Andromonastiro, an imposing monastic building complex in the south Peloponnese - Ανδρομονάστηρο, ένα εντυπωσιακό κτηριακό συγκρότημα στη νότια Πελοπόννησο

text - images: Babis Pavlopoulos, iconstravel photography

languages: English - Ελληνικά

The north wing with the main gate and the refectory with the adjacent tower, view of the inner yard.

Ανδρομονάστηρο, η βόρεια πτέρυγα με την κυρίως πύλη του συγκροτήματος. Δεξιά διακρίνεται το κτήριο της τράπεζας με τον εφαπτόμενο πύργο. Άποψη από την εσωτερική αυλή.

The monastery of the Transfiguration of the Savior, known as Andromonastiro, is located in Messenia prefecture, in the south part of the Peloponnese, Greece. It’s been a long time that the complex was an active monastery, remaining for many years completely abandoned and ruined. Facing the monastery as a monument, it was the best for it, because the architects and the masons who worked for its restoration, found the ruined buildings in an authentic condition, without newer additions. At the same time, this condition allow them to detect all of the older phases of the buildings, representing finally the architectural history of the complex.

The main gate of Andromonastiro.

Η κυρίως πύλη του συγκροτήματος

There are not any written mentions for the time that the monastery began, but according to the oral tradition, Andromonastiro was founded by the Byzantine emperor Andronikos II Palaiologos (1282-1328). Regardless this tradition, and according to the architectural and morphological elements, perhaps, the original core of the complex really belongs in the 13^th Century. The Turkish conquest of the Peloponnese, at the middle of the 15^th Century, possibly contributed to the dissolution and subsequent ravage of the monastery. In 1612 the building complex underwent an extensive restoration. The information for this building program is provided by a sigillion, issued by Patriarch Neophytos II of Constantinople. Some additional information for the second architectural phase is provided by an inscription, referring to the date 1753. In 1770, during the Orlov Revolt, the monastery suffered extensive damages, entering in a period of serious decline. It became property of the famous monastery of Saint Catherine on Mount Sinai, but in 1929 was sold to a private individual who granted it to the neighboring Voulcano monastery. Andromonastiro also belonged to the Voulcano monastery after the renovation of 1612. The last additions in the complex can be dated in the 19^th Century. Today the monastery is not active, but it has been restored and even though it is still an annex of the nearby Voulcano monastery, can be visited as a cultural site.

Andromonastiro, total view of the north wing of the enclosure. On the left, the refectory and the added tower are discerned.

Ανδρομονάστηρο, γενική άποψη της βόρειας πτέρυγας του περιβόλου. Στα αριστερά διακρίνεται η τράπεζα με τον βόρειο πύργο του συγκροτήματος.

Andromonastiro is an extended building complex, with a particularly interesting and complicated defense system, reminding to the visitors of a real medieval castle. It was built in an irregular four-sided ground plan. The fortified enclosure consists of building wings, the Katholikon that is the main church, two defensive towers, and parts of walls. On the north side we can find the refectory of the monastery and the adjacent tower, the bakery, and a two-storey multi-purpose building, as well as the covered passage of the main gate which give access to the inner yard of the complex. On the west side there is one more two-storey wing with storage rooms, wine press, stables and on the upper floor cells for the monks. On the south end of this wing, a three-storey projected tower dominates the complex. Once, this tower housed the abbot’s quarters. The east side is just walled, as well as the south, except for a small part that is incorporated into the masonry of the main church’s extension.

The Katholikon (13^th Century), west view.

Το Καθολικό (13^ος αι), άποψη από τα δυτικά.

The Katholikon is situated close the southeast corner of the enclosure. Originally, it might be an independent construction, but after its extension with additional parts on the south, west and north sides, it is standing attached to the south side of the enclosure. The original core is a large four column, cross in square domed church of the semi-complex variant, with narthex. It was built above the most important spring of the area with drinkable water. The church can be dated in the 13^th Century, belonging to the first building phase of the complex.

The refectory (begun in the 13^th C) and the north tower (18^th C) of the complex. The whole structure is standing very close to the, earlier built, Byzantine mansions of Mystras and to some, fortified residences, built in the same period, in the northern Peloponnese, as well as in Mani.

Τράπεζα (αρχική κατασκευή 13^ος αι) και βόρειος πύργος (18^ος αι). Το σύνολο στέκεται πολύ κοντά σε ορισμένα, πρωιμότερα, βυζαντινά αρχοντικά στον Μυστρά, αλλά και σε σχεδόν σύγχρονες οχυρές κατοικίες στην βορειότερη Πελοπόννησο και στη Μάνη. 

The most imposing part of the complex is perhaps the three-storey building with the adjacent tower on the north side. The rectangular building is considered as the place which housed the refectory of the monastery, belonging to the original core of the complex. The initial construction was two-storey, and can be dated in the 13^th to 14^th Century. During the second phase, the edge of the roof was converted into a battlemented parapet, while in the 17^th Century one more storey was added. The adjacent four-storey tower can be dated in the first half of the 18^th Century. When the tower was added, the access to the refectory changed and the door on the south side of it was opened. On the arch of this door we can read “July 1726” as an engraving. The whole structure is standing very close to the, earlier built, Byzantine mansions of Mystras and to some fortified residences, built in the same period in the northern Peloponnese, as well as in Mani.

Andromonastiro, southwest external view, in the middle the great tower (18^th C) is discerned, as well as the Katholikon and on the left one of the ground-floor lookout rooms.

Ανδρομονάστηρο, γενική άποψη από τα νοτιοδυτικά. Στο μέσο διακρίνεται ο μεγάλος πύργος (18^ος αι), δεξιά το Καθολικό και αριστερά ένα από τα εξαρτήματα, εν είδη «πολεμικού κλουβιού», του ιδιαίτερα ενδιαφέροντος αμυντικού συστήματος της μονής.

The northwest wing was originally built, the most likely, in the 17^th Century, but in the 18^th Century was renovated. One more storey and some assistant rooms was added, as well as the strong three-storey tower, serving as the keep of the complex. It was built as a projected from the enclosure structure, so as to have the advantage to be connected with the adjacent wing while simultaneously the tower was an independent fortress with its individual fortification. We have to not forget that towers like this, were the last shelters of the inhabitants of the complex in case of invasion.

The defense system of the complex was completed by small ground-floor lookout rooms with shot-slits, placed at the corners of the enclosure and close the main gate at neuralgic spots. These places can be characterized as ground-floor bartizans.

The high quality restoration work in the monastic complex finished in December 2015 offering to all of us a real jewel of the traditional, monastic, and defensive architecture, as it was presented from the 13^th to the 18^th Century in the Peloponnese. A real jewel not only for the prefecture but for the whole country.

Andromonastiro is really worth a visit.

Refectory, the original phase of the building is dated in the 13^th Century. We can discern the traces of the older phases of the construction.

Τράπεζα, η αρχική φάση του κτηρίου χρονολογείται στον 13^ο αιώνα. Διακρίνονται στην τοιχοποιία τα ίχνη των παλαιότερων φάσεων.

Aerial view of the Katholikon, taken from the north tower.

Καθολικό, άποψη από τον βόρειο πύργο της μονής.

Katholikon, the internal space, preserving parts of wall paintings are also discerned.

Καθολικό, άποψη του εσωτερικού χώρου, διακρίνονται τμήματα τοιχογραφιών.

