνες νεοκλασικές κατόψεις, αλλά και παραδοσιακές ορθογώνιες, με επιχρισμένες ή εμφανείς λιθοδομές. Συχνά οι δύο μορφές τοιχοποιίας συνυπάρχουν, ενώ σε μία τουλάχιστον περίπτωση εντοπίσαμε το πλινθοπερίκλειστο σύστημα τοιχοποιίας. Επίσης, δεν λείπουν και οι αρχιτεκτονικές προβολές, τα σαχνισιά, ένα από τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά της αστικής βαλκανικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Μάλιστα, κάποια κτίσματα εμφανίζουν δειλές προβολές των άνω επιπέδων, μιμούμενες τις πιο τολμηρές των παλαιότερων, οι οποίες προφανώς συνηθίζονταν τους προηγούμενους αιώνες πριν την απελευθέρωση. Ορισμένα δε, φέρουν εμφανή λιθοδομή στα κατώτερα και επιχρισμένη στο ανώτερο επίπεδο, ακριβώς όπως ο παραδοσιακός τύπος με τα σαχνισιά. Τα γείσα της στέγης των κατοικιών εμφανίζονται σε μεγάλη ποικιλία. Ορισμένα είναι κοιλόκυρτα, κατασκευασμένα από μπαγδατί (ελαφριά κατασκευή με πηχάκια ή καλάμια), ενώ άλλα απλά ξύλινα καλύπτοντας τα ζευκτά της στέγης. Αξίζει να αναζητήσουμε  εκείνα που είναι ζωγραφισμένα με έντονα χρώματα και κάποια με ξυλόγλυπτο διάκοσμο. Οι στέγες είναι κεραμοσκεπείς με ακροκέραμα στις άκρες και ακρωτήρια στις γωνίες. Οι είσοδοι είναι συχνά τοξωτές και διακοσμημένες με ψευδοκίονες και επίκρανα. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του οικισμού είναι τα μπαλκόνια που δεσπόζουν πάνω από τους στενούς δρόμους. Θα συναντήσουμε μαρμάρινα με φουρούσια διακοσμημένα με γλυπτό διάκοσμο, αλλά και απλούστερα από μέταλλο και ξύλο με απλές αντηρίδες. Η τοποθέτηση των παραθύρων στις προσόψεις ακολουθεί μία νεοκλασική συμμετρία, αλλά οι επαναλαμβανόμενες σειρές από αυτά, πιθανώς, θυμίζουν παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Επιπροσθέτως, τα παράθυρα είναι μάλλον το σημαντικότερο στοιχείο που φέρνει την εικόνα του Ναυπλίου τόσο κοντά σε ορισμένες Ιταλικές πόλεις. Οι μεγάλες τοξωτές επαναλαμβανόμενες πόρτες στα ισόγεια επίσης είναι ένα στοιχείο από τη νεοκλασική αρχιτεκτονική. Ακόμα, οι δρομοσκάλες που οδηγούν στα ανώτερα επίπεδα της πόλης είναι πολύ ενδιαφέρουσες και ιδιαίτερα εκείνες που είναι κατασκευασμένες από κόκκινο μάρμαρο, υλικό που θα συναντήσουμε και στη διακόσμηση πολλών μνημειακών θυρωμάτων.

In the Psaromachalas neighborhood.

Στη γειτονιά του Ψαρομαχαλά.

Traditional residence with typical elements of this style, like the projected part, the wave-like cornice and the chimneys. 

Παραδοσιακή οικία, με χαρακτηριστικά στοιχεία όπως το σαχνισί, το κυματοειδές γείσο και τις καμινάδες.

Voulefticon, medresses and the walls of Akronafplia.

Το βουλευτικό, ο μεντρεσές και τα τείχη της Ακροναυπλίας.