Katholikon, the opus sectile floor pavement of the narthex.

Καθολικό, το μαρμαροθέτημα στο δάπεδο του νάρθηκα.

The spring under the Katholikon.

Η πηγή πάνω στην οποία χτίστηκε το καθολικό.

Το μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, περισσότερο γνωστό ως Ανδρομονάστηρο, βρίσκεται στο νομό Μεσσηνίας, στην Πελοπόννησο. Το συγκρότημα ήταν από δεκαετίες εκγαταλειμμένο και τα κτήρια είχαν ερειπωθεί. Αντιμετωπίζοντας, όμως, το μοναστήρι ως μνημείο, πιθανώς αυτό ήταν το καλύτερο που του συνέβη, καθώς οι αρχιτέκτονες, αρχαιολόγοι και μάστορες που έφεραν εις πέρας την αναστύλωση και αποκατάστασή του, βρήκαν τα κτήρια σε αυθεντική κατάσταση χωρίς νεότερες επεμβάσεις. Ταυτόχρονα αυτή η εγκατάληψη τους επέτρεψε να ανιχνεύσουν ευκολότερα τις παλαιότερες κτηριακές φάσεις, αναπαριστώντας τελικά την αρχιτεκτονική ιστορία του συγκροτήματος.

Katholikon, wall paintings on the east cross-arm of the roof.

Καθολικό, τοιχογραφίες από την ανατολική κεραία του σταυρού της στέγης.

Παρά το ότι δεν υπάρχουν γραπτές αναφορές για την χρονολογία ίδρυσης του Ανδρομονάστηρου, η παράδοση το θέλει ίδρυμα του βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου (1282-1328). Ανεξάρτητα όμως από την παράδοση και βάσει αρχιτεκτονικών και μορφολογικών στοιχείων, πράγματι η πρώτη φάση του συγκροτήματος θα μπορούσε να χρονολογηθεί στον 13^ο αιώνα. Η τουρκική κατάκτηση της Πελοποννήσου στα μέσα του 15^ου αιώνα πιθανώς προκάλεσε την διάλυση και ερήμωση της μονής. Το συγκρότημα αποκαθίσταται το 1612, μετά από εκτεταμένο πρόγραμμα εργασιών, πληροφορία που αντλούμε από σιγίλιο του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Νεόφυτου Β΄. Η επόμενη κτηριακή φάση της μονής πρέπει να τοποθετηθεί στο 1753, βάσει κτητορικής επιγραφής που ήταν εντοιχισμένη στη δυτική πτέρυγα. Το 1770, κατά τα Ορλωφικά, το μοναστήρι υπέστη εκτεταμένες ζημιές και φαίνεται να πέφτει σε περίοδο σοβαρής παρακμής. Γίνεται μετόχι της μονής Αγίας Αικατερίνης Σινά, αλλά το 1929 πωλείται σε ιδιώτη, ο οποίος το παραχωρεί στη γειτονική μονή Βουλκάνου, στην οποία άλλωστε ανήκε και παλαιότερα, από το 1612. Οι τελευταίες προσθήκες χρονολογούνται στον 19^ο αιώνα. Το μοναστήρι σήμερα δεν είναι ενεργό, αλλά είναι επισκέψιμο ως μνημείο.

The southwest tower (18^th Century), serving as keep. A completely projected tower with individual fortification.

Ο νοτιοδυτικός πύργος (18^ος αι), ουσιαστικά ο ακρόπυργος του οχυρού συγκροτήματος. Σε πλήρη προβολή σε σχέση με τον περίβολο, είχε τη δυνατότητα απομόνωσης ώστε να λειτουργήσει ως ξεχωριστό οχύρωμα.

Πρόκειται για ένα εκτεταμένο κτηριακό συγκρότημα, κάτοψης ακανόνιστου τετράπλευρου, με ένα ιδιαιτέρως ενδιαφέρον και πολύπλοκο αμυντικό σύστημα που θυμίζει μεσαιωνικό κάστρο. Ο οχυρός περίβολος αποτελείται από κτηριακές πτέρυγες, το καθολικό, δύο αμυντικούς πύργους και τμήματα τειχών. Η βόρεια πτέρυγα περιλαμβάνει την τράπεζα, τον εφαπτόμενο σε αυτή πύργο, το μαγκιπείο και ένα διώροφο δαιδαλώδες κτήριο, κάτω από οποίο περνά το διαβατικό της κυρίως πύλης. Στη δυτική πτέρυγα βρίσκουμε ένα ακόμα διώροφο κτίσμα, το οποίο περιλαμβάνει αποθηκευτικούς χώρους, στάβλους, πατητήρι και στο άνω επίπεδο χώρους ενδιαίτησης των μοναχών. Στη νότια άκρη της πτέρυγας δεσπόζει τριώροφος πύργος που κάποτε στέγαζε το ηγουμενείο. Η ανατολική και νότια πλευρά του περιβόλου αποτελούνται από ανεξάρτητο τείχος, εκτός από ένα μικρό τμήμα της νότιας που ενσωματώνεται στην επέκταση του καθολικού.

Το καθολικό υψώνεται κοντά στην νοτιοανατολική γωνία του περιβόλου και αρχικά φαίνεται ότι ήταν μία ανεξάρτητη κατασκευή. Όμως το νότιο τμήμα της μεταγενέστερης επέκτασής του ενσωμάτωσε μερικώς το εξωτερικό τείχος. Ο αρχικός πυρήνας είναι ένας ευρύχωρος τετρακιόνιος, σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο και νάρθηκα, της παραλλαγής του ημισύνθετου τετρακιόνιου. Χτίστηκε πάνω από πηγή, η οποία θεωρείται η σπουδαιότερη με πόσιμο νερό της περιοχής. Το μνημείο μπορεί να χρονολογηθεί στο 13^ο αιώνα, ανήκοντας στην αρχική φάση του συγκροτήματος.

Το πιο εντυπωσιακό όμως τμήμα του Ανδρομονάστηρου είναι πιθανώς το τριώροφο κτήριο με τον εφαπτόμενο τετράγωνο πύργο στη βόρεια πτέρυγα. Το μακρόστενο κτήριο θεωρείται ότι στέγαζε την τράπεζα της μονής και αποτελούσε μέρος της πρώτης περιόδου αυτού. Πρόκειται για κτήριο αρχικά δύο στάθμεων που μπορεί να χρονολογηθεί στον 13^ο ή 14^ο αιώνα. Κατά τη δεύτερη φάση η στέγη τροποποιείται και αποκτά οχυρό στηθαίο με επάλξεις, ενώ τον 17^ο αιώνα ένας ακόμα όροφος προστίθεται. Ο εφαπτόμενος τετραώροφος πύργος μπορεί να χρονολογηθεί στο πρώτο μισό του 18^ου αιώνα, περίοδο που πιθανώς λόγω της κτίσης αυτού άλλαξε ο τρόπος πρόσβασης στο εσωτερικό του μεγάλου κτηρίου, με την είσοδο να μεταφέρεται στη νότια πλευρά. Στο τόξο αυτής της θύρας υπάρχει ακιδογράφημα που αναφέρει την ημερομηνία «Ιούλιος 1726». Η συνολική κατασκευή στέκεται πολύ κοντά στα, πρωιμότερα βέβαια, βυζαντινά αρχοντικά του Μυστρά και σε ορισμένες, ακόμα και σχεδόν σύγχρονες, πυργοκατοικίες της βορειότερης Πελοποννήσου, αλλά και της Μάνης.

The square north tower (18^th Century) of the complex, built attached to the refectory.

Ο τετραγωνικής διατομής βόρειος πύργος (18^ος αι) του συγκροτήματος, χτισμένος σε επαφή στο κτήριο της τράπεζας. 

Η βορειοδυτική πτέρυγα φαίνεται να ανήκει στον 17^ο αιώνα, αλλά να έχει ανακαινιστεί κατά τον 18^ο αιώνα, περίοδος που προστέθηκαν βοηθητικοί χώροι, αλλά και ο εντυπωσιακός ακρόπυργος της μονής. Ο ακρόπυργος είναι χτισμένος σε πλήρη προβολή σε σχέση με τον περίβολο, έχοντας έτσι τη δυνατότητα ελέγχου της εξωτερικής όψης του τείχους, ενώ δύναται να απομονωθεί, λειτουργώντας ως αυτόνομο οχύρωμα, ανεξάρτητο από το υπόλοιπο συγκρότημα, με δικό του σύστημα οχύρωσης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι παρόμοια κτήρια ήταν το τελευταίο καταφύγιο των ενοίκων του οχυρώματος σε περίπτωση εισβολής στον περίβολο.

Το αμυντικό σύστημα του συγκροτήματος συμπληρώνεται από στενούς ισόγειους χώρους επόπτευσης με πολεμίστρες, τοποθετημένους κοντά στις γωνίες του περιβόλου και κοντά στην κύρια είσοδο, σε νευραλγικά σημεία. Οι κατασκευές αυτές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ισόγεια «πολεμικά κλουβιά».

Northwest wing, view of the inner yard.

Βορειοδυτική πτέρυγα του περιβόλου, άποψη από την αυλή.

Η εξαιρετική αποκατάσταση του μοναστικού συγκροτήματος ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2015, παραδίδοντάς μας ένα αληθινό κόσμημα της παραδοσιακής, μοναστικής αλλά και οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τον 13^ο ως τον 18^ο αιώνα στην Πελοπόννησο. Ένα αληθινό κόσμημα, όχι μόνο για τη Μεσσηνία, αλλά και για ολόκληρη τη χώρα. Πραγματικά αξίζει την επίσκεψη.

Andromonastiro, ground plan: I Katholikon (13^th C), II refectory (13^th C), III north tower (18^th C), IV north wing (17^th C), V west wing (17^th C), VI southwest tower (18^th C).

Ανδρομονάστηρο, κάτοψη κτηριακού συγκροτήματος (από ενημερωτική πινακίδα στον περίβολο του μνημείου): Ι Καθολικό (13^ος αι), ΙΙ τράπεζα (13^ος αι), ΙΙΙ βόρειος πύργος (18^ος αι), IV βόρεια πτέρυγα (17^ος αι), V δυτική πτέρυγα (17^ος αι), VI νοτιοδυτικός πύργος (18^ος αι).

The monastery of Hosios Loukas in Boeotia Prefecture, a significant Byzantine monument - Η μονή του Όσιου Λουκά στη Βοιωτία, ένα εξέχον βυζαντινό μνημείο

text - images: Babis Pavlopoulos, iconstravel photography
languages: English, Ελληνικά

Catholicon, west façade, detail of the upper part.

Καθολικό, τμήμα της ανωδομής της δυτικής όψης.

The monastery of Hosios Loukas is located off to the north of Athens, close to the town of Distomo, in Boeotia prefecture. This is one of the most important Byzantine monuments in the Greek area, begun at the middle of the 10^th Century. In the course of the centuries it was considered as a great monastic and cultural centre, while simultaneously it was a real architectural workshop and prototype for the high Byzantine architecture mainly in the Greek south. Since 1990 the monastery is included on the UNESCO World Heritage Site list.

Monastery of Hosios Loukas, southeast total view of the building complex.

Μονή Οσίου Λουκά, νοτιοανατολική άποψη του μοναστηριακού συγκροτήματος.

The monastery of Hosios Loukas is an extended walled building-complex with two main churches (Catholicon is the Greek word), two inner yards and two gates, one for each yard. The monumental style of the complex dominates the sense of the visitors. According to the professor Constantinos Papaeoannou, this happens due to the height of the building wings, the imposing main façade of the Catholicon and the dense inner yard in front of the church. The professor is also referring to both main axes of the monastic architecture, the axis of the Catholicon and the axis of the main gate of the monastery. In this case, these two axes, almost, vertically intersect on the geometrical centre of the front inner yard.

The monastery was established by Hosios Loukas himself, who settled the site in 945, but only after 955 a monastic community was organized here.

Monastery of Hosios Loukas, the Trapeza, the Catholicon and part of the residential wings are discerned.

Μονή Οσίου Λουκά, νότια άποψη. Διακρίνεται η τράπεζα, το καθολικό και πτέρυγες κελιών.

The older Catholicon is the church dedicated to Our Lady, dated between the years 961 and 995. Nevertheless, we are not sure that the existed church coincides with the, known from the mentions in the sources, church of Saint Barabra, a structure that the most likely began in the period that Hosios Loukas was still alive. The monument is preserved in an excellent condition. Perhaps, this is the most representative example of the “Greek style” of the Byzantine architecture, built as a construction with excellent precision. It is a cross in square church with cloisonné masonry (brick-work), Cufic ornaments, an Athenian dome, narthex, exonarthex and open portico on the front façade. It was the prototype for the most of the high Byzantine churches in Athens and in South Greece. The iconostasis belongs to the masterpieces of the 10^th Century art, but only a small part of the paintings is preserved, mainly due to the earthquake of 1790.

The main yard of the complex. The centre of the yard is considered as the spot, where the visitor has his first stop, feeling the sense of the monument.

Η κύρια αυλή του συγκροτήματος. Εδώ εντοπίζεται το γενικό κέντρο στάσης που συμπίπτει με το κέντρο της αυλής, σημείο που κορυφώνεται το αίσθημα υποδοχής και ολοκληρώνεται η έννοια βίωσης του χώρου.

The second Catholicon was built as an attached structure to the older. It is the main church of the monastery, dated at the first years of the 11^th Century, possibly in 1011. It is considered one of the most perfect examples of the Octagonal Byzantine style with a big dome, and as it was the older, it was the prototype for the subsequent churches of the same style. The diameter of the dome is 9 meters and due to its specific building technic, it seems like a suspended in the air structure above the nave of the church. The weight of the dome is supported by 8 pilasters, some of them are incorporated on the masonry, connected with 4 arches and 4 squinches on their top height. The square nave of the church is surrounded by chapels. It is worth noting that on the Octagonal style churches, only the support system of the dome is octagonal and the main body of the church shapes a square nave. It was the style that allowed to the architect to create a larger structure, comparing it with the churches that were built in cross in square style. The church, internally, is richly decorated with Byzantine mosaics and marbles, covering the whole surface of the walls. The mosaics are considered as master pieces and they are classed in the most significant, preserved, completed art-sets of the high Byzantine art. On the south façade of the building, arched, flying buttresses are placed. Under the arches of them, the communication between the yards is allowed.

Church of Our Lady, the older Catholicon, southeast view.

Ναός Παναγίας, νοτιοανατολική άποψη.