Υπάρχουν πολλά σημαντικά κτήρια στο Ναύπλιο που ανήκουν είτε στην κοσμική είτε στη θρησκευτική αρχιτεκτονική. Η κεντρική πλατεία αποτελεί ένα μοναδικό σύνολο για την Ελλάδα. Ονομάζεται πλατεία Συντάγματος. Η παλαιότερη ονομασία της ήταν πλατεία του Πλάτανου. Το κτήριο που δεσπόζει της πλατείας είναι η Αποθήκη του Στόλου, το οποίο σήμερα στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο. Κατασκευάστηκε το 1713 από τους Ενετούς και χαρακτηρίζεται από τις μεγάλες διαστάσεις του, την εμφανή αδρή λιθοδομή, τα γλυπτά που κοσμούν αυτή και την τοξοστοιχία του ισογείου. Στα νότια της πλατείας υψώνεται το Βουλευτικό, ένα οθωμανικό τέμενος, γνωστό ως του Αγά Πασά, το οποίο στέγασε την πρώτη βουλή της επαναστατημένης Ελλάδας. Χρονολογείται στο 1730 και αρχικά έφερε τοξωτή στοά στην δυτική όψη. Δίπλα στο Βουλευτικό στέκεται ένα μεγάλο κτήριο με εμφανή λιθοδομή. Πρόκειται για τον Μεντρεσέ, το οθωμανικό ιεροδιδασκαλείο, χρονολογημένο στο τέλος του 18^ου αιώνα, αρχές του 19^ου αιώνα. Πίσω από τον Μεντρεσέ θα συναντήσουμε ένα μεγάλο κτήριο, το οποίο αποτέλεσε την έδρα του Ενετού Προβλεπτή της Πελοποννήσου κατά την Β΄ Ενετοκρατία, Alessadro Bon, καθώς και αργότερα την έδρα του Οθωμανού διοικητή της πόλης, Αγά Πασά Δελβινιώτη. Πρόκειται για κτήριο ορθογώνιας κάτοψης, τριών επιπέδων, χρονολογημένο στην Β΄ Ενετοκρατία (1686-1715). Αναζητήστε τις καμινάδες του, προφανώς οι πιο όμορφες της πόλης. Το μέγαρο στέγασε, επίσης, την έδρα της κυβέρνησης κατά την επανάσταση.

Απέναντι από την Αποθήκη του Στόλου στην πλατεία θα συναντήσουμε το Παλιό Τζαμί που χρονολογείται στην Α΄ Τουρκοκρατία. Σταθείτε στο κέντρο της πλατείας και φωτογραφίστε το τζαμί με το Παλαμήδι στο βάθος να στεφανώνει το τέμενος, συγκεντρώνοντας ένα μεγάλο τμήμα της ιστορίας της πόλης μέσα σε ένα καρέ. Αναζητήστε το κτήριο που στεγάζει το ξενοδοχείο «Grand Sarai» ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον αρχιτεκτονικά κτίσμα της Β΄ Ενετοκρατίας, το αρχοντικό Άρμανσμπεργκ, μέλους της Αντιβασιλείας, της ίδιας περιόδου, τα αρχοντικά του Υψηλάντη και της Μαντώ Μαυρογένους, το ένα απέναντι στο άλλο, καθώς επίσης και το κτήριο που στεγάζει το ξενοδοχείο «Ilion». Το τελευταίο αποτελεί ένα αυθεντικό δείγμα της αστικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στα Βαλκάνια και χρονολογείται στο 1620. Φυσικά τα παραπάνω κτήρια και αρχοντικά δεν είναι τα μόνα ενδιαφέροντα στην πόλη. Υπάρχουν πολλά ακόμα τα οποία μπορείτε να ανακαλύψετε κατά τη διάρκεια του περιπάτου σας.

View from the roof of the mansion that housed the governors' seat of the city.

Άποψη από τη στέγη του μέγαρου που στέγασε όλους τους άρχοντες της πόλης από τη Β΄ Ενετοκρατία.

Traditional residence with double sachnisi.

Παραδοσιακή οικία με διπλό σαχνισί.

Επίσης, αξίζει μία επίσκεψη στους ναούς της Παναγίας πίσω από την Αποθήκη του Στόλου, μία τρίκλιτη βασιλική του 1700, στον Άγιο Σπυρίδωνα (1702), το μέρος που δολοφονήθηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας το 1831, στον Άγιο Γεώργιο, ναός του 1540 που μετατράπηκε δύο φορές σε τζαμί και στην καθολική εκκλησία, οθωμανικό τέμενος κατά την Τουρκοκρατία, αλλά πιθανώς αρχικά καθολικό μονής Φραγκισκανών του 14^ου αιώνα.

Street-stair, made by red marble.

Δρομοσκάλα, κατασκευασμένη από κόκκινο μάρμαρο.

Ναύπλιο λοιπόν, με φρούρια, αρχοντικά και μέγαρα, κατοικίες, ναούς και τεμένη, να υπογραμμίζουν με την παρουσία τους την μακρά ιστορία της πόλης. Ακριβώς λόγω αυτής της μακράς ιστορίας, η συμβουλή μας είναι να μην προσπαθήσετε να τα επισκεφθείτε όλα σε μία ημέρα. Άλλωστε, πρέπει να μείνει χρόνος για τον καφέ μας και το γεύμα μας στην πλατεία ή σε έναν από τους υπέροχους και γεμάτους ζωή πεζόδρομους. Τόσοι αιώνες ιστορίας, προφανώς δεν μπορούν να χωρέσουν σε μία μόνο ημέρα.

*Πρόκειται βέβαια για το Ξενία, μία ακόμα ιδιαίτερα θλιβερή ιστορία του ελληνικού τουρισμού. Τα άθλιας αισθητικής Ξενία κατέλαβαν τουριστικά σημεία ιδιαίτερης ομορφιάς, χωρίς καμία μέριμνα για τα μνημεία και τους τόπους που η παρουσία τους υποβάθμιζε, για να μείνουν άδεια κουφάρια μερικά χρόνια αργότερα, κληροδοτώντας μας με τόνους αδέσποτου τσιμέντου και απαράδεκτες εικόνες, αποτελώντας ντροπή για κάθε μέρος που υψώνονται ακόμα, όπως στην Ακροναυπλία. Εντάσσονταν και αυτά στον «κεντρικό κρατικό σχεδιασμό για τον τουρισμό» του δεύτερου μισού του 20^ου αιώνα, δηλαδή σε ένα ακόμα Ελληνικό κρατικό ανέκδοτο!

The monastery of Hosios Loukas in Boeotia Prefecture, a significant Byzantine monument - Η μονή του Όσιου Λουκά στη Βοιωτία, ένα εξέχον βυζαντινό μνημείο

text - images: Babis Pavlopoulos, iconstravel photography
languages: English, Ελληνικά

Catholicon, west façade, detail of the upper part.

Καθολικό, τμήμα της ανωδομής της δυτικής όψης.

The monastery of Hosios Loukas is located off to the north of Athens, close to the town of Distomo, in Boeotia prefecture. This is one of the most important Byzantine monuments in the Greek area, begun at the middle of the 10^th Century. In the course of the centuries it was considered as a great monastic and cultural centre, while simultaneously it was a real architectural workshop and prototype for the high Byzantine architecture mainly in the Greek south. Since 1990 the monastery is included on the UNESCO World Heritage Site list.

Monastery of Hosios Loukas, southeast total view of the building complex.

Μονή Οσίου Λουκά, νοτιοανατολική άποψη του μοναστηριακού συγκροτήματος.

The monastery of Hosios Loukas is an extended walled building-complex with two main churches (Catholicon is the Greek word), two inner yards and two gates, one for each yard. The monumental style of the complex dominates the sense of the visitors. According to the professor Constantinos Papaeoannou, this happens due to the height of the building wings, the imposing main façade of the Catholicon and the dense inner yard in front of the church. The professor is also referring to both main axes of the monastic architecture, the axis of the Catholicon and the axis of the main gate of the monastery. In this case, these two axes, almost, vertically intersect on the geometrical centre of the front inner yard.

The monastery was established by Hosios Loukas himself, who settled the site in 945, but only after 955 a monastic community was organized here.

Monastery of Hosios Loukas, the Trapeza, the Catholicon and part of the residential wings are discerned.

Μονή Οσίου Λουκά, νότια άποψη. Διακρίνεται η τράπεζα, το καθολικό και πτέρυγες κελιών.

The older Catholicon is the church dedicated to Our Lady, dated between the years 961 and 995. Nevertheless, we are not sure that the existed church coincides with the, known from the mentions in the sources, church of Saint Barabra, a structure that the most likely began in the period that Hosios Loukas was still alive. The monument is preserved in an excellent condition. Perhaps, this is the most representative example of the “Greek style” of the Byzantine architecture, built as a construction with excellent precision. It is a cross in square church with cloisonné masonry (brick-work), Cufic ornaments, an Athenian dome, narthex, exonarthex and open portico on the front façade. It was the prototype for the most of the high Byzantine churches in Athens and in South Greece. The iconostasis belongs to the masterpieces of the 10^th Century art, but only a small part of the paintings is preserved, mainly due to the earthquake of 1790.