Church of Our Lady, the south part of the cross-shaped roof and the Athenian type dome.

Ναός Παναγίας, η νότια κεραία του σταυρού και ο «αθηναϊκού» τύπου τρούλλος.

Church of Our Lady, west view. The semi-open portico of the exonarthex.

Ναός Παναγίας, δυτική άποψη. Το ανοιχτό προστώο του ιδιότυπου εξωνάρθηκα.

It is worth noting that the pilgrims in the 18^th Century considered the main church of the monastery as the second most important Byzantine monument after Hagia Sophia in Constantinople.

Another also important building in the complex is the Trapeza, the monastic dining room, faithfully restored. It is a carefully built rectangular structure, dated in the 11^th Century. A Trivilon, (triple door) is opened on the main façade and brick-work can be found on its masonry, as cloisonné system and tooth friezes. It is standing in the south of the Catholicon.

Some other buildings which are preserved, except for the residential wings of the cells, are the richly painted Crypt under the Catholicon, dated in the 11^th Century, the also dated in the same century tower, which converted into a belfry in 1864 and the ruined hospital, dated in the 17^th Century.

The main gate of the monastery. Next to the gate, the tower, since 1864 a belfry. The difference of the upper part of the masonry is obvious.

Η πύλη της μονής και δίπλα ο πύργος, σήμερα κωδωνοστάσιο. Το χτίσιμο των ανώτερων τμημάτων του πύργου είναι διαφορετικό.

The Catholicon (1011), southwest view.

Το καθολικό, κτίσμα του 1011, νοτιοδυτική άποψη.

Το μοναστήρι του Οσίου Λουκά βρίσκεται στο νομό Βοιωτίας, στις δυτικές υπώρειες του όρους Ελικώνας, νοτιοδυτικά της Λιβαδειάς, κοντά στο χωριό Στείρι. Στο σημείο αυτό βρισκόταν αρχαίος ναός αφιερωμένος στη Στειρίτιδα Δήμητρα. Αποτελεί ένα μοναδικό βυζαντινό μνημείο το οποίο η UNESCΟ έχει εντάξει στον κατάλογο των μνημείων της "Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς". Άλλωστε αρκεί να ανφερθεί ότι οι προσκυνητές του 18ου αιώνα θεωρούσαν το καθολικό της μονής ως το σημαντικότερο βυζαντινό μνημείο μετά την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη. Το μοναστηριακό ίδρυμα ήταν αντικείμενο θαυμασμού περιηγητών και προσκυνητών και κατά τα νεότερα χρόνια. Υπήρξε πνευματικό και μοναστικό κέντρο, τόσο στη βυζαντινή εποχή, όσο και στη μεταβυζαντινή.

Ιδρυτής της μονής είναι ο Όσιος Λουκάς ο Στειριώτης, ο οποίος φαίνεται ότι εγκαταστάθηκε στην περιοχή κατά το 946, παραμένοντας ως τον θάνατό του το   953. Όμως, οργανωμένη μοναστική κοινότητα υπάρχει μάλλον μετά το 955.

The Catholicon, the south part of the cross-shaped roof. Brick-work and sculptural ornamentation are discerned.

Καθολικό, η νότια κεραία του σταυρού. Διακρίνεται κεραμοπλαστικός και γλυπτός διάκοσμος.

Λόγω της σημασίας του αλλά και των χρημάτων που ξοδεύτηκαν για την οικοδόμηση της μονής, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για αυτοκρατορικό ίδρυμα. Όμως, ήταν ίδρυμα του στρατηγού της Ελλάδος, Κρηνίτη και ορισμένων ντόπιων χορηγών, όπως ο ηγούμενος Φιλόθεος.

Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία στην Ελλάδα, ενώ υπήρξε σημαντικό πνευματικό και μοναστικό κέντρο. Έχει συμπεριληφθεί από το 1990 από την UNESCO στη λίστα των μνημείων της «Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Πρόκειται για ένα εκτεταμένο συγκρότημα με δύο ναούς, δύο αυλές και δύο πύλες, μία για κάθε αυλή. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό το μνημειακό ύφος του συγκροτήματος που σύμφωνα με τον καθηγητή Κωνσταντίνο Παπαϊωάννου οφείλεται στο ύψος που εμφανίζουν οι κτηριακές πτέρυγες και στη μεγαλόπρεπη πρόσοψη του ναού, σε συνδυασμό με τη στενότητα του χώρου, ειδικά στην κυρίως αυλή. Ο Κων. Παπαϊωνάννου κάνει μία ακόμα παρατήρηση, η οποία αφορά τους δύο κύριους άξονες στη μοναστηριακή αρχιτεκτονική, εκείνον του καθολικού και εκείνον της κύριας εισόδου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι άξονες αυτοί τέμνονται σχεδόν κάθετα και μάλιστα στο σημείο που αποτελεί το γεωμετρικό κέντρο της αυλής, το οποίο συμπίπτει με το κέντρο στάσης της περιοχής αυτής.

Catholicon, details of the west façade.

Καθολικό, λεπτομέρειες της δυτικής όψης.

Ο αρχαιότερος από τους δύο ναούς είναι ο ναός της Παναγίας που χρονολογείται μεταξύ του 961 και του 995, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την ταύτισή του με τον γνωστό από τις πηγές ναό της Αγίας Βαρβάρας που άρχισε να χτίζεται, μάλλον, όσο ζούσε ο Όσιος. Το μνημείο διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση και αποτελεί πιθανώς το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα του «ελλαδικού τύπου», αποτελώντας μία εξαιρετικής ακρίβειας κατασκευή. Η κάτοψή του είναι σχεδόν τετράγωνη και ακολουθεί το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δόμησης, ενώ φέρει πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Σπουδαίος είναι και ο γλυπτικός διάκοσμος που φέρει ο «αθηναϊκού τύπου» τρούλλος. Ο ναός είναι σύνθετος τετρακιόνιος, σταυροειδής εγγεγραμμένος, με τρούλλο, αλλά ελάχιστα δείγματα έχουν σωθεί από τον ζωγραφικό διάκοσμό του, λόγω του σεισμού του 1790. Ο ναός συμπληρώνεται από νάρθηκα, εξωνάρθηκα και προστώο.

Catholicon, southeast view. The arched buttresses are discerned.

Καθολικό, νοτιοανατολική άποψη. Διακρίνονται τα τόξα αντιστήριξης.

Ο δεύτερος ναός, χτισμένος σε επαφή με τον ναό της Παναγίας, αποτελεί το καθολικό, και χρονολογείται στα πρώτα χρόνια του 11^ου αιώνα (1011). Θεωρείται από τα τελειότερα δείγματα ναού οκταγωνικού τύπου με μεγάλο τρούλλο και ως ο αρχαιότερος αποτέλεσε το πρότυπο για τους μεταγενέστερους. Ο τρούλλος έχει διάμετρο 9 μέτρα και λόγω της κατασκευής του φαίνεται να αιωρείται πάνω από το τετράγωνο του κυρίως ναού. Οκτώ ογκώδης πεσσοί, κάποιοι ενσωματωμένοι στις τοιχοποιίες, που γεφυρώνονται σε μεγάλο ύψος από τέσσερα τόξα, ανάμεσα σε τέσσερα ημιχώνια, φέρουν το βάρος του τρούλλου, ενώ παρεκκλήσια πλαισιώνουν τον τετράγωνο πυρήνα. Στους οκταγωνικούς ναούς, άλλωστε, μόνο η στήριξη του τρούλλου είναι οκταγωνική, με τον κεντρικό κάτωθεν χώρο, το βήμα, να παραμένει τετράγωνος, αλλά διευρυμένος σε σχέση με τον σταυροειδή εγγεγραμμένο τύπο, του οποίου, ουσιαστικά, αποτελεί μία παραλλαγή. Εσωτερικά ο ναός φέρει ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και χρωματιστές ορθομαρμαρώσεις που καλύπτουν όλη την εσωτερική επιφάνεια. Τα ψηφιδωτά του ανήκουν στα σημαντικότερα, σωζόμενα, ψηφιδωτά σύνολα της μεσοβυζαντινής τέχνης. Στη νότια όψη του κτηρίου εμφανίζονται τόξα αντιστήριξης, κάτω από τα οποία συντελείται η επικοινωνία μεταξύ των δύο αυλών του μοναστηριού.

The Catholicon’s dome. The structure is supported by 8 massive pilasters, which are connected with 4 arches and 4 squinches on their top height.

Εσωτερικό καθολικού. Ο τρούλλος στηρίζεται σε οκτώ ογκώδης πεσσούς που γεφυρώνονται σε μεγάλο ύψος από τέσσερα τόξα, ανάμεσα σε τέσσερα ημιχώνια.

Internal space of Catholicon, marbles on the masonries and mosaics.

Εσωτερικό καθολικού, ορθομαρμαρώσεις και ψηφιδωτά.

Σημαντικό κτίσμα θεωρείται και η πιστά αναστυλωμένη τράπεζα της μονής, μία επιμήκης ιδιαίτερα φροντισμένη κατασκευή του 11^ου αιώνα. Στην όψη της εμφανίζει τρίβηλο, δηλαδή τριπλή θύρα, ενώ φέρει κεραμοπλαστικό διάκοσμο, όπως οδοντωτές ταινίες και πλινθοπερίκλειστη τοιχοποιία. Στέκεται νότια και παράλληλα του καθολικού, θέση που συνηθιζόταν στην μοναστηριακή διάταξη των κτισμάτων όταν δεν υπήρχε χώρος έναντι του νάρθηκα του καθολικού. Άλλα κτίσματα που σώζονται είναι η κρύπτη με ταφικό παρεκκλήσιο και πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο του 11^ου αιώνα, ο πύργος του 11^ου αιώνα που διαμορφώθηκε σε κωδωνοστάσιο το 1864 και ερείπια νοσοκομείου του 17^ου αιώνα.

Catholicon, the marble iconostasis with its stone-relief ornaments.

Το μαρμάρινο τέμπλο του καθολικού με τα ανάγλυφα κοσμήματά του.

The mosaics of the Catholicon are considered as masterpieces and they are classed in the most significant, preserved, completed art-sets of the high Byzantine art.

Τα ψηφιδωτά στα εσωτερικό του καθολικού θεωρούνται ένα από τα σπουδαιότερα ψηφιδωτά σύνολα στον ελλαδικό χώρο.

The Trapeza and the Catholicon, southwest view. On the west façade of the Trapeza, the Trivilon is discerned.

Η τράπεζα της μονής και το καθολικό, νοτιοδυτική άποψη. Στη δυτική όψη της τράπεζας ανοίγεται το τρίβηλο.

The Catholicon (left) and the church of Our Lady (right), east view.

Το καθολικό και ο ναός της Παναγίας, ανατολική άποψη.

The Crypt under the Catholicon. Part of the wall paintings is discerned.

Η κρύπτη κάτω από το καθολικό. Διακρίνεται μέρος του τοιχογραφικού διάκοσμου.

Through the arched buttresses on the south façade of the Catholicon, the communication between the two yards is allowed.

Τα τόξα αντιστήριξης στην νότια όψη του καθολικού, κάτω από τα οποία επιτρέπεται η σύνδεση των δύο αυλών του συγκροτήματος.

The northeast gate of the complex.

Η βορειοανατολική πύλη του συγκροτήματος.

Meteora, the monastic polity and the “suspended” in the air rock-towers - Μετέωρα, μία μοναστική πολιτεία και ένα μοναδικά επιβλητικό τοπίο

text - images: Babis Pavlopoulos - iconstravel photography

languages: English, Ελληνικά

Meteora, Roussanos monastery inside the imposing landscape of the rock-towers.

Μετέωρα, η μονή Ρουσάνου μέσα στο επιβλητικό τοπίο των πέτρινων πύργων.

Megalo (Great) Meteoro monastery.

Το Μεγάλο Μετέωρο.

Meteora can be considered as one of the most imposing and breathtaking landscapes on the entire planet. This was the place that some monks, already since the 11^th Century, chose to settle in order to live closer to God. Perhaps, they were right. These geological tower-like formations seem to have fallen from the sky, remaining for thousand years hung from it. However, we can translate the Greek name Meteora (Meteoro in singular, Meteora in plural) in English language as "the suspended in the air".

Meteora is located in central Greece, at the north edge of the plain of Thessalia. There are two opinions about the creation of this amazing landscape. According to the first, the formations were in existence under the ground and through a process of geological erosion they were stripped. According to the second, the area was a river mouth and the formations are the result of the concentration of the river sediment.

Meteora, the breathtaking landscape.

Μετέωρα, άποψη του εντυπωσιακού τοπίου.

As has been said the first monks settled the rock-towers since the 11^th Century.

At the end of the same century or at the start of the 12^th Century, the first monastic polity was created after the establishment of the skete (=small monastery) of Doupeani. The main church of this skete, once dedicated to Our Lady, is preserved close to Kastraki settlement, today known as the church of Zoodochos Peghi. It was the centre that monk Neilos concentrated all the eremites who lived on the rocks around.

The first real monastery, which was established in Meteora, was the Megalo Meteoro (Great Meteoro) monastery. It began in the 14^th Century. Osios Athanasios the Meteorian, the founder of Megalo Meteoro, was the person who gave to this rock-forest the name Meteora. In the course of the centuries, 24 monasteries, hermitages and sketes were erected on the top of the rocks or inside the cavities of them. If we carefully watch around the landscape we will detect remains and remnants of the abandoned monastic buildings.

Today the monastic polity consists of just 6 monasteries. All the building complexes are particularly bold and impressive constructions. In Meteora, the monastic architecture met the defensive architecture and together they perfected the introverted architecture, which characterizes monasticism.

Actually, even today, that the traditional methods which gave access to the monasteries, as rope ladders, baskets and nets, have been abolished, to reach the gates of the monasteries, except for Saint Stefanos monastery, is not always a piece of cake. Meteora remains a strong opponent even for the modern technology, and simultaneously an ally of tradition. The relatively recent (start of the 20^th C), impressive, manmade caved passage, which gave easier access to Megalo Meteoro monastery, argues it.

Kastraki settlement is built at the foot of the rock-towers.

Ο οικισμός Καστράκι είναι χτισμένος στη ρίζα των βράχων. 

The main church of the skete of Doupeani (11th-12th Century), the first attempt for the creation of a monastic polity in Meteora.

Ναός Ζωοδόχου Πηγής (11ος - 12ος αι), καθολικό της σκήτης της Δούπιανης, η πρώτη προσπάθεια για τη δημιουργία οργανωμένης μοναστικής κοινότητας στα Μετέωρα.