The main yard of the complex. The centre of the yard is considered as the spot, where the visitor has his first stop, feeling the sense of the monument.

Η κύρια αυλή του συγκροτήματος. Εδώ εντοπίζεται το γενικό κέντρο στάσης που συμπίπτει με το κέντρο της αυλής, σημείο που κορυφώνεται το αίσθημα υποδοχής και ολοκληρώνεται η έννοια βίωσης του χώρου.

The second Catholicon was built as an attached structure to the older. It is the main church of the monastery, dated at the first years of the 11^th Century, possibly in 1011. It is considered one of the most perfect examples of the Octagonal Byzantine style with a big dome, and as it was the older, it was the prototype for the subsequent churches of the same style. The diameter of the dome is 9 meters and due to its specific building technic, it seems like a suspended in the air structure above the nave of the church. The weight of the dome is supported by 8 pilasters, some of them are incorporated on the masonry, connected with 4 arches and 4 squinches on their top height. The square nave of the church is surrounded by chapels. It is worth noting that on the Octagonal style churches, only the support system of the dome is octagonal and the main body of the church shapes a square nave. It was the style that allowed to the architect to create a larger structure, comparing it with the churches that were built in cross in square style. The church, internally, is richly decorated with Byzantine mosaics and marbles, covering the whole surface of the walls. The mosaics are considered as master pieces and they are classed in the most significant, preserved, completed art-sets of the high Byzantine art. On the south façade of the building, arched, flying buttresses are placed. Under the arches of them, the communication between the yards is allowed.

Church of Our Lady, the older Catholicon, southeast view.

Ναός Παναγίας, νοτιοανατολική άποψη.

Church of Our Lady, the south part of the cross-shaped roof and the Athenian type dome.

Ναός Παναγίας, η νότια κεραία του σταυρού και ο «αθηναϊκού» τύπου τρούλλος.

Church of Our Lady, west view. The semi-open portico of the exonarthex.

Ναός Παναγίας, δυτική άποψη. Το ανοιχτό προστώο του ιδιότυπου εξωνάρθηκα.

It is worth noting that the pilgrims in the 18^th Century considered the main church of the monastery as the second most important Byzantine monument after Hagia Sophia in Constantinople.

Another also important building in the complex is the Trapeza, the monastic dining room, faithfully restored. It is a carefully built rectangular structure, dated in the 11^th Century. A Trivilon, (triple door) is opened on the main façade and brick-work can be found on its masonry, as cloisonné system and tooth friezes. It is standing in the south of the Catholicon.

Some other buildings which are preserved, except for the residential wings of the cells, are the richly painted Crypt under the Catholicon, dated in the 11^th Century, the also dated in the same century tower, which converted into a belfry in 1864 and the ruined hospital, dated in the 17^th Century.

The main gate of the monastery. Next to the gate, the tower, since 1864 a belfry. The difference of the upper part of the masonry is obvious.

Η πύλη της μονής και δίπλα ο πύργος, σήμερα κωδωνοστάσιο. Το χτίσιμο των ανώτερων τμημάτων του πύργου είναι διαφορετικό.

The Catholicon (1011), southwest view.

Το καθολικό, κτίσμα του 1011, νοτιοδυτική άποψη.

Το μοναστήρι του Οσίου Λουκά βρίσκεται στο νομό Βοιωτίας, στις δυτικές υπώρειες του όρους Ελικώνας, νοτιοδυτικά της Λιβαδειάς, κοντά στο χωριό Στείρι. Στο σημείο αυτό βρισκόταν αρχαίος ναός αφιερωμένος στη Στειρίτιδα Δήμητρα. Αποτελεί ένα μοναδικό βυζαντινό μνημείο το οποίο η UNESCΟ έχει εντάξει στον κατάλογο των μνημείων της "Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς". Άλλωστε αρκεί να ανφερθεί ότι οι προσκυνητές του 18ου αιώνα θεωρούσαν το καθολικό της μονής ως το σημαντικότερο βυζαντινό μνημείο μετά την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη. Το μοναστηριακό ίδρυμα ήταν αντικείμενο θαυμασμού περιηγητών και προσκυνητών και κατά τα νεότερα χρόνια. Υπήρξε πνευματικό και μοναστικό κέντρο, τόσο στη βυζαντινή εποχή, όσο και στη μεταβυζαντινή.