Regarding the building arrangement of the complexes, due to the absolutely unique terrain, the typical Orthodox monastic form is difficult to be found, namely, wings forming a geometrical enclosure and the main church built at the centre of the inner yard. Megalo Meteoro, Varlaam monastery, Agia Triada monastery and Saint Stefanos monastery were built on the top of rock-towers which appear the form of wide plateaus, so as these complexes follow an arrangement closer to the typical, with wings, positioned as external enclosure. At Roussanos monastery and Saint Nicolaos Anapafsas monastery the arrangement is completely different. These are three-storey tower-like complexes and the internal spaces are arranged in levels and not around an inner yard. So, the main churches in both complexes are incorporated into this compact arrangement and not as lone-standing buildings. Both complexes give the impression that their masonries are the continuity of the Meteorian rock-towers, on which they were built.

Roussanos monastery, a compact, tower-like structure.

Μονή Ρουσάνου, μία συμπαγής πυργόμορφη κατασκευή.

One of the most interesting constructions in Meteora are the towers of vrysonion. These are projected towers from the external masonries of the monasteries, built as hanging structures on the cliffs. Monks used them, except for defense, to place at the upper level the mechanism of the pulley (vrysonion), which pulled up a basket or a net. Mainly through this process, the communication with the outside area was possible.

Megalo Meteoro is the oldest and bigger monastery in Meteora. It was established in 1340 by Osios Athanasios the Meteorian. The rock-tower on which it was built was known as the “wide rock”. The main church was built in the Athonian (Holy Mountain) architectural style, as a cross in square with a wide narthex. It is dated in 1545, incorporating the older one as its sanctuary. The Trapeza of the monastery, the building for the monks’ meals, is also dated in the same period. The Trapeza and the kitchen are both typical structures for monastic architecture. The hospital of the monastery is also preserved and is one of the two which have survived into monasteries in Greece. Originally, only the vrisonion tower gave access to the internal space of the monastery.

View of Roussanos monastery from the foot of the rock-tower.

Άποψη της μονής Ρουσάνου από τη ρίζα του ορθόλιθου.

Varlaam monastery was established in the 16^th Century, but in fact, the name came from the eremite Varlaam, who lived on the rock during the 14^th Century. The main church is dated in 1541 and was built on the same site of the older church of eremite Varlaam. The today church was built in two-column, cross in square style, with narthex. In Varlaam monastery the second surviving hospital can be found. The visitor can enter to the inner yard via a bridge built above a great cliff and through a vaulted passage.

Saint Triada (Holy Trinity) monastery is considered that was established in 1438, but there are mentions for it since 1362. The main church, according to an inscription, was built in 1475-1476. It belongs to the two-column, cross in square, with wide narthex style. Perhaps this is the monastery with the most difficult access, due to the very steep path and to 145 steps, carved on the rocky ground that the visitor has to walk on.

Meteora, view of the geological formations.

Μετέωρα, μερική άποψη του τοπίου. 

Saint Stefanos monastery was established in the 14^th Century, but we found it as a real building complex in the 15^th and 16^th Centuries. The site was settled since the 12^th Century. We can find two main churches, the old one, dated in 1545 and built upon an older church and the newer, dated in 1798. The old one was built as small, barrel vaulted church. The newer was built in three-apse, cross in square, with narthex style. The today form of the monastery was completed in the 18^th and 19^th Century, when the last wings were added. The monastery has the easier access.

Roussanos monastery was established in 1529, but the today form belongs at the middle of the 16^th Century. The main church was built in Athonian style, in 1545. Originally, the only access was a rope ladder, but since the end of the 19^th Century a staircase, completed with bridges, give an easier one. The site was settled since the 14^th Century. The monastery is a compact, three-level, tower-like construction.

Saint Nicolaos Anapafsas monastery was established around 1500, but eremites settled the site since the 14^th Century. The small chapel inside the monastery, dedicated to Saint Antonios, belongs to this period. The main church was built at the start of the 16^th Century. This is a small one-room church, with wide narthex. The entire construction is very similar to Roussanos monastery.

Megalo Meteoro monastery, the oldest surviving monastery of the polity. The cave passage which gives easier access, since the start of 20^th Century, is discerned.

Μεγάλο Μετέωρο, η παλαιότερη σωζόμενη μονή της μοναστικής πολιτείας. Διακρίνεται το σπηλαιώδες πέρασμα που έδωσε ευκολότερη πρόσβαση στο συγκρότημα από τις αρχές του 20^ου αιώνα.

Except for these 6 monasteries, the visitor can look for the abandoned monasteries of Saint Nicolaos Mpantovas or Kofinas and the monastery of Hypapanti, both small complexes, built in cavities of the rocks, in the 14^th Century. Some other abandoned sketes or monasteries that the visitor can detect are the Saint Georgios Mandilas monastery (14^th C), the skete of Agios Antonios, the remnants of the walls of Agia Moni and the monastery of Agion Pnevma (=Holy Spirit) or Taxiarches monastery. Of course, we have to know that the access to the most of them is impossible, but they can be seen as we wander between these unique geological formations.

Agia Triada monastery.

Μονή Αγίας Τριάδας.

However, Meteora houses not only the monastic community. The area also houses a very rear species of vulture, the Egyptian Vulture (Neophron Percnopterus). It is the smallest of the four European species of vultures and classed as endangered. It occurs on the Meteorian rocks every summer season. The rest of the year it migrates to Africa. In fact, this bird is one of the symbols of Meteora. In the 80s around 200-250 pairs were nesting in Greece, most of them in Meteora. Today, the population has been reduced and just 20 pairs are still nesting in the entire country. The main reason is the illegal use of poisoned baits. But, during a sunny afternoon if someone rise his eyes to the Meteorian sky can still watch these beautiful and so useful birds flying.

Since 1988, Meteora, the landscape and the monasteries are included on the UNESCO World Heritage Site list.

View of Varlaam monastery after the storm.

Μερική άποψη της μονής Βαρλαάμ μετά την καταιγίδα.

Restoration works on the roof of Varlaam monastery.

Εργασίες αποκατάστασης στη στέγη της μονής Βαρλαάμ.

The tower-like Saint Nicolaos Anapafsas monastery.

Η πυργόμορφη μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά.

Roussanos and Saint Nicolaos Anapafsas monasteries.

Μονές Ρουσάνου και Αγίου Νικολάου Αναπαυσά.

Saint Stefanos monastery, on the background the plain of Thessalia and Peneios river.

Μονή Αγίου Στεφάνου, στο βάθος ο θεσσαλικός κάμπος και Πηνειός ποταμός.

Agia Triada monastery, on the background the mountain range of Pindos.

Μονή Αγίας Τριάδας, στο βάθος η οροσειρά της Πίνδου.

View of the geological formations.

Άποψη των γεωλογικών σχηματισμών.

Total view of Varlaam monastery.

Άποψη της μονής Βαρλαάμ.

Megalo (Great Meteoro) monastery

Μονή Μεγάλου Μετέωρου

Σε ένα από τα πιο επιβλητικά τοπία του πλανήτη, θα συναντήσουμε τη δεύτερη σημαντικότερη μοναστική πολιτεία του ελλαδικού χώρου, μετά το Άγιον Όρος. Πρόκειται για τη μοναστική κοινότητα των Μετεώρων, των απίθανων αυτών γεωλογικών σχηματισμών, στο νομό Τρικάλων. Υπάρχουν δύο θεωρίες σχετικά με την δημιουργία του μοναδικού αυτού τοπίου. Σύμφωνα με την πρώτη θεωρία, πρόκειται για διαβρωσιγενείς σχηματισμούς, δηλαδή αμμοαργιλώδη και ψαμμιτικά πετρώματα με προεξάρχοντα κροκαλοπαγή, τα οποία απογυμνώθηκαν λόγω διάβρωσης ως τεράστιοι πύργοι. Σύμφωνα όμως με τη δεύτερη θεωρία, πρόκειται για δελτοειδή κώνο ποταμού, όπου εξαιτίας ανοδικών κινήσεων της περιοχής, οι φερτές ύλες του δέλτα συγκολήθηκαν, για να κατατμηθούν στη συνέχεια, δημιουργώντας τους σημερινούς σχηματισμούς.

Roussanos monastery, on the background the remnants of Saint Monastery’s walls.

Μονή Ρουσσάνου, στο βάθος τα ερείπια των τειχών της Αγίας Μονής.

The Vrysonion tower of Roussanos monastery.

Μονή Ρουσσάνου, ο πύργος βρυζονίου.

Οι πρώτοι αναχωρητές φαίνεται ότι ανέβηκαν στις κοιλότητες των βράχων ήδη από τον 11^ο αιώνα. Στα τέλη του ιδίου αιώνα ή στις αρχές του επόμενου συγκροτείται η πρώτη ασκητική πολιτεία σε υποτυπώδες στάδιο με την ίδρυση της σκήτης της Δούπιανης ή των Σταγών, όπου ο μοναχός Νείλος συγκέντρωσε τους ασκητές που ζούσαν διάσπαρτοι στους βράχους. Ο ναός της σκήτης, αφιερωμένος αρχικά στην Θεοτόκο, σώζεται ως τις ημέρες μας ως Ζωοδόχος  Πηγή κοντά στο Καστράκι, διατηρώντας τοιχογραφίες των αρχών του 13^ου αιώνα.

Saint Nicolaos Anapafsas monastery.

Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά.

Όμως. Το πρώτο συστηματικά οργανωμένο μοναστήρι συγκροτήθηκε τον 14^ο αιώνα και ήταν το Μεγάλο Μετέωρο. Ιδρύθηκε από τον Όσιο Αθανάσιο τον Mετεωρίτη, ο οποίος ήταν ο πρώτος που έδωσε στο πέτρινο δάσος τον χαρακτηρισμό «Μετέωρα». Εικοσιτέσσερα  μοναστήρια και πολυάριθμα ασκηταριά και μονύδρια δημιουργήθηκαν έκτοτε, διάσπαρτα στις κορυφές των πέτρινων πύργων και στις κοιλότητες αυτών.

Από αυτά έχουν επιβιώσει μόλις έξι, τα οποία συγκροτούν τη σημερινή μοναστική πολιτεία, ενώ τα ερείπια που έχουν απομείνει στους γύρω βράχους μαρτυρούν την ιστορική πορεία της περιοχής. Όλα τα σωζόμενα συγκροτήματα αποτελούν ιδιαίτερα τολμηρές αρχιτεκτονικές συνθέσεις, έτσι ώστε η αμυντική αρχιτεκτονική παράλληλα με τη μοναστηριακή της εσωστρέφειας να βρίσκουν στα Μετέωρα την πραγματική τους έννοια. Ακόμα και σήμερα που έχουν καταργηθεί οι πατροπαράδοτες μέθοδοι με τις ανεμόσκαλες, το καλάθι και το δίχτυ μέσω «χυμένων» στο γκρεμό πύργων βριζονίου (η ονομασία του μηχανισμού με τις τροχαλίες) η πρόσβαση στα μοναστήρια, εκτός από εκείνο του Αγίου Στεφάνου, δεν είναι πάντα μία εύκολη υπόθεση. Εντυπωσιακή είναι η σκαμμένη στο βράχο στοά που επιτρέπει την ανάβαση στο Μεγάλο Μετέωρο, καθώς και ο γκρεμός κάτω από τη γέφυρα της μονής Βαρλαάμ. Όσον αφορά την κτηριακή τους συγκρότηση, το Μεγάλο Μετέωρο, η μονή Βαρλαάμ, η μονή Αγίας Τριάδας και εκείνη του Αγίου Στεφάνου είναι χτισμένες σε κορυφές «πλατύλιθων», με αποτέλεσμα την ύπαρξη χώρου, έστω στενού που επιτρέπει μία σχετική κανονικότητα στη διάταξη των κτισμάτων με το σχηματισμό περιβόλου. Αντίθετα, η διάταξη αλλάζει στις μονές Ρουσάνου και Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, καθώς έχουμε να κάνουμε με τριώροφα, συμπαγή πυργοειδή συγκροτήματα, όπου οι χώροι διατάσσονται σε επίπεδα. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα καθολικά τους είναι ενσωματωμένα στους υπόλοιπους χώρους, ενώ εκείνου της μονής Ρουσάνου δεν έχει ούτε το σωστό προσανατολισμό. Εντυπωσιακό δε, είναι το στοιχείο ότι και τα δύο συγκροτήματα δίνουν την εντύπωση ότι οι τοιχοποιίες τους είναι φυσική συνέχεια των βράχων στους οποίους θεμελιώθηκαν.

Megalo Meteoro monastery, partial view. The vrisonion with the old net is discerned.

Μερική άποψη του Μεγάλου Μετέωρου. Διακρίνεται ο μηχανισμός του βριζονίου και το δίχτυ τα οποία επέτρεπαν την ανάβαση στο μοναστήρι.

Roussanos monastery, an imposing view.

Εντυπωσιακή άποψη της μονής Ρουσσάνου.

Το Μεγάλο Μετέωρο είναι η παλαιότερη σε λειτουργία, αλλά και η μεγαλύτερη μονή των Μετεώρων. Ιδρύθηκε το 1340 από τον Όσιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη στην κορυφή του βράχου που ονομαζόταν «πλατύς λίθος». Το καθολικό χρονολογείται στο 1545 και ενσωμάτωσε το παλαιότερο καθολικό ως ιερό βήμα. Αρχιτεκτονικά ακολουθεί τον Αθωνικό τύπο, οποίος υιοθετήθηκε στα Μετέωρα από την εποχή αυτή, δηλαδή εγγεγραμμένο τετράγωνο με ευρύχωρη λιτή (εσωνάρθηκα). Στην ίδια περίοδο ανήκει και η Τράπεζα της μονής. Ακόμα σώζεται το νοσοκομείο, ένα από δύο που σώζονται σε μοναστηριακά συγκροτήματα, καθώς και η Εστία (μαγειρείο). Τόσο η Τράπεζα όσο και η Εστία αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων κατασκευών. Η πρόσβαση στη μονή επιτρεπόταν μόνο μέσω του πύργου από τον οποίο κατέβαινε το δίχτυ. Η σημερινή σπηλαιώδης είσοδος κατασκευάστηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα.

Cavity on a rock-tower, once inhabited by eremites.

Ασκηταριό σε κοίλωμα ορθόλιθου.