Ιδρυτής της μονής είναι ο Όσιος Λουκάς ο Στειριώτης, ο οποίος φαίνεται ότι εγκαταστάθηκε στην περιοχή κατά το 946, παραμένοντας ως τον θάνατό του το   953. Όμως, οργανωμένη μοναστική κοινότητα υπάρχει μάλλον μετά το 955.

The Catholicon, the south part of the cross-shaped roof. Brick-work and sculptural ornamentation are discerned.

Καθολικό, η νότια κεραία του σταυρού. Διακρίνεται κεραμοπλαστικός και γλυπτός διάκοσμος.

Λόγω της σημασίας του αλλά και των χρημάτων που ξοδεύτηκαν για την οικοδόμηση της μονής, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για αυτοκρατορικό ίδρυμα. Όμως, ήταν ίδρυμα του στρατηγού της Ελλάδος, Κρηνίτη και ορισμένων ντόπιων χορηγών, όπως ο ηγούμενος Φιλόθεος.

Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία στην Ελλάδα, ενώ υπήρξε σημαντικό πνευματικό και μοναστικό κέντρο. Έχει συμπεριληφθεί από το 1990 από την UNESCO στη λίστα των μνημείων της «Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Πρόκειται για ένα εκτεταμένο συγκρότημα με δύο ναούς, δύο αυλές και δύο πύλες, μία για κάθε αυλή. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό το μνημειακό ύφος του συγκροτήματος που σύμφωνα με τον καθηγητή Κωνσταντίνο Παπαϊωάννου οφείλεται στο ύψος που εμφανίζουν οι κτηριακές πτέρυγες και στη μεγαλόπρεπη πρόσοψη του ναού, σε συνδυασμό με τη στενότητα του χώρου, ειδικά στην κυρίως αυλή. Ο Κων. Παπαϊωνάννου κάνει μία ακόμα παρατήρηση, η οποία αφορά τους δύο κύριους άξονες στη μοναστηριακή αρχιτεκτονική, εκείνον του καθολικού και εκείνον της κύριας εισόδου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι άξονες αυτοί τέμνονται σχεδόν κάθετα και μάλιστα στο σημείο που αποτελεί το γεωμετρικό κέντρο της αυλής, το οποίο συμπίπτει με το κέντρο στάσης της περιοχής αυτής.

Catholicon, details of the west façade.

Καθολικό, λεπτομέρειες της δυτικής όψης.

Ο αρχαιότερος από τους δύο ναούς είναι ο ναός της Παναγίας που χρονολογείται μεταξύ του 961 και του 995, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την ταύτισή του με τον γνωστό από τις πηγές ναό της Αγίας Βαρβάρας που άρχισε να χτίζεται, μάλλον, όσο ζούσε ο Όσιος. Το μνημείο διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση και αποτελεί πιθανώς το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα του «ελλαδικού τύπου», αποτελώντας μία εξαιρετικής ακρίβειας κατασκευή. Η κάτοψή του είναι σχεδόν τετράγωνη και ακολουθεί το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δόμησης, ενώ φέρει πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Σπουδαίος είναι και ο γλυπτικός διάκοσμος που φέρει ο «αθηναϊκού τύπου» τρούλλος. Ο ναός είναι σύνθετος τετρακιόνιος, σταυροειδής εγγεγραμμένος, με τρούλλο, αλλά ελάχιστα δείγματα έχουν σωθεί από τον ζωγραφικό διάκοσμό του, λόγω του σεισμού του 1790. Ο ναός συμπληρώνεται από νάρθηκα, εξωνάρθηκα και προστώο.

Catholicon, southeast view. The arched buttresses are discerned.

Καθολικό, νοτιοανατολική άποψη. Διακρίνονται τα τόξα αντιστήριξης.