Η μονή Βαρλαάμ ιδρύθηκε τον 16^ο αιώνα, αλλά το όνομα προέρχεται από τον αναχωρητή Βαρλαάμ που έζησε στον βράχο κατά τον 14^ο αιώνα. Το σημερινό καθολικό χρονολογείται το 1541 και αποτελεί ναό δικιόνιο, σταυροειδή εγγεγραμμένο, με λιτή. Στο ίδιο έτος χρονολογείται και ο πύργος της μονής. Επίσης, εδώ σώζεται το έταιρο από τα δύο σωζόμενα μοναστηριακά νοσοκομεία. Στην αυλή του συγκροτήματος ο επισκέπτης εισέρχεται μέσω καμαροσκέπαστου διαβατικού, αφού πρώτα έχει περάσει από γέφυρα κτισμένη πάνω από εντυπωσιακό βάραθρο ανάμεσα στους βράχους.

Η μονή Αγίας Τριάδας θεωρείται ίδρυμα του 1438, αλλά μαρτυρείται στις πηγές ήδη από το 1362. Το καθολικό, βάσει επιγραφής, χτίστηκε το 1475-76 και πρόκειται για ναό δικιόνιο, εγγεγραμμένο τετράγωνο και ευρύχωρη λιτή. Είναι πιθανώς η μονή με τη μεγαλύτερη δυσκολία πρόσβασης αφού το κατηφορικό μονοπάτι από το δρόμο ως τη ρίζα του βράχου που η μονή είναι θεμελιωμένη, το διαδέχεται ένα ανηφορικό με 145 σκαλοπάτια λαξευμένα στο βράχο.

Saint Monastery, the remains of the enclosure.

Αγία Μονή, τα ερείπια του εξωτερικού περιβόλου.

Meteora, representative rock-towers.

Μετέωρα, εντυπωσιακοί γεωλογικοί σχηματισμοί.

Η μονή Αγίου Στεφάνου ιδρύθηκε τον 14^ο αιώνα, αλλά ως οργανωμένο κτηριακό συγκρότημα εμφανίζεται τον 15^ο και 16^ο αιώνα. Ο βράχος βέβαια είχε κατοικηθεί από τον 12^ο αιώνα. Η μονή διαθέτει δύο καθολικά, το παλαιότερο του 1545, ένας μικρός δρομικός ναός με λιτή και το νεότερο του 1798, το οποίο ακολουθεί τον Αθωνικό τύπο. Οι τελευταίες πτέρυγες του συγκροτήματος χτίστηκαν τον 18^ο και 19^ο αιώνα, οι οποίες συμπλήρωσαν τη σημερινή μορφή του μοναστηριού. Είναι η μονή με την ευκολότερη πρόσβαση.

Η μονή Ρουσάνου αποτελεί ίδρυμα του 1529, αλλά η σημερινή της μορφή ανήκει μάλλον στα μέσα του 16^ου αιώνα. Πρόκειται για πυργοειδή μεγακατασκευή τριών επιπέδων. Το ενσωματωμένο στο υπόλοιπο συμπαγές συγκρότημα καθολικό χρονολογείται το 1545, ένας αθωνικού τύπου ναός. Αρχικά η πρόσβαση στη μονή γινόταν μόνο μέσω ανεμόσκαλας, αλλά από το τέλος του 19^ου αιώνα υπάρχει χτιστή σκάλα που συμπληρώνεται από δύο γέφυρες.

Οι πρώτη αναχωρητές ανέβηκαν στο βράχο που χτίστηκε αργότερα η μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά τον 14^ο αιώνα, αλλά το μοναστήρι ιδρύθηκε περίπου το 1500. Το σημερινό καθολικό χτίστηκε στις αρχές του 16^ου αιώνα και είναι ένας μικρός μονόχωρος ναός με ευρύχωρη λιτή. Όμως το μικρό παρεκκλήσιο του Αγίου Αντωνίου ανήκει στην πρώιμη φάση του 14^ου αιώνα. Η μονή αποτελεί μία συμπαγή οχυρή κατασκευή, η οποία εμφανίζεται ως φυσική καθ’ ύψος προέκταση του βράχου.

Detail of a hermitage. The eremites had not an easy life inside the cavities.

Λεπτομέρεια ασκηταριού. Η ζωή των ερημιτών ήταν προφανώς δύσκολη.

Πέρα όμως από τις 6 εν λειτουργία μονές, ο επισκέπτης μπορεί να αναζητήσει και τις εγκαταλειμμένες μονές του Αγίου Νικολάου Μπάντοβα ή Κοφινά, της Υπαπαντής και του Αγίου Γεωργίου Μανδηλά, ιδρύματα του 14^ου αιώνα και χτισμένα όλα σε κοιλότητες των σχηματισμών. Ακόμα τα εντυπωσιακά, επίσης εγκαταλειμμένα, ασκηταριά του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, του Αγίου Αντωνίου και τα υπολείμματα των τειχών της Αγίας Μονής στην κορυφή ορθόλιθου. Τέλος, τα ερείπια της μονής Αγίου Πνεύματος ή μονής των Ταξιαρχών. Φυσικά η πρόσβαση στις παραπάνω ερειπωμένες θέσεις είναι συνήθως αδύνατη, αλλά κάποιες είναι ορατές από συγκεκριμένα σημεία της διαδρομής που περνά μέσα από τους μοναδικούς αυτούς γεωλογικούς σχηματισμούς.  

Varlaam monastery

Μονή Βαρλαάμ

Saint Nicolas Anapafsas monastery

Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά

Όμως, στα Μετέωρα πέρα από την πολύ σημαντική αυτή μοναστική πολιτεία, θα συναντήσουμε και ένα από τα σπανιότερα ήδη γύπα, τον Ασπροπάρη ή Αιγυπτιακό γύπα (Neophron Percnopterus). Ο ασπροπάρης αποτελεί ένα από τα σύμβολα της περιοχής. Είναι ο μικρότερος από τους τέσσερις ευρωπαϊκούς γύπες, ενώ έχει χαρακτηριστεί ως κρισίμως κινδυνεύον είδος. Το είδος διαβιεί στους βράχους, όπου και φωλιάζει, κατά την καλοκαιρινή περίοδο, καθώς το φθινόπωρο μεταναστεύει στην Αφρική. Στη δεκαετία του 1980, περίπου 200-250 ζευγάρια φώλιαζαν στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο ποσοστό στα Μετέωρα, ενώ σήμερα έχουν απομείνει μόνο 20. Η κυριότερη απειλή είναι τα παράνομα δηλητηριασμένα δολώματα. Η εικόνα τους καθώς πετούν πάνω από τους βράχους ένα ηλιόλουστο απόγευμα σίγουρα ενισχύει την εμπειρία της επίσκεψης στο μοναδικά εντυπωσιακό τοπίο των Μετεώρων.

Egyptian Vulture in Meteora, symbol of the area. Only 20 pairs are still nesting in the entire country.

Ασπροπάρης στα Μετεώρα, σύμβολο της περιοχής. Μόνο 20 περίπου ζευγάρια φωλιάζουν πιά σε ολόκληρη τη χώρα.

Egyptian Vulture flies on the sky above Meteora.

Ασπροπάρης πετά πάνω από τα Μετέωρα.

Τα Μετέωρα, από το 1988, τόσο το τοπίο όσο και τα μοναστήρια, έχουν ενταχθεί στον κατάλογο των μνημείων της «Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς» της UNESCO.