Ο δεύτερος ναός, χτισμένος σε επαφή με τον ναό της Παναγίας, αποτελεί το καθολικό, και χρονολογείται στα πρώτα χρόνια του 11^ου αιώνα (1011). Θεωρείται από τα τελειότερα δείγματα ναού οκταγωνικού τύπου με μεγάλο τρούλλο και ως ο αρχαιότερος αποτέλεσε το πρότυπο για τους μεταγενέστερους. Ο τρούλλος έχει διάμετρο 9 μέτρα και λόγω της κατασκευής του φαίνεται να αιωρείται πάνω από το τετράγωνο του κυρίως ναού. Οκτώ ογκώδης πεσσοί, κάποιοι ενσωματωμένοι στις τοιχοποιίες, που γεφυρώνονται σε μεγάλο ύψος από τέσσερα τόξα, ανάμεσα σε τέσσερα ημιχώνια, φέρουν το βάρος του τρούλλου, ενώ παρεκκλήσια πλαισιώνουν τον τετράγωνο πυρήνα. Στους οκταγωνικούς ναούς, άλλωστε, μόνο η στήριξη του τρούλλου είναι οκταγωνική, με τον κεντρικό κάτωθεν χώρο, το βήμα, να παραμένει τετράγωνος, αλλά διευρυμένος σε σχέση με τον σταυροειδή εγγεγραμμένο τύπο, του οποίου, ουσιαστικά, αποτελεί μία παραλλαγή. Εσωτερικά ο ναός φέρει ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και χρωματιστές ορθομαρμαρώσεις που καλύπτουν όλη την εσωτερική επιφάνεια. Τα ψηφιδωτά του ανήκουν στα σημαντικότερα, σωζόμενα, ψηφιδωτά σύνολα της μεσοβυζαντινής τέχνης. Στη νότια όψη του κτηρίου εμφανίζονται τόξα αντιστήριξης, κάτω από τα οποία συντελείται η επικοινωνία μεταξύ των δύο αυλών του μοναστηριού.

The Catholicon’s dome. The structure is supported by 8 massive pilasters, which are connected with 4 arches and 4 squinches on their top height.

Εσωτερικό καθολικού. Ο τρούλλος στηρίζεται σε οκτώ ογκώδης πεσσούς που γεφυρώνονται σε μεγάλο ύψος από τέσσερα τόξα, ανάμεσα σε τέσσερα ημιχώνια.

Internal space of Catholicon, marbles on the masonries and mosaics.

Εσωτερικό καθολικού, ορθομαρμαρώσεις και ψηφιδωτά.

Σημαντικό κτίσμα θεωρείται και η πιστά αναστυλωμένη τράπεζα της μονής, μία επιμήκης ιδιαίτερα φροντισμένη κατασκευή του 11^ου αιώνα. Στην όψη της εμφανίζει τρίβηλο, δηλαδή τριπλή θύρα, ενώ φέρει κεραμοπλαστικό διάκοσμο, όπως οδοντωτές ταινίες και πλινθοπερίκλειστη τοιχοποιία. Στέκεται νότια και παράλληλα του καθολικού, θέση που συνηθιζόταν στην μοναστηριακή διάταξη των κτισμάτων όταν δεν υπήρχε χώρος έναντι του νάρθηκα του καθολικού. Άλλα κτίσματα που σώζονται είναι η κρύπτη με ταφικό παρεκκλήσιο και πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο του 11^ου αιώνα, ο πύργος του 11^ου αιώνα που διαμορφώθηκε σε κωδωνοστάσιο το 1864 και ερείπια νοσοκομείου του 17^ου αιώνα.

Catholicon, the marble iconostasis with its stone-relief ornaments.

Το μαρμάρινο τέμπλο του καθολικού με τα ανάγλυφα κοσμήματά του.

The mosaics of the Catholicon are considered as masterpieces and they are classed in the most significant, preserved, completed art-sets of the high Byzantine art.

Τα ψηφιδωτά στα εσωτερικό του καθολικού θεωρούνται ένα από τα σπουδαιότερα ψηφιδωτά σύνολα στον ελλαδικό χώρο.

The Trapeza and the Catholicon, southwest view. On the west façade of the Trapeza, the Trivilon is discerned.

Η τράπεζα της μονής και το καθολικό, νοτιοδυτική άποψη. Στη δυτική όψη της τράπεζας ανοίγεται το τρίβηλο.

The Catholicon (left) and the church of Our Lady (right), east view.

Το καθολικό και ο ναός της Παναγίας, ανατολική άποψη.

The Crypt under the Catholicon. Part of the wall paintings is discerned.

Η κρύπτη κάτω από το καθολικό. Διακρίνεται μέρος του τοιχογραφικού διάκοσμου.

Through the arched buttresses on the south façade of the Catholicon, the communication between the two yards is allowed.

Τα τόξα αντιστήριξης στην νότια όψη του καθολικού, κάτω από τα οποία επιτρέπεται η σύνδεση των δύο αυλών του συγκροτήματος.

The northeast gate of the complex.

Η βορειοανατολική πύλη του συγκροτήματος.